Monthly Archives: April 2019

ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ: 10 ΤΑΙΝΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

Ακόμα μία Εργατική Πρωτομαγιά έρχεται και πρέπει να ειπωθεί ακόμα μία φορά, ότι δεν είναι αργία αλλά απεργία. Ωστόσο ένεκα της ημέρας, είναι μία καλή ευκαιρία να δούμε πως ο κινηματογράφος αποτύπωσε τους αγώνες της εργατικής τάξης, μέσα από ταινίες διαμάντια που δυστυχώς δεν διαφημίζονται για ευνόητους λόγους. Ταινίες που ξεκινούν από τον απόηχο της Οκτωβριανής Επανάστασης και φτάνουν στο σήμερα. Σε όλες τις χώρες του κόσμου, από τις απεργίες στην Αγγλία τη δεκαετία του 20, τους αγώνες των σωματείων στις ΗΠΑ την περίοδο του New Deal και στις απεργίες στην Ελλάδα και τον αιματοβαμμένο Μάη του 36 στη Θεσσαλονίκη ως τους 200 εκτελεσμένους της Καισαριανής. Από τις επαναστάσεις στη Ρωσία, τη Κούβα, τη Κίνα,  τον Ισπανικό Εμφύλιο και τον ένοπλο αγώνα στην Ελλάδα. Από την εξέγερση του Μάη του 68 στη Γαλλία ως την επανάσταση των Γαρύφαλλων στην Πορτογαλία ως το τέλος της αποικιοκρατίας και τους αγώνες των Λατινοαμερικάνων εργαζομένων στην Αργεντινή, τη Βενεζουέλα και αλλού. Από τις απεργίες των ναυτεργατών, των χαλυβουργών στην Ελλάδα, των ανθρακωρύχων στην Αγγλία, τον ξεσηκωμό των εργατών γης στην Ινδία και πόσους ακόμα αγώνες σε όλα τα κράτη του κόσμου, οι αγώνες της εργατικής τάξης ως ανερχόμενης κοινωνικής επαναστατικής δύναμης, έχουν αποτυπωθεί στο κινηματογράφο με έναν πολύ ξεχωριστό τρόπο.

Η επέτειος της Πρωτομαγιάς  που μας θυμίζει τη μεγάλη απεργία των εργατών του Σικάγου, την Πρωτομαγιά του 1886, που είχε τραγική κατάληξη (με θύματα και την τιμωρία των υποκινητών της εξέγερσης), όταν η αστυνομία άνοιξε πυρ κατά των εργατών που διεκδικούσαν οκτάωρη εργασία και καλύτερες συνθήκες δουλειάς αποτελεί σημείο καμπής για το εργατικό κίνημα. Σαν παγκόσμια ημέρα η Πρωτομαγιά καθιερώθηκε με απόφαση που πήρε η ιδρυτική συνέλευση της Β’ Διεθνούς στο Παρίσι στις 14 Ιουλίου το 1889 και στην οποία μετείχαν 391 αντιπρόσωποι συνδικάτων από 20 χώρες ενώ στην Ελλάδα γιορτάστηκε για πρώτη φορά την Κυριακή 2 Μαΐου του 1893, έπειτα από τους αγώνες του Σοσιαλιστικού Συλλόγου στην Αθήνα και το Σταύρο Καλλέργη όπου πρωτοστάτησε, με αιτήματα για οκτάωρο, τη Κυριακή τα καταστήματα να είναι κλειστά και να δίνεται σύνταξη στους ανήμπορους να δουλέψουν. Αιτήματα επίκαιρα και κρίσιμα.  Η Εργατική Πρωτομαγιά, έχει εμπνεύσει ουκ ολίγους σκηνοθέτες και σεναριογράφους που τόλμησαν κατά καιρούς να καταγράψουν τα πολιτικά, κοινωνικά και ιδεολογικά νοήματα με τα οποία είναι φορτισμένη. Εμείς στο Solidaritywebradio, ξεχωρίζουμε 10 ταινίες του τελευταίου αιώνα, που σίγουρα έχουν πολλά να μας πουν και πολλούς προβληματισμούς να γονιμοποιήσουν σε όλους μας. Καλή προβολή λοιπόν και καλή Εργατική Πρωτομαγιά.

1)Η Απεργία (1925)

Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του πρωτοπόρου Σοβιετικού σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν είναι γεμάτη συμβολισμούς και αντιθέσεις. Αφηγείται τη διενέργεια και καταστολή μιας απεργίας κάνοντας χρήση του μεταφορικού μοντάζ, δημιουργώντας εντυπώσεις μέσα από τη διαδοχική διαλεκτική σύγκρουση των εικόνων με στόχο τον προβληματισμό – σοκ – του θεατή και τη δημιουργία της σύνθεσης. Η ταινία γυρίστηκε με πενιχρό κεφάλαιο, αλλά η τεχνική του Αϊζενστάιν είναι ολοζώντανη, ήδη, από το πρώτο της δείγμα.

 

 

2)Kuhle Wampe: Σε Ποιον Ανήκει ο Κόσμος; (1932)

Σε σενάριο του Μπρεχτ και σκηνοθεσία του Ντούντωφ, πρόκειται για μία καθηλωτική ταινία. Η Αννι, μια νεαρή εργάτρια, πασχίζει μαζί με την οικογένειά της να επιβιώσουν στις πιο απάνθρωπες συνθήκες. Ο αδελφός της, ύστερα από μήνες απελπιστικής ανεργίας, βουτά στο κενό και αυτοκτονεί. Η ίδια και η οικογένειά της αδυνατούν να πληρώσουν το ενοίκιο του μίζερου διαμερίσματός τους και βρίσκονται στο δρόμο με έξωση. Χωρίς στέγη, με τα πράγματα φορτωμένα σε ένα φορτηγάκι, αποφασίζουν να πάνε στο Kuhle Wampe, έναν καταυλισμό, μια ώρα έξω από το Βερολίνο. Εκεί, έχουν βρει καταφύγιο μεγάλες μάζες φτωχών, ανέργων, ανθρώπων χωρίς στον ήλιο μοίρα. Μέσα σε αυτές τις καταστάσεις, η Αννι μένει έγκυος από τον αρραβωνιαστικό της, Φριτς, αλλά ο επικείμενος γάμος δεν πρόκειται να γίνει. Ο Φριτς πνίγεται με την προοπτική ενός γάμου, αλλά και με τη βαθύτερη φτώχεια που θα προξενήσει ο ερχομός ενός παιδιού. Η Αννι, ύστερα από αυτό, μετακομίζει σε μια φίλη της στο Βερολίνο και αρχίζει να συμμετέχει ενεργά στο νεανικό Εργατικό Κίνημα. Και σε μια διαδρομή με το τρένο, η Αννι μαζί με μια ομάδα του κινήματος θα λογομαχήσουν με μερικούς ευκατάστατους συνταξιδιώτες τους. Το 1932, λίγο μετά την έκδοσή της, η ταινία απαγορεύτηκε επειδή πρόσβαλε δήθεν τον Πρόεδρο του Ράιχ καθώς και τους θεσμούς του δικαίου και της θρησκείας.Η προβολή της απαγορεύτηκε λόγω του έντονου πολιτικού της μηνύματος, της ανοιχτής απεικόνισης θεμάτων – ταμπού, όπως αυτοκτονία, έκτρωση, φτώχεια, αλλά και της ξεκάθαρης κομμουνιστικής θέσης της

3)Η Γη Τρέμει (1948)

Μια ταινία, με τα μοναδικά πλάνα του Λουκίνο Βισκόντι, που κινηματογραφεί απόλυτα ρεαλιστικά μια οικογένεια ψαράδων που πλουτίζουν, ζουν την ουτοπία του πλουτοκράτη, μέχρι να ξεπέσουν οικονομικά και κοινωνικά, καθώς και τον αγώνα και την προσπάθεια των ψαράδων απέναντι στην αδικία, την καταπίεση, την εκμετάλλευση και τις καιρικές συνθήκες. Βραβείο καλύτερης ταινίας στο φεστιβάλ Βενετίας (1948).

 

4)Το Αλάτι της Γης (1954)

H αριστουργηματική πολιτική αμερικανική ταινία του Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, βασισμένη σε πραγματική ιστορία, η οποία ήταν επι χρόνια στη μαύρη λίστα του Μακαρθισμού και προβλήθηκε επίσημα στην Αμερική, 11 χρόνια αργότερα. Αποτελεί μια από τις πιο τολμηρές πολιτικές ταινίες στην ιστορία του αμερικανικού κινηματογράφου, βασισμένη σε μια πραγματική απεργία, και χρησιμοποιεί εργάτες του ορυχείου στο καστ της. Η ταινία αποκαλύπτει τις άθλιες συνθήκες εργασίας και ζωής της Μεξικανο-Αμερικανικής κοινότητας και την σκληρή εκμετάλλευση των κατοίκων από τους λευκούς (Αγγλο-Αμερικάνους, όπως αποκαλούνται) βιομηχάνους.

5)Η Εργατική Τάξη πάει στον Παράδεισο (1971)

Ιταλική ταινία, σε σκηνοθεσία του Έλιο Πέτρι  με τους Ένας εργάτης ανακαλύπτει τη συναδελφική αλληλεγγύη όταν απολύεται από το εργοστάσιο. Από τις λίγες ταινίες που δείχνουν την καθημερινότητα της εργασίας και της οικογενειακής ζωής του ιταλικού προλεταριάτου, με μια εξαιρετική ερμηνεία από τον Τζιαν Μαρία Βολοντέ. Χρυσός Φοίνικας Φεστιβάλ Καννών

 

6)Οι Κόκκινοι – The Reds (1981)

Επικό δράμα παραγωγής 1981 σε σκηνοθεσία, σενάριο του Γουόρεν Μπίτι όπου πρωταγωνιστεί κιόλας. Η ταινία αφηγείται: Τη ζωή του Τζον “Τζακ” Σάιλας Ριντ, ενός Αμερικανού δημοσιογράφου κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τη γνωριμία και τη σχέση του με τη Λουίζ Μπράιαντ, μια παντρεμένη γυναίκα με προοδευτικές και φιλελεύθερες ιδέες, που αφήνει το σύζυγό της για εκείνον και γίνεται εκπρόσωπος του γυναικείου φεμινισμού στην Αμερική της δεκαετίας του 1910. Τη διαμονή του ζευγαριού στο Γκρίνουιτς Βίλαντζ της Νέας Υόρκης, όαση της ελευθερίας έκφρασης και των ηθών για τη συντηρητική αμερικανική κοινωνία των αρχών του αιώνα. Τη γνωριμία και τη σχέση του ζευγαριού με μεγάλες προσωπικότητες της εποχής όπως ο δραματουργός Ευγένιος Ο’Νιλ, η φεμινίστρια Έμμα Γκόλντμαν και ο συγγραφέας Μαξ Ίστμαν. Καθώς και την πολιτική τους διαμάχη, πάνω στο θέμα του πολέμου και της εργασίας με την κυβέρνηση Γουίλσον, η οποία τους οδήγησε στη Ρωσία του 1917 και την Οκτωβριανή Επανάσταση όπου ο Ριντ έζησε από κοντά το σπουδαίο αυτό γεγονός. Ένα γεγονός που άλλαξε τις ζωές τους για πάντα και ώθησε το Ριντ να γράψει το αριστούργημά του πάνω στην επανάσταση με τίτλο “Οι 10 ημέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο”, ενός συγγράμματος που αποτελεί ακόμα και στις μέρες μας οδηγό στη μελέτη της μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης.

7)Ψωμί και Τριαντάφυλλα (2000)

Μια νεαρή Μεξικανή περνά παράνομα τα σύνορα των ΗΠΑ και πιάνει δουλειά ως καθαρίστρια γραφείων. Καθώς η εταιρεία απασχολεί άτομα εκτός σωματείων και εκμεταλλεύεται τους εργαζόμενους, αποφασίζει να συνδικαλιστεί και να λάβει μέρος σε απεργία, έστω και εάν αυτό της κοστίσει την απέλαση.

 

8)Η Κατάληψη (2004)

Το 2001 τριάντα απολυμένοι εργάτες, στα προάστια του Μπουένος Άιρες, καταλαμβάνουν το κλειστό εργοστάσιο της περιοχής τους. Η Αργεντινή σε μια από τις πιο δύσκολες στιγμές της ιστορίας της, στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης με εκατοντάδες κλειστά εργοστάσια λόγω χρεοκοπίας και με χιλιάδες άνεργους.

9)Cesar Chavez (Μεξικό 2014)

«Σεζάρ Τσάβεζ» είναι η πρώτη ταινία του Ντιέγκο Λούνα στη θέση του σκηνοθέτη και αφορά τον ιδρυτή του συνδικάτου «United Farm Workers». Ο Σεζάρ Τσάβεζ, αγρότης στο επάγγελμα, προσπαθεί να συσπειρώσει τους συναδέλφους του, οι οποίοι είναι Μεξικανοί που πήραν προσωρινή άδεια για εργασία στις ΗΠΑ, με την προϋπόθεση να επιστρέψουν όταν σταματήσουν την εργασία τους. Οι συνθήκες εργασίας για αυτούς είναι σκληρές, με τον ρατσισμό και τη βίαιη συμπεριφορά των ντόπιων να τους ακολουθούν καθημερινά. Η ταινία «Σεζάρ Τσάβεζ» αποτυπώνει τις δυσκολίες αλλά και την υπεράσπιση των πολιτικών δικαιωμάτων των Λατινοαμερικάνων στις Ηνωμένες Πολιτείες.

10)Σε αμφίβολη μάχη – In Dubious Battle (2016)

Η ταινία που έχει πρωταγωνιστή και σκηνοθέτη τον James Franco, εκτυλίσσεται το 1930 και ακολουθεί δυο νεαρούς κομμουνιστές, μέλη του «The Party», οι οποίοι αγανακτισμένοι από τις άθλιες συνθήκες εργασίας στους οπωρώνες της California, οργανώνουν την προάσπιση των δικαιωμάτων των εργατών. Στην αρχή οι Mac McLeod και Jim Nolan, αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό καθώς προτείνουν την δημιουργία ενός σωματείου. Οι περισσότεροι από τους εργάτες θέλουν απλά να εργάζονται και να πληρώνονται και αδιαφορούν για το αν πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης. Ο Mac και ο Jim διαπιστώνουν ότι η πρόοδος θα εξαρτηθεί από τα αν θα καταφέρουν να πείσουν τον ντόπιο, βετεράνο Al Anderson. Είναι σκληρός και αδιάλλακτος, όμως μπορεί να πειστεί, καθώς ο Mac βοηθά την νύφη του Lisa να γεννήσει. Όμως το μεγαλύτερο εμπόδιο για τους δυο αγωνιστές είναι ο αδίστακτος ιδιοκτήτης του οπωρώνα, ο οποίος είναι αποφασισμένος να «σπάσει» την όποια απεργιακή κινητοποίηση με οποιοδήποτε τρόπο. Η σκηνοθεσία είναι του ίδιου του James Franco, το σενάριο του Matt Rager («As I Lay Dying»), βασισμένος φυσικά στη νουβέλα του John Steinbeck, ενώ πρωταγωνιστούν οι Nat Wolff, Robert Duvall, James Franco, Vincent D’Onofrio, Ed Harris, Bryan Cranston, Analeigh Tipton.

 

[ΠΗΓΗ: https://infonewstime.wordpress.com, από LIBERATION, solidaritywebradio.gr, 28/4/2019]

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΠΡΙΝ 8.000 ΧΡΟΝΙΑ

Μια εκπληκτική ιστορική ανακάλυψη που τεκμηριώνει την πρωτιά των Ελλήνων στα θαλασσινά ταξίδια και στο εμπόριο ανάμεσα στα νησιά του Αιγαίου και την στεριά. Πώς ο οψιδιανός της Μήλου βρέθηκε στην Αργολίδα, πριν καν ο άνθρωπος αρχίσει να καλλιεργεί την γη;

Ένα από τα προσφιλέστερα ερωτήματα των ιστορικών και των αρχαιολόγων, είναι πότε ο άνθρωπος έριξε μερικά δεμένα ξύλα στη θάλασσα και ανοίχτηκε στο πέλαγος για να περάσει σε κάποια ακτή που έβλεπε απέναντι μακριά. Μύθοι και δοξασίες για παμπάλαια κοντινά ή πολύ μακρινά ταξίδια υπάρχουν σε όλους τους λαούς που έζησαν δίπλα στη θάλασσα, όμως όλοι οι ιστορικοί της οικουμένης συμφωνούν σε ένα πράγμα:

Το Αιγαίο ήταν μια θάλασσα που ευνοούσε τις κοντινές μετακινήσεις, εξ’ αιτίας των εκατοντάδων νησιών που είναι διάσπαρτα μέσα του, άρα είναι πολύ πιθανό τα πρώτα ανθρώπινα θαλασσινά ταξίδια να έγιναν σ’ αυτό. Επρόκειτο για μια λογική εικασία, μέχρι τη στιγμή που ένας διάσημος κλασικός αρχαιολόγος, ο λόρδος Κόλιν Ρένφριου, καθηγητής στο Χάρβαντ και ελληνιστής, έκανε τη δεκαετία του ’60 μια εκπληκτική ανακάλυψη.

Σ’ ένα σπήλαιο στο Φράγχθι της Αργολίδας, ανακάλυψε πρωτόγονα όπλα με οψιδιανό, το πέτρωμα με το οποίο στην πρώιμη αρχαιότητα έφτιαχναν τις αιχμές για τα μαχαίρια, τα δόρατα και τα βέλη. Πήρε αυτό τον οψιδιανό, τον εξέτασε με όλα τα τεχνολογικά μέσα της τότε εποχής στη Βρετανία, ανάλυση σχάσεως, ανάλυση νετρονίων, και βρέθηκε μπροστά σ’ ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα. Ο οψιδιανός που βρέθηκε στην Αργολίδα ήταν από το 8.000 π.Χ. και προερχόταν από τη Μήλο.

Επειδή είναι γνωστό ότι το πέτρωμα αυτό του νησιού κυκλοφορούσε σ’ όλη τη Μεσόγειο και ήταν γνωστά τα αρχαία ορυχεία της Μήλου, ο Ρένφριου ταξίδεψε ως εκεί, πήρε δείγματα και έκανε χημική ανάλυση. Ανακάλυψε λοιπόν ότι ο οψιδιανός της Αργολίδας προερχόταν από το λατομείο που βρισκόταν στα Νύχια της Μήλου, καθώς το άλλο μεγάλο λατομείο του νησιού, το Δεμενάγκι, άνοιξε πολύ αργότερα από την εποχή εκείνη.

Κάποιοι θα πουν βέβαια ότι όλα αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά: Η Μήλος τροφοδοτούσε όλο τον αρχαίο κόσμο με οψιδιανό, πριν ο χαλκός τον αντικαταστήσει στην κατασκευή όπλων. Σωστά, όμως αυτό το 8000 π.Χ. άφησε τους επιστήμονες κατάπληκτους, διότι ήταν μια εποχή χαμένη στην αχλή της ιστορίας. Το 8000 ή το 7000 π.Χ. δεν είχε καν ξεκινήσει στον ελληνικό χώρο ο αγροτικός βίος. Για να βρεθεί όμως οψιδιανός από τη Μήλο στην Αργολίδα, κάποιος τον είχε φέρει. Άρα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι πρώτοι Πελασγοί, πριν καν αρχίσουν να σκάβουν τη γη και να την καλλιεργούν, είχαν βγει στη θάλασσα και είχαν αρχίσει να κάνουν εμπόριο.

Η ανακάλυψη του Ρένφιου είναι η παλαιότερη ιστορικά τεκμηριωμένη απόδειξη για το πότε οι άνθρωποι άρχισαν να ταξιδεύουν στις θάλασσες. Και φυσικά, αρχίζουν οι υποθέσεις για τον τρόπο που το έκαναν σ’ εκείνη την εποχή. Είχαν φτιάξει μονοκόμματα κανό από κορμούς δέντρων, είχαν δέσει ξύλα μεταξύ τους, ήταν πρωτόγονα σκάφη με καλάμια που υπήρχαν στο Ιόνιο ή ίσως ήταν σκάφη επενδυμένα με δέρματα, όπως σε πολλά μέρη του κόσμου. Άγνωστο. Αυτού του είδους τα υλικά δεν έχουν επαρκή αντοχή για να παραμείνουν ως αποδείξεις ως τις μέρες μας. Το σίγουρο είναι ένα και το αναφέρω δίχως ίχνος μεγαλοϊδεατισμού. Οι Έλληνες ήταν (μάλλον) οι πρώτοι ναυτικοί στην ανθρώπινη ιστορία.

 

[ΠΗΓΗ: https://www.newsit.gr, Δημήτρη Καμπουράκη, 5/3/2019]

ΣΤ. ΒΑΛΙΑΝΟΣ: ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΗ ΒΑΡΒΑΡΑ – 16 ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ

Τη Βαρβάρα επισκέφθηκε ο Υποψήφιος Δήμαρχος Αριστοτέλη Στέλιος Βαλιάνος, συνοδευόμενος από Υποψηφίους Συμβούλους της «Ομοφωνίας» προκειμένου να παρουσιάσειτις προτεραιότητές του για τον οικισμό, στο πλαίσιο του προγράμματος «16 πρωτεύουσες». Μετά το πέρας της επίσκεψης ο κ. Βαλιάνος έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Η Βαρβάρα, κατ` αρχάς, έχει τη δική της θέση στο πρόγραμμα τουριστικής ανάπτυξης που έχει καταρτίσει η «Ομοφωνία», ως παραδοσιακός οικισμός, ως κόμβος του περιπατητικού τουρισμού με τους καταρράκτες της, με την αξιοποίηση του Δημοτικού Ξενώνα, αλλά και ως σημείο αναφοράς στο συνδυασμό βουνού-θάλασσας, μέσα από μια σύμπραξη με την Ολυμπιάδα.

Επιπλέον, ώθηση στην τουριστική προοπτική θα δώσει η πρόθεσή μας να προχωρήσουμε, όπως και σε άλλες κοινότητες, το ζήτημα της επέκτασης του Σχεδίου, στις θέσεις Παραλία Βαρβάρας και Καλυβίων, ενώ μεγάλο θέμα παραμένει η υδροδότηση της παραλίας Βαρβάρας και η εκμετάλλευσή του νερού των 5 βρυσών. Στους βραχυπρόθεσμους στόχους όμως, μπαίνουν τα θέματα που αφορούν άμεσα στην ποιότητα ζωής των κατοίκων:

α) η συντήρηση-αποκατάσταση του οδικού δικτύου με τις καταπτώσεις και οι διαγραμμίσεις ασφαλείας, έναντι το συχνού φαινομένου των χαμηλών νεφώσεων του χειμώνα, που μειώνουν επικίνδυνα την ορατότητα

β) η διασφάλιση της σταθερής ποιότητας νερού, με μέτρα καταπολέμησης της θολότητας που παρατηρείται συχνά, κυρίως μετά από βροχοπτώσεις,

γ) επάρκεια φωτισμού και

δ) αναβάθμιση των εγκαταστάσεων άθλησης και ψυχαγωγίας των κατοίκων κάθε ηλικίας.

Δεν παραβλέπουμε την ανάγκη της Βαρβάρας για εξυπηρέτηση από Μονάδα Βιολογικού Καθαρισμού. Αποτελεί μέρος των στόχων της Ομοφωνίας, ενώ ακούμε με ενδιαφέρον και σίγουρα θα αξιολογήσουμε σοβαρά, τις ιδέες για προώθηση έργων ενεργειακής αυτονόμησης του οικισμού.»

Δείτε εδώ το σχετικό βίντεο:

 

[ΠΗΓΗ: http://ergoliptesxalkidikis.blogspot.com/, 27/4/2019]

ΠΑΣΧΑΛΙΝΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΓΝΩΣΤΑ ΚΑΙ ΑΓΝΩΣΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ: ΤΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΟΥΝ ΚΡΟΤΟΣ – ΦΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

Γιατί τσουγκρίζουμε τα κόκκινα αβγά; Τι συμβολίζουν τα εθιμικά δρώμενα με κρότο και φως; Η εντεταλμένη ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Ζωή Μάργαρη, περιγράφει ορισμένα γνωστά, αλλά και λιγότερο γνωστά έθιμα της περιόδου του Πάσχα.

Τσούγκρισμα κόκκινων αβγών, ρουκετοπόλεμος, αερόστατα, κάλαντα, χορευτικά δρώμενα: σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, η περίοδος του Πάσχα συνδέεται με σειρά εθίμων και παραδόσεων. Όπως εξηγεί στο sputniknews.gr η εντεταλμένη ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Ζωή Μάργαρη, στα εθιμικά δρώμενα του Πάσχα διαπλέκονται στοιχεία της επίσημης χριστιανικής λατρείας και της λαϊκής λατρείας, τα οποία όλοι οι άνθρωποι βιώνουν ως συμπληρωματικά των εορτασμών αυτής της περιόδου.

Τα Καλαντίσματα το Σάββατο του Λαζάρου

Στην Ελλάδα όπως και σε άλλες χώρες της Βαλκανικής, τα εθιμικά δρώμενα ξεκινούν το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων και συνδέονται με την Ανάσταση του Λαζάρου, η οποία θεωρείται προάγγελος της Ανάστασης του Ιησού. Το Σάββατο του Λαζάρου, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, υπάρχουν εθιμικά δρώμενα που ξεκινούν με καλαντίσματα. Ομάδες κοριτσιών φορώντας εξαιρετικά στολισμένα παραδοσιακά ενδύματα επισκέπτονται τα σπίτια των κοινοτήτων και των χωριών, ακόμη και των πόλεων κρατώντας ομοιώματα του Λαζάρου και στολισμένα καλαθάκια, για να τραγουδήσουν τα κάλαντα.

Οι οικογένειες δωρίζουν στα νεαρά κορίτσια αβγά άβαφτα, προκειμένου να βαφτούν τη Μεγάλη Πέμπτη, καθώς και ξηρούς καρπούς, γλυκίσματα και χρήματα. Επίσης, τη συγκεκριμένη ημέρα οι νοικοκυρές παρασκευάζουν γλυκά νηστήσιμα αρτοσκευάσματα, τα «Λαζαράκια» ή «Λαζαρούδια» τα οποία δωρίζουν στα παιδιά που λένε τα κάλαντα. Τα Λαζαράκια που μοιράζονται εθιμικά ακόμη και σήμερα σε πολλές περιοχές της χώρας, αποτελούν αγαπημένο έδεσμα των παιδιών το οποίο πλάθεται, αφού σύμφωνα με την παράδοση «για τον Λάζαρο αν δεν πλάσεις, ψωμί δεν θε να χορτάσεις» με λάδι, πορτοκάλι, κανέλα, γαρύφαλλο, αλεύρι και ζάχαρη. Οι νοικοκυρές του δίνουν το σχήμα σαβανωμένου ανθρώπου, όπως εικονογραφείται ο Λάζαρος στις εικόνες και φροντίζουν να κατασκευάσουν με επιμέλεια το πρόσωπό του.

Σε πολλές περιοχές του ελλαδικού χώρου τα κορίτσια που λένε τα κάλαντα, γνωστά σε αρκετές κοινότητες και ως «Λαζαρίνες», καταλήγουν στην πλατεία του χωριού, όπου χορεύουν έξω από την εκκλησία, ενώ στο τέλος του χορευτικού δρωμένου μαζεύονται στο σπίτι της «νούνας» η οποία αποτελεί και την επικεφαλής της ομάδας, όπου παίζουν παιχνίδια, αστεΐζονται, γλεντούν και τραγουδούν. Το επόμενο πρωί, την Κυριακή των Βαΐων, οι ομάδες των «Λαζαρίνων», επισκέπτονται την εκκλησία, όπου οι νιόπατρες πηγαίνουν βάγια τα οποία μοιράζονται στο ποίμνιο, και φυλάσσονται στο εικονοστάσι «για το καλό».

Μετά από τη λειτουργία της Κυριακής των Βαΐων ακολουθεί πάνδημο γλέντι με πρωταγωνίστριες τα νεαρά κορίτσια που είπαν τα κάλαντα την προηγούμενη ημέρα, τις νεόνυμφες, αλλά και μεγαλύτερες γυναίκες, στην αυλή των εκκλησιών. Το βράδυ της Κυριακής ακολουθεί η πρώτη μεγάλη λειτουργία που εισάγει τους πιστούς στη Μεγάλη Εβδομάδα, οπότε τα γλέντια σταματούν.

Τα συγκεκριμένα δρώμενα λαμβάνουν χώρα σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος, με την κ. Μάργαρη να σημειώνει ότι εξαιρετικές εκδοχές τους υπάρχουν στις ευρύτερες περιοχές των νομών Σερρών, Κοζάνης και Ημαθίας, δηλαδή στον βορειοελλαδικό χώρο. Όπως διευκρινίζει, τα εθιμικά δρώμενα του Σαββάτου του Λαζάρου και της Κυριακής των Βαΐων συνδέονταν παλαιότερα με την παρουσίαση των κοριτσιών που ήταν σε ηλικία γάμου στα μέλη της κοινότητάς τους, γι’ αυτό και μετά το Πάσχα παρατηρούνταν πολλά αρραβωνιάσματα.

Η προετοιμασία της Μ. Εβδομάδας

Οι λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας συγκεντρώνουν πολλούς πιστούς και κλιμακώνονται σταδιακά. Όπως εξηγεί η κ. Μάργαρη, στις παραδοσιακές κοινότητες, μέχρι τη Μεγάλη Τετάρτη πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες προετοιμασίας του σπιτιού εν όψει της μεγάλης γιορτής: έχουμε τα καθαρίσματα και τα ασπρίσματα των σπιτιών, αλλά και την προετοιμασία για την παρασκευή όλων των εθιμικών πασχαλινών αρτοσκευασμάτων. Τη Μεγάλη Τετάρτη μάλιστα, μετά το Ευχέλαιο που τελείται στους ναούς, οι νοικοκυρές ανανεώνουν το προζύμι του σπιτιού με το οποίο θα φτιάξουν την επόμενη μέρα τα πασχαλινά κουλούρια και τα τσουρέκια.

Τα κάλαντα της Μεγάλης Πέμπτης

Κάλαντα, όμως, δεν υπάρχουν μόνο το Σάββατο του Λαζάρου. Τη Μεγάλη Πέμπτη παιδιά λένε τα κάλαντα σε πολλές περιοχές του ελλαδικού χώρου, ακόμη και στην Αθήνα, καθώς όπως σημειώνει η κ. Μάργαρη την τελευταία δεκαετία η κρίση φαίνεται πως αναζωπυρώνει έθιμα, όπως τα καλαντίσματα, που δίνουν την ευκαιρία στα παιδιά να συγκεντρώσουν χρήματα. Πρόκειται για πένθιμα κάλαντα που αναγγέλλουν τη σταύρωση του Χριστού, τα οποία ερμηνεύονται συνήθως από νεαρά αγόρια στα οποία δωρίζονται άβαφτα αβγά, ξηροί καρποί και χρήματα.

Τι λέει η παράδοση για το πρώτο αβγό που θα βαφτεί κόκκινο

Τη Μεγάλη Πέμπτη, τα άβαφτα αβγά βάφονται τελετουργικά πριν από τη λειτουργία του απογεύματος. Ανάλογα με τις περιοχές, μάλιστα, πρέπει κατά παράδοση το πρώτο αβγό που θα βαφτεί κόκκινο να προέρχεται είτε από μαύρη όρνιθα σε ένδειξη πένθους, είτε από άσπρη κότα μιας και θεωρείται προάγγελος της Ανάστασης. Το πρώτο αβγό τοποθετείται στο εικονοστάσι από τη νοικοκυρά και θα παραμείνει εκεί μέχρι τον επόμενο χρόνο, με τον κρόκο να μετατρέπεται σταδιακά σε «κεχριμπάρι». Μάλιστα, όπως αναφέρει η κ. Μάργαρη, στο παρελθόν, μετά την πάροδο τριών ετών, αυτά τα αβγά — τα οποία ονομάζονται «κρατητήρες» — συμβολικά χρησιμοποιούνταν για να «σταυρώνονται» γυναίκες που εμφάνιζαν δυσκολίες στην κύηση ώστε να «κρατήσουν» τα μωρά τους.

Ο στολισμός του Επιταφίου και το «μοιρολόι της Παναγιάς»

Η Μεγάλη Πέμπτη είναι μια μέρα πλούσια σε λαογραφικά στοιχεία. Τα νεαρά μέλη της κοινότητας μάζευαν στο παρελθόν άνθη για να στολίσουν τον Επιτάφιο. Σε κάποιες περιοχές ο στολισμός γίνεται από γυναίκες και νεαρά κορίτσια το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, ενώ σε άλλες τις πρώτες πρωινές ώρες της Μεγάλης Παρασκευής. Σε ορισμένες περιοχές, μάλιστα, τα αγόρια ξενυχτούν προκειμένου να σπεύσουν να φέρουν κι άλλα λουλούδια, εφόσον αυτό χρειαστεί.

Κατά της διάρκεια του στολισμού του Επιταφίου ψάλλεται το «μοιρολόι της Παναγιάς», ένα πολύστιχο στιχούργημα που τραγουδιέται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε περιοχή. Τα τελευταία χρόνια, όπως επισημαίνει η κ. Μάργαρη, φαίνεται πως αυτή η παράδοση να αναζωπυρώνεται, κυρίως μέσα από πολιτιστικούς συλλόγους. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η αποκαθήλωση και παιδιά περνούν σταυρωτά κάτω από τον Επιτάφιο, ενώ το απόγευμα πραγματοποιείται η περιφορά του, στην οποία συμμετέχουν όλα τα μέλη των κοινοτήτων.

Παραδοσιακά, μάλιστα ο Επιτάφιος «κύκλωνε» τους οικισμούς, τώρα πια τις ενορίες, και πέρναγε από όλα τα σπίτια της κοινότητας πριν επιστρέψει στους ναούς. Συνηθίζεται δε, ακόμα και σήμερα, πριν την είσοδό τους σε αυτούς, ο Επιτάφιος να υψώνεται μπροστά από την εξώθυρά τους, προκειμένου να περάσουν από κάτω όλοι οι πιστοί. Σε κάποιες περιοχές, συνηθίζεται οι άνθρωποι να παίρνουν λουλούδια από τον Επιτάφιο τα οποία φυλούν το εικονοστάσι. Σε ορισμένες περιοχές, μάλιστα, η περιφορά του επιταφίου γίνεται ακόμη τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου, έθιμο που συνδέεται κυρίως με το γεγονός πως στο παρελθόν ήταν συνηθισμένο να ξενυχτούν στο σπίτι θρηνώντας την απώλεια κάποιου προσώπου.

Το ομοίωμα του Ιούδα

Σε αρκετές κοινότητες του ελλαδικού χώρου συνηθίζεται τη Μεγάλη Πέμπτη ή τη Μεγάλη Παρασκευή να κατασκευάζονται από τους άνδρες της κοινότητας ομοιώματα του Ιούδα, τα οποία τοποθετούνται είτε στις πλατείες, είτε έξω από τις εκκλησίες, όπου καίγονται τελετουργικά συνήθως το βράδυ της Ανάστασης, με τη φλόγα του αγίου φωτός. Όπως σημειώνει η κ. Μάργαρη, σε κάποιες περιοχές μάλιστα πριν κρεμαστεί το ομοίωμα του Ιούδα, οι κάτοικοι το περιφέρουν στην κοινότητα, διαπομπεύοντας και χλευάζοντάς το «για να τιμωρηθεί ο Ιούδας που πρόδωσε το δάσκαλό του».

Τα δώρα των νονών

Τη Μεγάλη Πέμπτη, έπρεπε παλαιότερα να σταλούν τα δώρα της νονάς και του νονού στα βαφτιστήρια: παραδοσιακά, αυτά περιλαμβάνουν λαμπάδα, παπούτσια, τσουρέκι, κουλούρια. Στις περισσότερες περιοχές, ωστόσο, πλέον τα δώρα δίνονται νωρίτερα, καθώς η περίοδος του Πάσχα δίνει σε πολλούς την ευκαιρία να απολαύσουν ολιγοήμερες διακοπές, οπότε πλέον συνηθίζεται τα δώρα να προσφέρονται το Σάββατο του Λαζάρου ή την Κυριακή των Βαΐων.

Τα έθιμα του Μεγάλου Σαββάτου

Το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου λαμβάνει χώρα η πρώτη Ανάσταση, ενώ το βράδυ κορυφώνεται το τελετουργικό με την αφή του αγίου φωτός. Η βραδινή λειτουργία της Ανάστασης θεωρείτο παλιότερα τόσο σημαντική στιγμή, που σύμφωνα με μαρτυρίες και όπως σημειώνει η κ. Μάργαρη, ο ιερέας δεν ξεκινούσε τη λειτουργία πριν συγκεντρωθούν όλα τα μέλη της κοινότητας στον ναό. Μετά το άναμμα των λαμπάδων με άγιο φως, ακολουθεί η τελετουργική κοινωνία των πιστών, τα τσουγκρίσματα των κόκκινων αβγών και τέλος, η επιστροφή στο σπίτι, όπου ακόμα και σήμερα συνηθίζεται να «σταυρώνονται», συνήθως από τον πατέρα, με τον καπνό των αναμένων λαμπάδων οι εξώθυρες.

Η μαγειρίτσα

Το πρώτο γεύμα μετά την Ανάσταση, περιλαμβάνει παραδοσιακά τη μαγειρίτσα, δηλαδή μια σούπα που παρασκευάζεται με τα εντόσθια των ζώων που θανατώθηκαν για τον εορτασμό του Πάσχα και τα οποία παλαιότερα δεν μπορούσαν να συντηρηθούν. Η μαγειρίτσα που περιλάμβανε κομμάτια του ζώου τα οποία δεν μπορούσαν να συντηρηθούν την επόμενη ημέρα θεωρείται παραδόξως ένα «ελαφρύ» γεύμα που καταναλώνεται τελετουργικά μετά τη νηστεία. Αν και σήμερα η συντήρηση των εντοσθίων είναι εφικτή χάρη στα ψυγεία, η πρακτική της παρασκευής και της κατανάλωσης της μαγειρίτσας μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά και φαίνεται να διατηρείται.

Γιατί βάφουμε κόκκινα τα αβγά;

Η κ. Μάργαρη σημειώνει πως σύμφωνα με την παράδοση το πρώτο πράγμα που καταναλώνεται μετά την Ανάσταση είναι το κόκκινο πασχαλινό αβγό, το οποίο θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό συμβολικά. Το κόκκινο χρώμα ταυτίζεται με το αίμα και τη ζωή, ενώ το ίδιο το αβγό θεωρείται σύμβολο της αναγέννησης της φύσης και της ανανέωσης της ζωής.

Η παράδοση σε ό,τι αφορά το χρώμα των κόκκινων αβγών, όπως παρατηρεί η κ. Μάργαρη, δεν συνδέεται με την επίσημη θρησκευτική λατρεία αλλά με τη λαϊκή λατρεία μιας και τα βαμμένα αβγά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις εαρινές προ-χριστιανικές τελετουργίες οι οποίες υιοθετούνται και ανανοηματοδοτούνται στο πλαίσιο του χριστιανισμού. Σύμφωνα με την παράδοση τα κόκκινα αβγά του Πάσχα συμβολίζουν το αίμα του Χριστού που χύθηκε για τη σωτηρία του κόσμου ενώ πιστεύεται πως τα πρώτα κόκκινα αβγά βάφτηκαν θαυματουργικά όταν μετά την Ανάσταση του Ιησού οι γυναίκες που είδαν τον άδειο τάφο, μετέφεραν το χαρμόσυνο νέο. Μία γυναίκα που δεν μπορούσε να πιστέψει πως ο Μεσσίας είχε αναστηθεί δήλωσε πως θα πίστευε μόνο εάν τα αβγά που είχε στο καλάθι της γίνονταν κόκκινα. Τα αβγά θαυματουργικά έγιναν κόκκινα και έτσι κατελύθει η δυσπιστία της.

Σε ό,τι αφορά τα τσουγκρίσματα των αβγών και τις αβγομαχίες, αξιοσημείωτο είναι πως παλαιότερα θεωρούνταν πάρα πολύ σημαντικά. Καθώς τα κόκκινα βαμμένα αβγά θεωρούνται σύμβολα της ζωής την οποία περικλείουν με το προστατευτικό τσόφλι τους, οι «νικητές» των τσουγκρισμάτων πιστεύεται πως θα είναι οι πιο τυχεροί και ο πιο γεροί της οικογένειας και της κοινότητας για τον επόμενο χρόνο. Σε πολλές περιοχές τα τσουγκρίσματα των αβγών του Πάσχα κορυφώνονται την Κυριακή με οργανωμένες πλέον «αβγομαχίες», προκειμένου να αναδειχθεί το πιο γερό και τυχερό αβγό — και κατά συνέπεια και ο κάτοχός του — σε όλη την κοινότητα.

Η Κυριακή του Πάσχα εορτάζεται σε όλο τον ελλαδικό χώρο συμπεριλαμβάνοντας πολλά τελετουργικά εθιμικά δρώμενα. Εξαιρετικής σημασίας είναι τα τελετουργικά γεύματα της ευρείας οικογένειας και τα πάνδημα εθιμικά δρώμενα με τα γλέντια έξω από τους ναούς τα οποία σε ορισμένες κοινότητες συνδυάζονται με κοινά γεύματα — στα οποία μετέχουν όλα τα μέλη της κοινότητας — που λαμβάνουν χώρα ακόμα και σήμερα, μετά τον Εσπερινό της Αγάπης, το απόγευμα της Κυριακής.

Τι συμβολίζουν τα εθιμικά δρώμενα με κρότο και φως;

Στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν πολλά εθιμικά δρώμενα στα οποία, μέσω του κρότου και του φωτός, γιορτάζεται η Ανάσταση και μεταφέρεται το χαρμόσυνο μήνυμα. Ο βασικός πυρήνας τους εδράζεται στις λαϊκές αντιλήψεις σύμφωνα με τις οποίες η ευεργετική επενέργεια του φωτός, το οποίο επανέρχεται στη φύση κατά την εαρινή περίοδο που γιορτάζεται το Πάσχα, και ο κρότος διώχνουν κάθε κακό.

Ρουκέτες, αερόστατα, «Μπότηδες»

Ένα χαρακτηριστικό δρώμενο, είναι ο «ρουκετοπόλεμος» που τελείται το Μεγάλο Σάββατο στο Βροντάδο της Χίου και ο «Σαϊτοπόλεμος» που γίνεται την Κυριακή του Πάσχα στην Καλαμάτα. Ένα ακόμα εξαιρετικά ενδιαφέρον εθιμικό δρώμενο που μέσω του φωτός πιστεύεται πως διαδίδει στον ουρανό το μήνυμα της Ανάστασης, είναι τα «αερόστατα» του Λεωνιδίου Αρκαδίας. Όπως περιγράφει η κ. Μάργαρη, τα νεαρά αγόρια της κοινότητας έφτιαχναν παλαιότερα αερόστατα τα οποία άναβαν τελετουργικά με το άγιο φως, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, μετά την Ανάσταση. Σήμερα τα «αερόστατα» ανάβουν στο Λεωνίδιο και την Κυριακή του Πάσχα, μετά τη λειτουργία του Εσπερινού της Αγάπης και συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου.

Ένα ακόμη ιδιαίτερο έθιμο που εκτυλίσσεται μετά την πρώτη Ανάσταση είναι οι «Μπότηδες» στην Κέρκυρα. Πήλινα κανάτια ρίχνονται από τα μπαλκόνια, με το έθιμο — πέρα από τον κρότο που διώχνει το κακό — να θεωρείται ξεχωριστό καθώς συνδυάζει τα τέσσερα στοιχεία της φύσης: γη, νερό, αέρα και φωτιά. Τα κατασκευασμένα από χώμα πήλινα αγγεία — τα οποία πολλές φορές είναι βαμμένα κόκκινα και πέρασαν από φωτιά για να δημιουργηθούν — πετάγονται στον αέρα έχοντας μέσα τους νερό (και για να μην πετάγονται τα θραύσματα, αλλά και επειδή είναι στοιχείο της φύσης).

[ΠΗΓΗ: https://sputniknews.gr/, του Μιχάλη Ματσίγκου, 26/4/2019]