Σε ένα σκηνικό αναταράξεων για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, με αντίπαλο στο…ρινγκ την ενεργειακή κρίση που ορθώνει…Συμπληγάδες, η κυβέρνηση δείχνει συνεχώς προς την κατεύθυνση της θωράκισης της κοινωνίας, ενόψει ενός εξαιρετικά δύσκολου χειμώνα και ο πρωθυπουργός μεταβαίνει σήμερα στις Βρυξέλλες, προκειμένου να δώσει το “παρών” στην κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής των “27” ηγετών. 

Αποτελώντας κομμάτι μίας ισχυρής συμμαχίας 15 κρατών-μελών, η οποία ζητεί, επιτέλους, να αναληφθούν πρωτοβουλίες και να παρθούν άμεσες αποφάσεις-ανάχωμα στο…τρενάκι τρόμου της ακρίβειας, που πλήττει εκατομμύρια καταναλωτές, η Αθήνα, μέσω του Κυριάκου Μητσοτάκη, θα εκπέμψει στις σημερινές και αυριανές εργασίες του Συμβουλίου διπλό σήμα:

• Ότι η Ευρώπη οφείλει να στείλει σαφές και ενιαίο μήνυμα προς τις αγορές ενέργειας ότι θα προστατεύσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της απέναντι στις ακραίες διακυμάνσεις των τιμών.
• Ότι η ευρωπαϊκή οικογένεια οφείλει να δράσει αποφασιστικά έχοντας στο οπλοστάσιό της και έναν μηχανισμό που θα θέτει ανώτατο όριο στην τιμή του φυσικού αερίου.

Σύμφωνα με στελέχη, λίγες ώρες πριν το “ραντεβού” των ηγετών στη βελγική πρωτεύουσα, η κυβέρνηση θεωρεί ότι η δέσμη προτάσεων που παρουσίασε η Κομισιόν είναι θετική. Ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής αντιμετώπισης ενός προβλήματος, το οποίο πλήττει τις οικονομίες των 27 κρατών-μελών και απαιτεί συνολική απάντηση.

“Μπορούμε να είμαστε αρκετά αισιόδοξοι, πια, ότι στο επόμενο Συμβούλιο Κορυφής, θα είμαστε πολύ κοντά στο να υιοθετηθούν επιτέλους οι προτάσεις που ο Κυριάκος Μητσοτάκης από το Μάρτιο έχει καταθέσει για παρεμβάσεις της Ευρώπης στην τιμή που διαμορφώνεται το φυσικό αέριο.  Αυτό είναι πολύ καλό για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ο αυτονόητος, όσο πέφτει η τιμή του φυσικού αερίου διεθνώς, αποκλιμακώνεται και η τιμή του ρεύματος και του φυσικού αερίου για τους χρήστες. Ο δεύτερος πολύ σημαντικός λόγος είναι ότι αυτό για τον Κρατικό Προϋπολογισμό σημαίνει εξοικονόμηση αρκετών χρημάτων, δηλαδή, ενδεχομένως τη δημιουργία δυνατοτήτων για να μπορούμε να παρέμβουμε ουσιαστικά και σε άλλες πτυχές του οικονομικού βίου”, σημείωσε (Mega) ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου.

Η ελληνική πρωτεύουσα, στη διάρκεια των εργασιών της Συνόδου Κορυφής, θα στηρίξει τη δέσμη προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προκειμένου αυτή να μπορεί να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο, υλοποίησης. Και αυτό το στάδιο είναι να τεθεί προς έγκριση από το Συμβούλιο των υπουργών Ενέργειας, με στόχο να οριστικοποιηθούν οι τεχνικές λεπτομέρειες του μηχανισμού διόρθωσης των τιμών. “Το γεγονός ότι η τιμή  του φυσικού αερίου έχει υποχωρήσει δεν είναι ανεξάρτητο από το γεγονός ότι η σχετική συζήτηση για το ανώτατο όριο τιμής συντηρείται και παραμένει ανοικτή”, είναι η χαρακτηριστική αποστροφή κυβερνητικών παραγόντων, στον απόηχο της ικανοποίησης που εξέφρασε ο πρωθυπουργός, μετά τη δημοσιοποίηση των προτάσεων της Κομισιόν. “Το ερχόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι μία ευκαιρία να αποκαταστήσουμε τον έλεγχο στις αγορές ενέργειας, θέτοντας ένα όριο στις τιμές και μειώνοντας τις ακραίες διακυμάνσεις. Αυτό μπορεί να είναι ένα αποφασιστικό βήμα στην προσπάθειά μας να μειώσουμε τις τιμές της ενέργειας για τους ευρωπαίους πολίτες και τις επιχειρήσεις”, έγραψε ο κ. Μητσοτάκης.

Υπενθυμίζεται ότι το πρώτο σημείο της προτεινόμενης δέσμης που βασίζεται στην ελληνική πρόταση για την επιβολή πλαφόν στην χονδρική τιμή του φυσικού αερίου, αφορά στην πρόταση για έναν μηχανισμό διόρθωσης των τιμών, στο χρηματιστήριο ενέργειας TTF που είναι σημείο αναφοράς για τις ενεργειακές συναλλαγές, ώστε νοικοκυριά και επιχειρήσεις να μην είναι έρμαια των υπερβολικών διακυμάνσεων, που αποτελούν στρέβλωση της αγοράς και δεν ανταποκρίνονται στην προσφορά και στη ζήτηση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ζητήσει εντολή για έναν Κανονισμό, ο οποίος θα της δώσει τη δυνατότητα να διαμορφώσει έναν μηχανισμό διόρθωσης των τιμών, για να επιβάλλει ένα δυναμικό όριο τιμής όσον αφορά στις συναλλαγές στο χρηματιστήριο TTF, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Το δεύτερο σημείο αφορά στην αντιμετώπιση της υπερβολικής μεταβλητότητας στις αγορές. Πρόκειται για ένα μηχανισμό εξομάλυνσης μέσω ενός προσωρινού μηχανισμού της ενδοημερήσιας μεταβλητότητας των τιμών που περιορίζει τις ακραίες μεταβολές εντός σύντομης χρονικής περιόδου. Στόχος αυτής της κίνησης είναι ο περιορισμός των μεγάλων βραχυπρόθεσμων μεταβολών των τιμών στα χρηματιστήρια παραγώγων ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου.

[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, του Δημήτρη Γκάτσιου, 20/10/2022]

Τον χειμώνα του 1974, στη διάρκεια της πρώτης θητείας του ως προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας και ενώ η παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση συνεχιζόταν, ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν αρνιόταν να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε άλλο θερμαντικό μέσο για το παγωμένο Μέγαρο των Ηλυσίων πέρα από τα καυσόξυλα· ακόμα και όταν το κατώφλι του θα περνούσαν επίσημοι προσκεκλημένοι. Ηθελε να δώσει το καλό παράδειγμα στους πολίτες.

Φέτος οι Γάλλοι δεν θα χρειαστούν τέτοιου είδους παρακινήσεις. Μεσούσης της νέας διεθνούς ενεργειακής κρίσης, πολλοί φρόντισαν ήδη από τις αρχές του καλοκαιριού να γεμίσουν με ξύλα ή πέλετ τις αποθήκες τους. Οσοι δεν προνόησαν υφίστανται τις συνέπειες: οι τιμές έχουν φθάσει σε ύψη δυσθεώρητα και τα αποθέματα έχουν σχεδόν εξαντληθεί. Οι προμηθευτές προειδοποιούν ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στη ζήτηση. Και όλα αυτά σε μια χώρα όπου περίπου 9 εκατ. νοικοκυριά ζεσταίνονται με ξύλα (μέχρι το 2028 υπολογίζεται να έχουν ξεπεράσει τα 12 εκατ.).

Παρόμοια είναι η κατάσταση στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Με αυξήσεις στο κόστος αγοράς που φθάνουν στο 100% (σε Πολωνία, Βουλγαρία, Σλοβακία και αλλού), τα καυσόξυλα αναδεικνύονται στον νέο χρυσό. Δεν αποτελούν πια συμπληρωματικό τρόπο θέρμανσης δίπλα στους κλασικούς –με πετρέλαιο, αέριο, ηλεκτρικό ρεύμα–, αλλά κύριο. Μόνο που αυτό που καίγεται στα τζάκια και στις σόμπες δεν είναι πάντα ξύλα. Στα περίχωρα της Βαρσοβίας, από τα τέλη Σεπτεμβρίου που η θερμοκρασία έχει πέσει αισθητά, η ατμόσφαιρα είναι αποπνικτική. Πολλοί Πολωνοί, μη μπορώντας να αγοράσουν ξύλα, ρίχνουν στις φλόγες οτιδήποτε, ακόμα και σκουπίδια. Το επιβεβαιώνει, άλλωστε, ο δήμος της πόλης, αναφέροντας σημαντική μείωση στις ποσότητες των απορριμμάτων που συλλέγονται τις τελευταίες εβδομάδες.

Τοξικά μικροσωματίδια

«Η καύση ξύλου παραμένει κυρίαρχη πηγή σωματιδίων παγκοσμίως και είναι πρόβλημα για το οποίο όλοι πρέπει να ανησυχούμε, ειδικά αυτόν τον χειμώνα, γιατί έχει τεράστιο κόστος για τα οικοσυστήματα, τη δημόσια υγεία και την κλιματική αλλαγή», λέει στην «Καθημερινή» ο Αθανάσιος Νένες, καθηγητής στο Πολυτεχνείο της Λωζάννης και κορυφαίος επιστήμονας, διεθνώς, σε θέματα κλιματικής αλλαγής και ατμοσφαιρικής ρύπανσης. «Ο καπνός παραμένει στον αέρα πολλές μέρες μετά την εκπομπή του, με συνέπεια να επηρεάζει μεγάλες περιοχές. Είναι επιβλαβής για την υγεία μας. Τα σωματίδια καπνού έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε καρκινογενείς ενώσεις – στην περίπτωση της Αθήνας έχουμε διαπιστώσει πως τα τζάκια είναι υπεύθυνα για περίπου το 50% της ετήσιας έκθεσης του πληθυσμού σε καρκινογενείς ενώσεις. Οι περισσότεροι πολίτες δεν γνωρίζουν ότι τα επίπεδα ρύπανσης από τις δασικές πυρκαγιές και τις καύσεις ξύλων στα τζάκια είναι σχεδόν ίδια. Αυτό που έζησαν στη φωτιά της Βαρυμπόμπης, το 2021, με το σύννεφο πυκνού καπνού που σκέπασε την πρωτεύουσα, το ζουν συστηματικά τον χειμώνα, χωρίς να το συνειδητοποιούν. Μάλιστα, όταν ο καπνός εκπέμπεται σε περιοχές όπως η Αττική, όπου υπάρχουν και εκπομπές οξειδίων αζώτου, καθώς και πολύ όζον, οξειδώνεται γρηγορότερα (σε μία νύχτα) και γίνεται περισσότερο επικίνδυνος. Πολλά χειμωνιάτικα πρωινά οι Αθηναίοι που θα ξεκινούν για τη δουλειά τους θα εισπνέουν τοξικά σωματίδια από τα τζάκια που έκαιγαν τις νυχτερινές ώρες. Ολα αυτά συνδέονται με ένα ευρύ φάσμα παθήσεων», συνεχίζει ο κ. Νένες.

Τους κινδύνους στους οποίους εκτιθέμεθα εισπνέοντας τέτοιο καπνό επιβεβαιώνει ο Ευάγγελος Μπαλής, πνευμονολόγος – εντατικολόγος, διευθυντής Πνευμονολογικής Κλινικής στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός. «Η καύση βιομάζας προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην υγεία μας: από παροξύνσεις άσθματος και χρόνιας αναπνευστικής πνευμονοπάθειας μέχρι πρόωρη γήρανση, καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνο του πνεύμονα, μεταξύ άλλων. Και αυτό γιατί εκλύονται στην ατμόσφαιρα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια –διαμέτρου 1, 2,5, 10 μικρών ή ακόμα και νανοσωματίδια–, τα οποία δεν μπορούν να διηθηθούν από τη μύτη ή το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα, ξεπερνούν δηλαδή τα… φίλτρα του φτερνίσµατος και του βήχα, και συχνά εναποτίθενται στις κυψελίδες των πνευμόνων. Επιπλέον, σωματίδια που προέρχονται από ατελή καύση είναι πιο τοξικά από εκείνα που δημιουργούνται υπό συνθήκες πλήρους καύσης», επισημαίνει.

«Σκεφθείτε, λοιπόν, το εκρηκτικό μείγμα που θα υπάρχει στην ατμόσφαιρα των πόλεων και των χωριών μας όταν, προφανώς για οικονομικούς λόγους, συμπολίτες μας θα αρχίσουν να ρίχνουν στα τζάκια και στις σόμπες τους βαμμένα ξύλα, μελαμίνες, κόντρα πλακέ, νοβοπάν ή αντικείμενα εμποτισμένα με χημικές ουσίες». Υπάρχουν τρόποι να προστατευθούμε; «Το ιδανικό θα ήταν να χρησιμοποιούμε λιγότερο ρυπογόνες πηγές θέρμανσης, αλλά αν αυτό δεν είναι εφικτό, τουλάχιστον να φροντίζουμε, πέρα από την ποιότητα της καύσιμης ύλης, για τον καθαρισμό των τζακιών, τη σωστή συντήρηση των καυστήρων κ.ο.κ.», λέει ο κ. Μπαλής. «Και, φυσικά, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, η χρήση μάσκας σε εξωτερικούς χώρους ενδείκνυται για την προστασία και των ευπαθών ομάδων και του γενικού πληθυσμού».

Πέρα από τις επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, τα σωματίδια καπνού έχουν σημαντικές επιδράσεις στο κλίμα και τα οικοσυστήματα. «Μπορούν να δράσουν σαν “πυρήνες” πάνω στους οποίους σχηματίζονται νεφοσταγονίδια και παγοκρύσταλλοι, αλλάζοντας τις ιδιότητες των νεφών (πόσο πυκνά είναι, πόσο ζουν και πότε προκαλούν βροχή) σε παγκόσμια κλίμακα. Τα ίδια τα σωματίδια έχουν τη δυνατότητα να ανακλούν ηλιακή ακτινοβολία πίσω στο Διάστημα – έτσι γίνεται πιο ψυχρό το κλίμα. Οταν η καύση του ξύλου γίνεται ατελώς δημιουργείται “κάπνα” (μαύρος και καφέ άνθρακας), που με τη σειρά του μπορεί να απορροφήσει φως και να θερμάνει το κλίμα. Με τη μεταφορά και εναπόθεση αυτής της “κάπνας” στους πόλους και τους παγετώνες προκαλείται περαιτέρω θέρμανσή τους και επιταχύνεται το λιώσιμο των πάγων – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον πλανήτη», εξηγεί ο Αθανάσιος Νένες.

Μαύρος χειμώνας για δάση

Πρώτο κρατούμενο, λοιπόν, η ρύπανση της ατμόσφαιρας, επομένως οι συνέπειες στην υγεία μας. Δεύτερο, οι επιπτώσεις στο κλίμα. Τρίτη παράμετρος σε όσα θα ζήσουμε τους επόμενους μήνες είναι η ανεξέλεγκτη υλοτομία που έχει ήδη πάρει επικίνδυνες διαστάσεις. Περιβαλλοντικές οργανώσεις προβλέπουν μαύρο χειμώνα για τα ευρωπαϊκά δάση – τα εναπομείναντα. Η ανησυχία τους κάθε άλλο παρά αβάσιμη είναι. Στην Αλβανία, όπου η κυβέρνηση δεν έχει εξαγγείλει καμία πρωτοβουλία για τη στήριξη των φτωχών νοικοκυριών, τα οποία εξαρτώνται αποκλειστικά από τα καυσόξυλα, ο Δήμος Κορυτσάς έδωσε άδεια για την υλοτόμηση εκατοντάδων επιπλέον στρεμμάτων. Ομως και πάλι οι ανάγκες είναι τεράστιες και πιθανότατα θα καλυφθούν παρανόμως. Η Αλβανία, άλλωστε, χάνει περίπου 20.000 εκτάρια δασικών εκτάσεων κάθε χρόνο. Αντιστοίχως, ένα κομμάτι δάσους έκτασης που αντιστοιχεί σε μισό γήπεδο ποδοσφαίρου χάνεται καθημερινά στο Κόσοβο. Και η Ελλάδα δεν αποτελεί, δυστυχώς, εξαίρεση στον… παροξυσμό των αλυσοπρίονων. Χαρακτηριστικά είναι όσα δήλωσε στις αρχές της εβδομάδας, σε τηλεοπτική εκπομπή, ο πρόεδρος της δημοτικής κοινότητας Νευροκοπίου: «Είμαστε η μεγαλύτερη δασική έκταση στην Ελλάδα και δεν έχουμε καυσόξυλα. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, όλος ο κόσμος θα μπει στα δάση να κόψει ξύλα, γιατί είναι θέμα επιβίωσης, όχι πολυτέλειας».

Ο Ελβετός Αντρέα Μπονέτι είναι βιολόγος και φωτογράφος (προσωπικός φωτογράφος του Αλέξη Τσίπρα από το 2014 μέχρι το 2019). Εγκατεστημένος μόνιμα στην Ελλάδα από το 2011 μελετάει την ατμοσφαιρική ρύπανση και ενημερώνει το κοινό για τις μετρήσεις που πραγματοποιεί με ειδικούς αισθητήρες σε διάφορες περιοχές της χώρας μέσω της πλατφόρμας www.cleanairingreece.org. «Η Ελλάδα κατετάγη στην 36η θέση των πιο μολυσμένων ατμοσφαιρικά χωρών παγκοσμίως το 2019 και στην πρώτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ενωση σε συγκέντρωση επικίνδυνων σωματιδίων PM2,5 – διπλάσια από το όριο ασφαλείας που ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας», τονίζει. «Μόλις αρχίσουν να ανάβουν οι ξυλόσομπες και τα τζάκια θα ξεκινήσει, για την ατμόσφαιρα, αυτό που αποκαλώ Airmageddon. Η λύση είναι μία: επιδοτήσεις στους πολίτες για αντλίες θερμότητας, ηλιακούς συλλέκτες και μόνωση σπιτιών. Τα ορυκτά καύσιμα και η καύση ξύλου ανήκουν στο παρελθόν. Ας γυρίσουμε, επιτέλους, σελίδα, κι ας στραφούμε στη βιωσιμότητα. Τα περιθώρια εξαντλούνται…».

Καταστροφική λύση στο ενεργειακό πρόβλημα η στροφή στην ξυλεία

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι κυρώσεις στη Ρωσία και η ενεργειακή κρίση που οι νέες συνθήκες προκάλεσαν έστρεψαν τους Ευρωπαίους στην ξυλεία προκειμένου να κρατήσουν τα σπίτια τους ζεστά τον χειμώνα.

Η αυξημένη ζήτηση προκάλεσε εκτόξευση της τιμής της –ιδιαίτερα μετά την απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού ξύλου και πέλετ στην Ε.Ε.–, κίνηση που ζημίωσε τα φτωχότερα νοικοκυριά. Οι έμποροι καυσόξυλων έχουν καταρτίσει λίστες αναμονής για την επόμενη χρονιά, αφού φέτος έχουν ήδη προπωλήσει τα αποθέματά τους. Την ίδια στιγμή, επιστήμονες και ακτιβιστές εκφράζουν έντονους φόβους για τον περιβαλλοντικό όλεθρο που θα ακολουθήσει, με την ατμοσφαιρική ρύπανση από την καύση ξύλων, ιδιαίτερα σε εσωτερικούς χώρους, να χτυπάει κόκκινο και τη μαζική αποψίλωση των δασών να επιδεινώνει τις ήδη βαριές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η καύση ξύλου και πέλετ προκαλεί μεγαλύτερη ατμοσφαιρική ρύπανση από την καύση άνθρακα. Μελέτη που δόθηκε στη δημοσιότητα από την Ευρωπαϊκή Συμμαχία για τη Δημόσια Υγεία αναφέρει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση από την καύση ορυκτών καυσίμων και ξυλείας για τη θέρμανση προκαλεί δαπάνες 27 δισ. ευρώ για την κάλυψη των επιζήμιων συνεπειών τους στην υγεία σε Ε.Ε. και Βρετανία. Στην καύση ξυλείας αποδίδονται δαπάνες 17 δισ. ευρώ. Η βρετανική κυβέρνηση, εξάλλου, εκτιμά ότι η καύση ξύλου συμβάλλει κατά 38% στην ατμοσφαιρική ρύπανση από μικροσωματίδια.

Τι ισχύει στην Ευρώπη

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προκειμένου να αντιμετωπίσουν όπως όπως την ενεργειακή κρίση χαλάρωσαν τους κανόνες υλοτομίας και ταυτόχρονα ενθάρρυναν τον κόσμο να στραφεί προς το ξύλο. Οπως εξηγεί η Κάταλιν Ρόντιτς, ακτιβίστρια της Greenpeace Ουγγαρίας, η καταστροφή των προστατευόμενων δασών για την εξασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας είναι «τρελή και ολοκληρωτικά καταστροφική» λύση, ιδιαίτερα τη στιγμή που τα ουγγρικά δάση έχουν ήδη καταστραφεί από τις ακραία υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού. Επίσης, άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι η υλοτομία και οι μονοκαλλιέργειες θέτουν σε κίνδυνο την ευρωπαϊκή βιοποικιλότητα και ταυτόχρονα θα καταστήσουν ανέφικτη την προσέγγιση των πράσινων στόχων. Ιδιαίτερο πρόβλημα με την υλοτόμηση των δασών αναμένεται να έχει η κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Στη Σλοβακία, π.χ. ήδη καταγράφεται αύξηση της παράνομης υλοτομίας, ενώ η Ουγγαρία ήρε όλους τους κανόνες δασικής προστασίας. Στην Πολωνία πολίτες βγαίνουν ήδη στους δρόμους για να κόψουν ξύλα. Η Λετονία επέτρεψε την υλοτόμηση νεαρών δένδρων, η Λιθουανία ζήτησε από το αρμόδιο υπουργείο να αυξήσει τον αριθμό των δένδρων που μπορούν να κοπούν. Από τη Βαλτική μόνο η κυβέρνηση της Εσθονίας αρνείται να αυξήσει τα ποσοστά επιτρεπόμενης υλοτόμησης των δασών.

[ΠΗΓΗ: https://www.kathimerini.gr/, της Τασούλας Επτακοίλη, 19/10/2022]

Ο επικείμενος χειμώνας θα μπορούσε να παγώσει και να συντρίψει το ευρωπαϊκό αίσθημα –την κοινή αίσθηση του ανήκειν, την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και την συναισθηματική προσκόλληση των πολιτών στην ιδέα της Ευρώπης.

Ένας ιδιαίτερα κρύος χειμώνας θα επιφέρει προσωρινές ελλείψεις ενέργειας σε μέρη της ηπείρου. Αυτά, σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές της ενέργειας, θα μπορούσαν να προκαλέσουν κοινωνική αναταραχή. Ως αποτέλεσμα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναζητούν προμηθευτές εκτός Ρωσίας και αυξάνουν εκ νέου τα αποθέματά τους, ενώ κοιτούν νευρικά τις μακροπρόθεσμες μετεωρολογικές προβλέψεις. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών δυσκολεύονται να βρουν τη σωστή ισορροπία μεταξύ της προστασίας των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών από την εκτίναξη των τιμών ενέργειας και της παροχής κινήτρων για τη μείωση της κατανάλωσης. Επίσης ανακαλύπτουν ότι η μείωση των διεθνών τιμών αερίου είναι πιο εύκολο να ειπωθεί παρά να γίνει.

Η μεγαλύτερη άβολη αλήθεια –στην οποία αναφέρθηκε προσφάτως και ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ, Josep Borrell- είναι ότι ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και θεσμικά όργανα μοιράζονται την ευθύνη για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ήπειρος με την ενέργεια. Για παράδειγμα, οι γερμανικές εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου αυξήθηκαν ακόμη και μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και το Βερολίνο δεν απέσυρε τα σχέδια για τον αγωγό Nord Stream 2, παρά μόνο λίγες ημέρες πριν από την εισβολή της Ρωσίας.

Αυτό δημιουργεί άφθονο περιθώριο κριτικής στις ευρωπαϊκές ελίτ και ευρύτερα στην ΕΕ για τα λάθη του παρελθόντος. Πράγματι, ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Mateusz Morawiecki, έκανε ακριβώς αυτό στη συγκέντρωση των εθνικιστικών δεξιών κομμάτων στη Μαδρίτη. Τέτοια επιχειρήματα θα μπορούσαν να βρουν γόνιμο έδαφος στη φαντασία του κοινού και να περιορίσουν την αξιοπιστία των Βρυξελλών στην προσφορά λύσεων στην ενεργειακή κρίση.

Επομένως, τρία βασικά στοιχεία θα πρέπει να συνθέτουν την απάντηση των ηγετών στην επερχόμενη ενεργειακή κρίση. Η βασική τους αρχή είναι η επίδειξη πολιτικής ηγεσίας και ευαισθησίας στο ευρωπαϊκό αίσθημα.

Πρώτον, οι φορείς λήψης αποφάσεων της Ευρώπης θα πρέπει να εστιάσουν στην επίτευξη καλύτερου συντονισμού των πολιτικών μεταξύ της ΕΕ των 27 –ιδίως σε ό,τι αφορά στα κίνητρα εξοικονόμησης ενέργειας, στην οικονομική υποστήριξη για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, και τον ενεργειακό εφοδιασμό εκτός ΕΕ. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει να κατευθύνουν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να περιορίσουν τα ένστικτά τους για εξευρωπαϊσμό –εκτός (όπως συμβαίνει με τις κοινές αγορές φυσικού αερίου) και αν υπάρξει ισχυρή λογική για νέες πρωτοβουλίες υπό την ηγεσία ή τον συντονισμό των Βρυξελλών. Αλλά αυτό απαιτεί από τα κράτη-μέλη να φανούν ανοιχτά στη συνεργασία. Στις αρχές του καλοκαιριού η Γερμανία απηύθυνε έκκληση για αλληλεγγύη, για να φτάσει το τέλος του καλοκαιριού με τη Γερμανία να ανακοινώνει εθνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης 200 δισ. ευρώ, που προκάλεσε αναστάτωση στις πρωτεύουσες των κρατών-μελών σε όλη την Ένωση. Έκτοτε, η γερμανική κυβέρνηση επιχειρεί να απαντήσει στις ανησυχίες: παρέχοντας τις λεπτομέρειες για να δείξει ότι οι προτάσεις δεν θα επηρεάσουν αρνητικά την ενιαία αγορά, ψάχνοντας για νέους τρόπους μείωσης των τιμών αερίου, και κρατώντας την πόρτα ανοιχτή για νέο κοινό χρέος στην ΕΕ. Ωστόσο, ο ελιγμός του Βερολίνου έπληξε την εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών-μελών και περιέπλεξε περισσότερο τις προσπάθειες για εξεύρεση κοινής δέσμης μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης. Πρέπει να βρουν κοινή γλώσσα εν όψει της συνεδρίασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπου θα πρέπει να αποφασιστούν οι βασικοί τρόποι αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης.

Δεύτερον, τυχόν μέτρα θα πρέπει να συμμορφώνονται με το κριτήριο του “δικαίου”, τόσο εντός των κρατών μελών όσο και μεταξύ της ΕΕ των 27. Διαφορετικά, η εμπιστοσύνη θα μπορούσε να διαρραγεί ανεπανόρθωτα μεταξύ των χωρών. Για παράδειγμα, ορισμένες θα μπορούσαν να καταλήξουν να αισθάνονται ότι οι ίδιες και οι πολίτες τους προχωρούν περισσότερο από ό,τι άλλες στην εξοικονόμηση ενέργειας ή ότι οι επιχειρήσεις τους είναι σε μειονεκτική θέση λόγω των γενναιόδωρων σχεδίων έκτακτης ανάγκης των πλουσιότερων γειτόνων. Εσωτερικά, η οικονομική στήριξη θα πρέπει να απευθύνεται στους πιο ευάλωτους. Και σε ολόκληρη την ΕΕ των 27 τα πιο εύπορα κράτη-μέλη θα πρέπει να σκεφτούν τις αρνητικές εξωτερικές επιπτώσεις των πράξεών τους σε άλλα κράτη-μέλη. Θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμο κάποιου είδους αλληλεγγύης εντός της ΕΕ –αν και μπορεί να είναι αρκετός ο επαναπροσδιορισμός μη χρησιμοποιηθέντων κεφαλαίων από το ταμείο ανάκαμψης, αντί να υπάρξει διαπραγμάτευση για νέα κεφάλαια. Οι μεταβιβάσεις μεταξύ κρατών και στην ΕΕ θα πρέπει να είναι δομημένες με τέτοιον τρόπο που ιδανικά, δεν θα αποθαρρύνει την εξοικονόμηση ενέργειας. Οι εθνικές κυβερνήσεις και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί θα πρέπει επίσης να ηγηθούν με το παράδειγμα. Είναι αξιέπαινο το γεγονός ότι οι αρχές του Παρισιού σβήνουν νωρίς τα φώτα στον Πύργο του Άιφελ. Οι θεσμοί της ΕΕ θα πρέπει να ακολουθήσουν, και σύντομα.

Τέλος, και πάνω από όλα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για την επικοινωνία με τους πολίτες τους. Το να κατηγορείς τις “ευρωπαϊκές ελίτ”, όπως έκανε ο Morawiecki, είναι εν μέρει δικαιολογημένο, αλλά δεν βοηθάει στην αντιμετώπιση της πραγματικής κρίσης. Οι πολιτικοί ηγέτες θα χρειαστεί να φθάσουν σε νέα ύψη πειστικότητας και πολιτικής ωριμότητας εξηγώντας στους ψηφοφόρους ότι μπορεί να απαιτηθούν κάποιες θυσίες (όπως η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και οι υψηλότερες τιμές ενέργειας). Θα χρειαστεί να προσδώσουν σε αφηρημένα ζητήματα ευρωπαϊκής ενότητας και ασφάλειας, τον ίδιο χαρακτήρα έκτακτης ανάγκης που έδωσαν στη διάρκεια της πανδημίας. Και αν ορισμένες κυβερνήσεις και ηγέτες της ΕΕ ήταν έτοιμοι να δεχθούν μέρος της ευθύνης για τις τρέχουσες δυσκολίες, αυτό θα βοηθούσε πολύ στο να δείξει στους ανθρώπους ότι η Ευρώπη έχει την ικανότητα να διορθώνεται.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο: https://ecfr.eu/article/running-on-empty-how-trust-among-eu-states-can-survive-the-energy-crisis/ 

[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, του Pawel Zerka, από European Council on Foreign Relations, ecfr.gr., 19/10/2022]

Αισθητά μειωμένες αναμένεται να είναι οι τιμές προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας που θα ανακοινώσουν την Πέμπτη για τον Νοέμβριο οι πάροχοι.

Σύμφωνα με πηγές της αγοράς οι τιμές που θα ανακοινωθούν θα είναι μικρότερες σε σύγκριση με εκείνες του Οκτωβρίου για μια σειρά από λόγους, με κυριότερο το γεγονός ότι καταγράφεται σημαντική μείωση των τιμών του φυσικού αερίου, που συμπαρασύρει προς τα κάτω τις τιμές χονδρικής στην αγορά ηλεκτρισμού.

Ως γνωστόν οι εταιρείες προμήθειας είναι υποχρεωμένες μέχρι τις 20 κάθε μήνα να ανακοινώνουν τις τιμές τους για τον επόμενο μήνα. Υπενθυμίζεται ότι για τον Οκτώβριο οι τιμές που είχαν ανακοινωθεί από τις εταιρείες ξεκινούσαν από τα 56 σεντς/KWh και έφταναν μέχρι τα 70 σεντς/KWh.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς, για το Νοέμβριο οι τιμές αναμένεται να κινηθούν σύμφωνα με το συντηρητικό σενάριο μεταξύ 45 και 50 σεντς/KW.

Μάλιστα δεν αποκλείεται εάν συνεχιστεί η ευνοϊκή πορεία των τιμών του αερίου κάποιες εταιρείες να κινηθούν ακόμη πιο επιθετικά με τιμές πλησίον των 40 σεντς/KWh μαζί με τις εκπτώσεις συνέπειας που προσφέρουν αρκετοί πάροχοι.

Εάν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις και οι εταιρείες κινηθούν στα επίπεδα των 50 σεντς/KWh, τότε η μείωση σε σύγκριση με τον Οκτώβριο θα είναι της τάξης του 18 έως 20%. Σε περίπτωση που οι εταιρείες κινηθούν προς τα 45 σεντς/KWh τότε η μείωση συγκριτικά με τον Οκτώβριο θα ξεπερνά το 25%.

Ως προς τη μέση τιμή αυτή αναμένεται να περιοριστεί από τα 62,5 σεντς/KWh τον Οκτώβριο, στα 47,5 σεντς/KWh το Νοέμβριο.

Βεβαίως για το τελικό κόστος που θα προκύψει για τα νοικοκυριά, καθοριστική θα είναι και η ανακοίνωση από πλευράς κυβέρνησης του ύψους της επιδότησης που θα χορηγηθεί.

Υπενθυμίζεται ότι για τον Οκτώβριο για την πρώτη κλίμακα κατανάλωσης, δηλαδή μέχρι 500 KWh προβλεπόταν επιδότηση ύψους 43,6 σεντς/KWh. Δηλαδή οι τελικές τιμές καταναλωτή συμπεριλαμβανομένης και της επιδότησης κυμαίνονταν μεταξύ 12,24 σεντς/KWh έως και 31,4 σεντς/KWh για τους πελάτες της εταιρείας με την υψηλότερη χρέωση.

Με δεδομένο ότι οι τιμές των εταιρειών θα είναι χαμηλότερες σε σχέση με τον Οκτώβριο, προβλέπεται ότι το ίδιο θα συμβεί και με τις επιδοτήσεις, προκειμένου οι τελικές τιμές καταναλωτή να παραμείνουν σταθερές.

[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, του Χάρη Φλουδόπουλου, 19/10/2022]

Οι προσπάθειες της Ρωσίας να χρησιμοποιήσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου ως γεωπολιτικό όπλο θέτουν στην Ευρώπη μια πρόκληση: τη στιγμή που αντιμετωπίζει μια τόσο ξεκάθαρη και παρούσα απειλή, μπορεί να συγκεντρώσει την αλληλεγγύη η οποία απαιτείται από μια αληθινή ένωση;

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ίσως να έχουν αρχίσει να συνενώνονται γύρω από εκείνο το οποίο θεωρούν ως ένα κατάλληλο σχέδιο αντιμετώπισης της κατάστασης. Θα πρέπει ωστόσο να είναι πιο φιλόδοξοι: η Ευρώπη χρειάζεται μια μόνιμη λύση στις χρόνιες αποτυχίες συντονισμού της.

Ευκαιρία

Από την έναρξη της πανδημίας το 2020, η Ευρώπη δεν είχε άλλη τέτοια ευκαιρία να επιδείξει τη συνοχή της. Το κάτεβασμα του ενεργειακού διακόπτη από τον Βλαντιμίρ Πούτιν – το οποίο έχει ως σκοπό να τιμωρήσει την αντίθεση στην εισβολή του στην Ουκρανία – είναι ένα κλασικό εξωτερικό σοκ το οποίο θα επηρεάσει τις χώρες με διαφορετικό τρόπο, ανάλογα με την εξάρτησή τους από τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου, με τη Γερμανία και την Ιταλία να είναι μεταξύ των σκληρότερα πληττόμενων.

Για να μετριαστεί ο αντίκτυπος της αύξησης των τιμών, να βοηθηθούν οι πιο ευάλωτοι να περάσουν τον χειμώνα και να επιταχυνθεί η μετάβαση σε άλλες πηγές ενέργειας, δικαιολογούνται δημόσιες δαπάνες κλίμακας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ.

Σε μια πλήρως ολοκληρωμένη ένωση, η δημοσιονομική απάντηση θα ήταν σε μεγάλο βαθμό αυτόματη. Η στήριξη θα έρεε αμέσως προς τις περιοχές οι οποίες θα πλήττονταν περισσότερο, αρχικά μέσω άμεσης βοήθειας και αργότερα μέσω φορολογικών ελαφρύνσεων και πιστώσεων τόσο για επιχειρήσεις όσο και για νοικοκυριά. Αυτό είναι το είδος του επιμερισμού βαρών το οποίο απαιτείται για να μοιράζονται κυβερνήσεις ένα νόμισμα. Χωρίς αυτό, ορισμένες χώρες θα μπορούσαν να καταλήξουν με χρέη τα οποία θα ήταν υπερβολικά μεγάλα για να τα σηκώσουν.

Παραφωνία

Στην ΕΕ δεν συμβαίνει έτσι. Όπως και σε άλλες κρίσεις, τα 27 κράτη-μέλη της αγωνίζονται να δώσουν μια ad hoc απάντηση στην έλλειψη φυσικού αερίου, διχασμένα για τα πάντα, ξεκινώντας από την εσωτερική πολιτική κάθε χώρας μέχρι τη φυσική δομή του ενεργειακού της δικτύου.

Ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, πίεσαν για ανώτατα όρια (πλαφόν) τιμών, τα οποία ήλπιζαν ότι θα μείωναν το κόστος των δικών τους εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Η Γερμανία, από την πλευρά της, ανακοίνωσε μονομερώς ένα πρόγραμμα μετριασμού των τιμών ύψους 200 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Οι αγορές αντέδρασαν στην “παραφωνία” αυξάνοντας το κόστος δανεισμού για την Ιταλία, όπου το ήδη βαρύ δημόσιο χρέος θα έκανε τις πρόσθετες δαπάνες ιδιαίτερα δύσκολες.

Ευτυχώς, οι ηγέτες της Ευρώπης πιθανόν να κατευθύνονται προς κάποια μορφή συνεργασίας. Σύμφωνα με το Bloomberg News, η Γερμανία μπορεί να είναι τελικά ανοικτή στην παροχή δανείων της ΕΕ σε προβληματικά κράτη, τα οποία θα χρηματοδοτούνται από κοινό χρέος. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να μειώσει κάπως το κόστος δανεισμού για κράτη όπως η Ιταλία.

Θα υπολειπόταν ωστόσο του Ταμείου Ανάκαμψης από την πανδημία, το οποίο χαιρετίστηκε ως μια σημαντική στροφή, με τη συμπερίληψη ορισμένων επιχορηγήσεων μαζί με δάνεια – και ακόμη περισσότερο θα υπολειπόταν του είδους του επιμερισμού δημοσιονομικών βαρών το οποίο απαιτείται για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας της νομισματικής ένωσης.

Τέτοια ημίμετρα αφήνουν την Ευρώπη απροετοίμαστη για περαιτέρω προκλήσεις, ενώ σταδιακά θα ολισθαίνει προς ακόμη μια κρίση χρέους. Χωρίς αμφιβολία, οι προσπάθειες για επέκταση του επιμερισμού των κινδύνων αντιμετωπίζουν ισχυρούς αντίρροπους πολιτικούς ανέμους σε μεμονωμένες χώρες.

Τελευταία ευκαιρία;

Τουλάχιστον όμως η ΕΕ θα πρέπει να είναι σε θέση να ιδρύσει ένα μόνιμο ταμείο για την παροχή δανείων και επιχορηγήσεων σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης – με σαφείς διαδικασίες για τη χρήση του, έτσι ώστε τα μέλη της ΕΕ να μην χρειάζεται να διαπραγματεύονται ένα νέο πρόγραμμα κάθε φορά που εμφανίζεται μια κρίση.

Σε τελική ανάλυση, αυτό που χρειάζεται είναι μια κεντρική δημοσιονομική αρχή, με δική της πηγή εσόδων και την εξουσία να δαπανά όταν χρειάζεται για τον μετριασμό των ασύμμετρων κραδασμών.

Εάν ούτε η πανδημία ούτε ένας υβριδικός πόλεμος με τη Ρωσία μπορούν να κάνουν την ΕΕ ακόμη και να εξετάσει μια τέτοια πιθανότητα, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τι θα μπορούσε να την κάνει να το πράξει.

Όσο περισσότερο η Ευρώπη περιμένει, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να αποτύχει το πείραμά της για μια ενοποίηση.

[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, από Bloomberg Opinion, 18/10/2022]