Category Archives: Γενικά

Γενικά θέματα / Πήροφορίες

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΛΟΥΚΑΤΟΥ

Ο Δημήτρης Λουκάτος, ο «εθνικός μας λαογράφος», πριν από περίπου 26 χρόνια συγκέντρωσε στο βιβλίο του «Χριστουγεννιάτικα και των Γιορτών», παραδοσιακά έθιμά μας, όπως τα έζησαν οι παλιοί κι όπως συνεχίζει να τα παρακολουθεί ή και να τα κρίνει η Λαογραφίας μας. Το απόσπασμα που ακολουθεί, αν και γράφτηκε κάποιες δεκαετίες πριν, συγκεκριμένα το 1964, διατηρεί την φρεσκάδα και την αμεσότητα της λαϊκής μας παράδοσης, που τονίζεται από το χαρακτηριστικό αφηγηματικό ύφος του συγγραφέα και απηχεί παράλληλα προβληματισμούς της εποχής.

Λέμε συνήθως, ότι ή λαμπρότητα του γιορτασμού των Χριστουγέννων, πού όσο προχωρούν τα χρόνια γίνεται κοσμικότερη και πιο φαντασμαγορική, είναι κάτι πού μάς έχει έρθει από τη Δύση — ή πιο πρόσφατα από την Αμερική — κι έχει συνεπάρει με τίς πρώιμες εκδηλώσεις της τα παλιά έθιμά μας, πού άλλοτε μόνο στη μέρα τής Πρωτοχρονιάς συγκέντρωναν τίς μεγάλες χαρές μας.

Η παρατήρηση φαίνεται σωστή, αν στηριχθούμε στις παλιότερες αναμνήσεις των αστών, πού γιόρταζαν με ξεχωριστά καλλιτεχνικά στοιχεία τη γιορτή τής Πρωτοχρονιάς κι υποδέχονταν τον Νέο Χρόνο με πολλά από τα κοσμικά σύμβολα, πού οι Ευρωπαίοι τα χρησιμοποιούσαν, βιαστικότεροι, από τίς μέρες κιόλας των Χριστουγέννων.

Αλλά μπορούμε να σκεφτούμε παράλληλα: α) ότι και οι Ευρωπαίοι (ή οι Αμερικανοί), πριν φτάσουν στην πλουσιότερη οικονομία τους και στη βιομηχανοποιημένη προβολή των δώρων και των παιγνιδιών τους, περιορίζονταν κι αυτοί στον θρησκευτικό εορτασμό των Χριστουγέννων, με μόνη κοσμική πολυτέλεια το στολισμένο «δέντρο» τους και το νυχτερινό γλέντι τής παραμονής, ύστερα από την εκκλησιαστική τους ακολουθία. Και β) ότι αν ψάξουμε κι εμείς βαθύτερα στα ελληνικά έθιμα — αυτά πού μάς περισώζει ή αγροτική παράδοση — θα δούμε ότι πολλά στοιχεία από τα δυτικά και τα μοντέρνα κρύβονται σαν πυρήνες στις απλές εμπνεύσεις και στις τελετές τους. Κι αυτό δείχνει τη σχετική παγκοσμιότητα των Χριστουγεννιάτικων εθίμων, πού τα προσδιορίζουν ή τα ξεχωρίζουν στους χριστιανικούς λαούς οι τρεις μεγάλοι παράγοντες: ο εποχικός, ο εκκλησιαστικός και ο οικονομικός.

Μπορούμε να το σημειώσουμε αμέσως, ότι μάς χώριζαν πάντα, από τούς δυτικοευρωπαϊκούς λαούς οι τρεις αυτοί παράγοντες, κι έκαναν διαφορετικά τα δικά μας Χριστούγεννα από τα δικά τους. Ό πρώτος ήταν το διαφορετικό ατμοσφαιρικό κλίμα, ο βαρύς χειμώνας τού Βορρά, με τα χιόνια και το αθέατο πράσινο, πού έφερε στα ευρωπαϊκά σπίτια το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο και την κλειστή οικογενειακή συγκέντρωση. Ο δεύτερος ήταν η ώρα της εκκλησιαστικής ακολουθίας, πού την τελούν οι Καθολικοί τα μεσάνυχτα (όπως εμείς την Ανάσταση) και πού τούς δίνει την ελευθερία έπειτα να ξενυχτήσουν με φαγοπότι και να χορέψουν ως το πρωί. Κι ο τρίτος ήταν ή οικονομική άνεση κι ή τεχνική δυνατότητα των ευρωπαϊκών λαών να χαρίσουν πλουσιοπάροχα δώρα, να σκεφτούν, έξω από την πείνα και το ντύσιμο, την ψυχαγωγία τού παιδιού, και να το νοιαστούν πολύ πριν από τα Χριστούγεννα, με τον Αη – Νικόλα προσωποποιημένο, σαν πρόδρομο και συνεργάτη τού κυρίαρχου Pere-Noel.

Αν αφαιρέσουμε τα στοιχεία αυτά, θα δούμε ότι τα άλλα πού απομένουν είναι κοινά, κι ότι θα μπορούσε και το δικό μας εθιμολόγιο να είχε αναπτυχθεί πανηγυρικά και φαντασμαγορικά, ακολουθώντας μέσα στην ίδια ατμόσφαιρα τα δικά του μοτίβα.

Έχουμε κι εμείς τη διάθεση των Χριστουγεννιάτικων δώρων στα παλιά έθιμά μας. Μόνο, πού οι άμεσες ανάγκες έφερναν τούς γονείς στα πρακτικά δώρα, στο καλό ντύσιμο και στα καινούργια παπούτσια, πού θα οδηγούσαν τα βήματα των παιδιών τους στον πρωινό όρθρο τής εκκλησιάς και στις επισκέψεις των συγγενών. Δώρα επίσης διατροφής, γλυκίσματα και φρούτα και κρασί, αντάλλαζαν με την αγάπη τους οι συγγενείς και οι γείτονες…

Έχουμε κι εκκλησιαστικούς ύμνους, ξεχωριστούς σέ μελωδία και κείμενα, πού μόνο γιατί δεν τούς πρόβαλαν εξωεκκλησιαστικά οί μουσουργοί μας, δεν είναι γνωστοί. Έχουμε τούς παιδικούς ύμνους των Καλάντων, τούς χορωδιακούς στην Επτάνησο, άλλα κι άλλους των χωριών μας άγνωστους, πού απηχούν βυζαντινά προτουρκικά μέλη, κι άξιζαν να είχαν εναρμονιστεί, για τη Χριστουγεννιάτικη ψυχαγωγία μας. Έχουμε και τη θύμηση τού πράσινου στις χειμωνιάτικες ώρες, με τα κλαδιά τής μυρτιάς και τής ελιάς ή και τής καρυδιάς, πού στήνουν στα σπίτια τους και στη γωνιά οι χωρικοί, κάποτε μάλιστα κρεμώντας φρούτα στα κλαδιά, πού είναι ή πρωτόγονη μορφή τού ελατόδενδρου με τα χρωματιστά λαμπάκια.

Τα πνεύματα τού δάσους των Δυτικών, τούς Νάνους και τούς Λυκανθρώπους, τούς βρίσκουμε στα δικά μας Καλικαντζάρια, πού είναι πολύ πλουσιότερα στις μορφές, στα επεισόδια και στους θρύλους. Οι ελληνικοί Καλικάντζαροι, συμβολικοί ή χιουμοριστικοί, θα είχαν πολύ εμπνεύσει τούς δυτικούς καλλιτέχνες και διακοσμητές, αν πλαισίωναν τα δικά τους Χριστούγεννα.

Έχουμε και τη σπιτική συγκέντρωση τής βραδιάς των Χριστουγέννων, με έθιμα μεγαλόπρεπα και «εστιακά». Ή άσβηστη φωτιά τής εστίας, πού ανάβεται με τα ζευγαρωμένα κούτσουρα τού δάσους, (με το «πάντρεμά» της), και κρατά όλο το Δωδεκαήμερο, είναι αρχαϊκός συμβολισμός τής οικογενειακής ασφάλειας, αλληλεγγύης και θαλπωρής, στις κακές ώρες τού χειμώνα. Κι ή σπονδή τού κρασιού πού γίνεται το ίδιο βράδυ (τής παραμονής) πάνω από τη «χριστοζύμωτη» «κουλούρα τής γωνιάς», είναι ελληνική συνέχεια λατρείας τού θεού και των προγόνων.

Με το θαμπό ακόμα ξημέρωμα σημαίνουν οι καμπάνες για τον πρωινό Όρθρο στην εκκλησιά, κι οι πιστοί συγκεντρώνονται, ακολουθώντας το βυζαντινό παρακέλευσμα «Δεύτε ίδωμεν πιστοί, πού εγεννήθη ο Χριστός». Ανάγλυφη φάτνη (creche) δεν υπάρχει στην ελληνική εκκλησιά. Δείχνει όμως γραφικά το «τοπίο» της ή ζωγραφική παράσταση τής Γέννησης, πού στήνεται συνήθως στη μέση τού ναού, ή στέκει τοιχογραφημένη στους θόλους και «ιστορεί» το περιστατικό.

Αυτό το περιστατικό έχει εντυπωσιάσει τη σκέψη των καλών γυναικών μας, πού συλλογίζονται μαζί με το θεϊκό βρέφος και την ανθρώπινη μητέρα του. Ό συμμερισμός τού τοκετού και των πόνων τής Παναγίας δεν παρουσιάζεται, έτσι λαογραφικά έκδηλος, σέ άλλους λαούς. Για την Παναγία «λεχώνα», οι Ελληνίδες φτιάχνουν αλευρόπιτες, πού τίς λένε «σπάργανα τού Χριστού», και τραγουδάνε λυσίπονους στίχους, σαν να πρόκειται για επίτοκο συγγενή τους:

«Κυρά Θεοτόκο έκοιλοπόνα, 

έκοιλοπόνα καί παρεκάλιε:

— Βηθήσετέ με αυτήν τήν ώρα, 

τή βλογημένη καί δοξασμένη 

μαμμή νά πάτε, μαμμή νά φέρτε!…

(Να ένα στοιχείο, πού θα μάς οδηγούσε να ορίζαμε πιο επίκαιρα τη Γιορτή τής Μητέρας, π.χ. την επομένη των Χριστουγέννων) .

Στο μεσημεριανό Χριστουγεννιάτικο τραπέζι προσπαθούσαν πάντα και οι παλιότεροι να συγκεντρώσουν ό,τι πιο πλουσιοπάροχο και καλομαγειρεμένο μπορούσαν να διαθέσουν, πλούσιοι και φτωχοί. Αρχίζοντας από το αρχαϊκό «Χριστόψωμο» με τα καρύδια, περνώντας από το θερμαντικό χοιρινό (πού το σφάξιμό του είναι άλλη τελετή) ή από τη βραστή όρνιθα (η γαλοπούλα μάς ήρθε από τούς δυτικούς) και φτάνοντας στα λογής γλυκά, πού καμάρωνε να παρουσιάζει ή νοικοκυρά, έκαναν τη χειμωνιάτικη ευωχία τους ως το βράδυ, έτρωγαν και χόρταιναν τόσο, πού χρησιμοποιούσαν παροιμιακά τη φράση «κάνω Χριστούγεννα», για το καλό φαγοπότι.

Από την ανάγκη τού φαγητού, όπως και τού καλού- ζεστού ντυσίματος τής ημέρας των Χριστουγέννων, έχει την αρχή της κι ή πλατιά άσκηση τής φιλανθρωπίας, στις μέρες αυτές. Το δώρο (κόσμημα ή παιγνίδι) ήταν συμπλήρωμα πολυτέλειας μπροστά στις πρακτικές ανάγκες τής παλιότερης κοινωνίας, πού χρειαζόταν πρώτα να φάει και να ντυθεί. Γι’ αυτό μπορεί να χαρεί κανείς σήμερα την εκλαΐκευση τού «περιττού» δώρου, πού δείχνει οικονομικό ανέβασμα και συμμετοχή τού μεγάλου κοινού στα αρχοντικά έθιμα.

Έχουμε ακόμα πλήθος μικροσυνήθειες στους ελληνικούς τόπους, πού ξεκινούν από δοξασίες θρησκευτικές (π.χ. τα μεσάνυχτα ανοίγουν οι ουρανοί) ή από σκέψεις μαγείας και μαντικής, με φυσιολατρικές εκδηλώσεις και γεωργική φροντίδα…

Η συζήτηση δεν γίνεται για ν’ ανακόψουμε το μεγάλο ρεύμα τού διεθνούς Χριστουγεννιάτικου γιορτασμού, ρεύμα ευχάριστο, πού συνθέτει ολόκληρο το Δωδεκαήμερο, και πού το κάνει πιά ασταμάτητο ή ομαδική μίμηση και ή εμπορική προβολή… Ενδιαφέρει όμως να σκεφτόμαστε με εθνική παρακολούθηση, τί πρέπει να κρατηθεί από τα δικά μας, μέσα στα έθιμα αυτά, και τί είναι υπερβολικά ξένο, ώστε να τού αντιστεκόμαστε με αξιοπρέπεια. Στην πλατύτερη εθιμική βάση τους τα «Ελληνικά Χριστούγεννα» κρατάνε γερά. Ό κίνδυνος όμως έρχεται από την εμπορική πρωτοβουλία, πού έχει αμεσότερη επίδραση στο κοινό.

’Ας πάρουμε μερικά παραδείγματα. Εμείς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα, ύστερα από μια ελαφρά σαρακοστή (μιλούμε για την παράδοση) και πάμε στην εκκλησιά το χάραμα τής Γιορτής, με τίς καμπάνες τού Όρθρου. Πώς δικαιολογείται λοιπόν το ξενικό «ρεβεγιόν» τής Παραμονής, πού τόσο διαφημίζουν οι κατά τα άλλα «θεοσεβούμενοι» επιχειρηματίες; Και τί θα εμπόδιζε να μεταφέραμε το νυχτερινό γλέντι στην ίδια τη βραδιά τής Γιορτής, όπως γινόταν και στα σπίτια μας παλιότερα; Θα παρακολουθούσαν τότε μ’ ευχαρίστηση και οι «ξένοι» τα ελληνικά μας Χριστούγεννα.

Ας έρθουμε στο «Δέντρο». Άρεσε ή φαντασμαγορία του και, καθώς γινόταν οικονομικά προσιτό, επικράτησε. Ωραία ή πρασινάδα στο χειμωνιάτικο σπίτι, και μάλιστα όταν την διακοσμούμε με χρώματα και με φώτα! Αλλά γιατί να μην την ποικίλλουμε θαρρετά και με τίς ελληνικές πρασινάδες, πού με παραδοσιακό ένστικτο προσφέρουν στην αγορά οι χωρικοί μας; Μυρτιά στολισμένη με πορτοκάλι, τί συμβολικότερο, αντίκρισμα της επιθυμητής βλάστησης στην Ελλάδα; Και πόσο ανόητη και ψυχρή αποβαίνει ή άλλη συνήθεια μερικών, να γεμίζουν τα «δέντρα» τους με φαρμακευτικό μπαμπάκι, για να θυμίζει το… χιόνι τής Παλαιστίνης και τής Ελλάδας (πού δικαιολογείται βέβαια στους Βόρειους).

Σκέφτομαι τίς φάτνες (creches), πού με απομίμηση των καθολικών ανάγλυφων μοιράζουν στα παιδιά οι χαρτοπώλες μας. Παντού ή δυτική παράσταση με τούς Μάγους-βασιλείς και τον Αιθίοπα. Πουθενά δεν είδαμε πρωτοβουλία βυζαντινής αναπαράστασης (αν και έχουμε χαρτοτεχνικές δυνατότητες), μια Γέννηση π.χ. εμπνευσμένη από το Δαφνί, ή από τον Βαρλαάμ των Μετεώρων.

Οι έμποροι βγάζουν στους τοίχους και στις βιτρίνες τους Νάνους τού ευρωπαϊκού δάσους, πού τα παιδιά μας τούς βλέπουν περισσότερο σαν παραμύθι, παρά σαν Χριστούγεννα. Τούς Καλικαντζάρους όμως θα τούς καταλάβαιναν αμέσως, όπως θα χαίρονταν και σκηνές από τα παιδικά κάλαντα, πού δεν τα βλέπουμε πουθενά σε διάκοσμο, ούτε καν με τον παραδοσιακό πίνακα τού Λύτρα. Διαφημιστική Εταιρία στόλισε φέτος (1964) τούς ηλεκτρικούς στύλους των δρόμων τής πρωτεύουσας με ανέκφραστα σχήματα και αδύναμο φως. Άλλοι δρόμοι φωτίστηκαν με. βενετσιάνικα φανάρια. Ποια είναι ή ελληνική νότα, πού θα την αναζητήσουν κι οι ξένοι, στον αθηναϊκό μας διάκοσμο; Ας πλαισίωναν τουλάχιστο το συμβολικό απαραίτητο Άστρο με σιλουέτες και σχήματα από την παράδοσή μας, με σύμβολα από τη λαϊκή τέχνη μας, με τρίγωνα και καραβάκια Καλαντιστών, με κλαδιά δάφνης κι ελιάς και με ωραιόσχημα ελληνικά φρούτα…

Μπορούμε να δώσουμε έπαινο σ’ έναν ελληνικό εμπορικό χώρο, πού διατηρεί πάντα και προβάλλει τη Χριστουγεννιάτικη παράδοση με σπιτικό σεβασμό. Είναι τα Ζαχαροπλαστεία και τ’ αντίστοιχα Αρτοποιεία μας. Αυτά εξακολουθούν να ζυμώνουν «με τα χέρια τής μητέρας και τής γιαγιάς» και ν’ αραδιάζουν στα τραπέζια και στις προθήκες τους τα διακοσμητικά γλυκίσματα (μορφή παραδοσιακής τέχνης) των ημερων αυτών, από τα κουλουράκια και τους  χιονισμένους κουραμπιέδες, ως τα μελίπηκτα φοινίκια (μελομακάρονα), τίς δίπλες και τα χριστόψωμα.

Το αίτημα τής παραδοσιακής προσοχής στις γιορτές και στις εκδηλώσεις μας είναι εθνικό μαζί και ψυχολογικό. Εθνικό, γιατί δένει την ιστορική μας συνέχεια και στηρίζει την αυτοτέλεια με τα μέσα της ηθικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς. Ψυχολογικό, γιατί ζεσταίνει την αυτοπεποίθηση και την εθνική αγάπη, συγκρατεί τον ίδιο τον λαό στα πατροπαράδοτα, και στέλνει μηνύματα στους ξενιτεμένους του Έθνους, ότι εδώ στη Γενέτειρα τούς περιμένει πάντα η πατρική ανάμνηση, εξελιγμένη ίσως στις μορφές της, αλλά πιστή στην αρχική σύνθεση, στο ιδιότυπο ελληνικό πνεύμα, στο κλίμα, στην παράδοση και στους θεσμούς.

 

ΣΗΜΑ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ Κ. ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Έχοντας εκπέμψει ήδη από το βήμα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης το σήμα της συνολικής επανεκκίνησης, μετά από μία μακρά περίοδο διαχείρισης μικρότερων ή μεγαλύτερων κρίσεων, ο πρωθυπουργός συγκαλεί σήμερα, στις έντεκα το πρωί, το υπουργικό συμβούλιο.

Με ατζέντα που είναι εστιασμένη στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων, σε τομείς όπως το Κράτος και η δημόσια Υγεία, αλλά και σε θέματα που κινούνται στο μέτωπο της καθημερινότητας των πολιτών, ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναμένεται να δώσει τον τόνο της συνεχούς παραγωγής έργου. Η ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών που θα δώσουν…σάρκα και οστά στο κυβερνητικό πρόγραμμα της τετραετίας και, κυρίως, η αποτελεσματικότητα στην επίλυση κρίσιμων ζητημάτων μετατρέπεται σε…πήχη για τους επόμενους μήνες, όσο τα…γαλάζια ραντάρ είναι στραμμένα και στα τεκταινόμενα στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, μετά την εκλογή του κ. Κασσελάκη στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ.

Εκεί που, όπως σχολιάζουν χαρακτηριστικά κυβερνητικά στελέχη, οι πρώτες κινήσεις και οι πρώτες επιλογές προσώπων δείχνουν μία εκκίνηση καμωμένη από…παλαιά υλικά.

“Περιμένουμε να ακούσουμε πλέον τη διατύπωση συγκεκριμένων θέσεων και προτάσεων, γιατί η αντιπαράθεσή μας μαζί του προφανώς θα είναι πολιτική, όπως και με την αξιωματική αντιπολίτευση, και αναμένουμε -χωρίς να αισιοδοξούμε- να φύγει από το δρόμο της τοξικότητας και του διχαστικού λόγου. Οι πρώτες επιλογές δεν φαίνεται να επιβεβαιώνουν το τόσο νέο, περισσότερο παλιό μου φαίνεται, αλλά, προφανώς, όλα θα κριθούν στην πορεία…Όλοι πρέπει να κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Θεωρώ ότι η επικοινωνία είναι μία από τις πολύ σημαντικές πτυχές και της πολιτικής, γιατί μέσα από την επικοινωνία μπορούν οι πολίτες να μάθουν τι λες, τι κάνεις, τι θες να κάνεις, τον απολογισμό σου και τον προγραμματισμό σου, τις ιδέες σου, τις σκέψεις σου, αρκεί να υπάρχει περιεχόμενο. Το αν υπάρχει ή όχι περιεχόμενο, το οποίο είναι πολύ πιο σημαντικό από την ίδια την επικοινωνία, μένει να το δούμε στην πράξη…Μένει να δούμε εάν υπάρχουν θέσεις, ποιες είναι αυτές οι θέσεις και πώς αυτές οι θέσεις μπορούν να εφαρμοστούν. Μακάρι να αποκτήσει ο τόπος μια αξιόπιστη και σοβαρή αξιωματική αντιπολίτευση η οποία να κάνει, προφανώς, και σκληρή κριτική στην κυβέρνηση. Έτσι λειτουργούν οι Δημοκρατίες. Να αντιπροτείνει συγκεκριμένες λύσεις και προτάσεις”, σχολίασε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης.

Η ατζέντα

Η πρώτη, μετά τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, η οποία θα πραγματοποιηθεί στον απόηχο των εξαγγελιών του Κυριάκου Μητσοτάκη για τις αλλαγές στους τομείς του Κράτους, της Υγείας, της Δικαιοσύνης και της Παιδείας, περιλαμβάνει μία σειρά από νομοσχέδια, τα οποία, όπως επισημαίνουν παράγοντες, αποτυπώνουν το μεταρρυθμιστικό τέμπο της κυβέρνησης. Στη διάρκεια του…ραντεβού της υπουργικής ομάδας με τον πρωθυπουργό, ο υπουργός Υποδομών, Χρήστος Σταϊκούρας θα παρουσιάσει την καταγραφή και τις πρώτες εκτιμήσεις των καταστροφών στα έργα υποδομής στις πληγείσες περιοχές της Θεσσαλίας, μετά το πέρασμα της πρωτοφανούς κακοκαιρίας “Ντάνιελ”. Αμέσως μετά σειρά θα πάρουν:

  • -Η παρουσίαση από την υπουργό Εσωτερικών, Νίκη Κεραμέως και την υφυπουργό, Βιβή Χαραλαμπογιάννη του νομοσχεδίου, που σχετίζεται με το νέο πλαίσιο επιλογής διοικήσεων των φορέων του δημοσίου και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους.
  • -Η παρουσίαση από τον υπουργό Υγείας, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, του νομοσχεδίου για τη σύσταση, οργάνωση και λειτουργία Μονάδων Αυξημένης Φροντίδας για την περίθαλψη ασθενών με αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.
  • -Η παρουσίαση από τον υπουργό Υποδομών του νομοσχεδίου για την ενσωμάτωση των Οδηγιών 2021/1187 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 7ης Ιουλίου 2021, περί μέτρων εξορθολογισμού για την προώθηση της υλοποίησης του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών και 2022/738 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 6ης Απριλίου 2022, περί μισθωμένων οχημάτων χωρίς οδηγό στις οδικές εμπορευματικές μεταφορές.
  • -Η παρουσίαση από τον υπουργό Ανάπτυξης, Κώστα Σκρέκα, του νομοσχεδίου για την ενσωμάτωση της Οδηγίας 2021/2101 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 24ης Νοεμβρίου 2021 για τη δημοσιοποίηση στοιχείων φορολογίας εισοδήματος από ορισμένες επιχειρήσεις και υποκαταστήματα και του άρθρου 1 της Οδηγίας 2019/1151 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ης Ιουνίου 2019, όσον αφορά στη χρήση ψηφιακών εργαλείων και διαδικασιών στον τομέα του εμπορικού δικαίου ως προς τους αποκλεισμένους διευθυντές.
  • -Η παρουσίαση από τον υπουργό Δικαιοσύνης, Γιώργο Φλωρίδη, του νομοσχεδίου για την εφαρμογή διατάξεων του Κανονισμού 2021/784 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 29ης Απριλίου 2021 σχετικά με την πρόληψη της διάδοσης τρομοκρατικού περιεχομένου στο διαδίκτυο.
  • -Η παρουσίαση από την υπουργό Τουρισμού, Όλγα Κεφαλογιάννη, του ερανιστικού νομοσχεδίου.
  • -Η εισήγηση από τον υπουργό Επικρατείας, Άκη Σκέρτσο, για τους στόχους των υπουργείων για το 2024.
  • -Η εισήγηση από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υποδομών για μία σειρά από έργα. Όπως, η σύμβαση ανάθεσης και λειτουργίας συντήρησης του δικτύου του μετρό της Θεσσαλονίκης.

[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, του Δημήτρη Γκάτσιου, 27/9/2023]

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΕΞΟΡΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Σημαντική αύξηση κατά 20% των εξαγωγών του κλάδου το 2022
Σε καταλυτικό παράγοντα της κυκλικής οικονομίας φιλοδοξεί να καταστεί ο ελληνικός εξορυκτικός κλάδος, τόσο για την κάλυψη των εγχώριων όσο και των διεθνών αναγκών.
Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ), υπάρχουν ήδη σημαντικές εφαρμογές κυκλικής οικονομίας και βιομηχανικής συμβίωσης. Ειδικότερα, στον τομέα του βωξίτη, σύμφωνα με το πλαίσιο επίτευξης στόχου μηδενικών αποβλήτων, γίνεται αξιοποίηση βωξίτη χαμηλής ποιότητας και υπολειμμάτων βωξίτη από την κυρίως τροφοδοσία στη μεταλλουργία αλουμίνας. Παράλληλα γίνεται προσπάθεια αξιοποίησης ερυθράς ιλύος για παραγωγή προϊόντων για άλλους βιομηχανικούς τομείς. Στον τομέα του μαγνησίτη το 20% της τροφοδοσίας κλιβάνων προέρχεται από επεξεργασία παλαιών λεπτομερών απορριμμάτων. Επίσης γίνεται προσπάθεια για εγκατάσταση συστημάτων δέσμευσης CO2 (Carbon- Capture Storage). Στον τομέα του μαρμάρου πραγματοποιείται αξιοποίηση μικρών ακατέργαστων όγκων για παραγωγή μικρής διάστασης πλακιδίων, καθώς και αξιοποίηση μαρμαροψηφίδας σε κατασκευές, σε παραγωγή ειδικών επιχρισμάτων, σε παραγωγή πολυμερών και ανθρακικού ασβεστίου. Στα μικτά θειούχα από τον εμπλουτισμό δημιουργείται 50% χρήσιμο υλικό και 50% απόρριμμα το οποίο χρησιμοποιείται όλο σε λιθογόμωση (επαναπλήρωση) κενών της υπόγειας εκμετάλλευσης. Με τον τρόπο αυτό συμβάλλει στην επίτευξη στόχου μηδενικών αποβλήτων (zero waste). Στον τομέα του περλίτη γίνεται αξιοποίηση ψιλομερούς περλίτη στην πρωτογενή κατεργασία ωμού περλίτη ως τροφοδοσία στην παραγωγή τσιμέντου και ως υλικό νέας γενιάς μονωτικών.
Υψηλή ζήτηση
Κατά το 2022 υψηλή ήταν η ζήτηση μεγάλου μέρους των εξορυκτικών και των μεταλλουργικών προϊόντων. Σύμφωνα με τον ΣΜΕ, η μεγάλη ζήτηση οδήγησε σε αύξηση τιμών που σε αρκετά προϊόντα κυμάνθηκαν από 15% έως 20% έναντι του 2021, σημειώνοντας αύξηση κύκλου εργασιών το 12,5%. Η παραγωγή εμπορεύσιμων προϊόντων αυξήθηκε κατά 3% σε όλες τις κατηγορίες προϊόντων του κλάδου. Ωστόσο εκτιμάται ότι ο αυξημένος κύκλος εργασιών δεν θα οδηγήσει σε αυξημένη κερδοφορία λόγω του υψηλού κόστους ενέργειας και πρώτων υλών. Το 2022 ο αριθμός των εταιρειών του συνδέσμου παρέμεινε σταθερός. Μείωση κατά 4% σημειώθηκε στον αριθμό των απασχολούμενων (άμεσο και έμμεσο προσωπικό). Από την άλλη πλευρά σημαντική αύξηση κατά 20% σημείωσαν οι εξαγωγές.
Αναλυτικά, βάσει της ανάλυσης του ΣΜΕ, ώθηση στην αύξηση των πωλήσεων έδωσαν κατά κύριο λόγο τα αδρανή υλικά καθώς και τα μαγνησιακά προϊόντα. Στην αύξηση των εξαγωγών αντίστοιχη ήταν η συμβολή των μαγνησιακών προϊόντων αλλά και των προϊόντων βιομηχανικών ορυκτών. Η αύξηση κατά 3% της παραγωγής εμπορεύσιμων προϊόντων οφείλεται κυρίως στα αδρανή, στα βιομηχανικά ορυκτά και στον λιγνίτη. Η μείωση κατά 4% των απασχολούμενων αποτυπώνεται στις δραστηριότητες των μεταλλευμάτων, των μαρμάρων και των ενεργειακών ορυκτών. Τα μέταλλα εμφάνισαν αυξήσεις ζήτησης και τιμών, τα μαγνησιακά προϊόντα παρουσίασαν τη μεγαλύτερη ζήτηση και ης υψηλότερες τιμές στην ιστορία τους, τα μεταλλεύματα και τα βιομηχανικά ορυκτά εμφάνισαν αυξητικές τάσεις. Τα αδρανή υλικά ξεκίνησαν το 2022 με αυξημένη ζήτηση λόγω αναγκών εσωτερικής αγοράς. Τα μάρμαρα λόγω των περιοριστικών μέτρων της Κίνας για την αντιμετώπιση του Covid-19, εμφάνισαν πτώση σε όγκο πωλήσεων που αντισταθμίστηκε με αυξήσεις πωλήσεων και τιμών σε καθετοποιημένα προϊόντα.
Ο ΣΜΕ επισημαίνει ότι η ελληνική εξορυκτική βιομηχανία μπορεί να αποτελέσει ουσιαστικό πυλώνα ανάπτυξης της χώρας, απαιτείται όμως η βούληση της πολιτείας ώστε να δοθεί προτεραιότητα προς την κατεύθυνση της επίλυσης των προβλημάτων του κλάδου. Ειδικά για το εθνικό ρυθμιστικόσχέδιο του περιβάλλοντος όπου ελάχιστα αιτήματα ή θέσεις του κλάδου έχουν ικανοποιηθεί.

[ΠΗΓΗ: ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, της Λέττας Καλαμαρά, 6/7/2023]

ΤΕΡΑΣΤΙΕΣ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΥΠΕΡΑΚΤΙΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ

Μεγάλη δυναμική και ισχυρές προοπτικές διαγράφονται για την αιολική βιομηχανία και ειδικά για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, τα οποία τα επόμενα χρόνια αναμένεται να διαδραματίσουν κυρίαρχο ρόλο στον κλάδο της ανανεώσιμης ενέργειας.

Μέχρι το 2030 αναμένεται η ισχύς των υπεράκτιων αιολικών πάρκων να φτάσει τα 111GW και μέχρι το 2050 η ισχύς αυτή σχεδόν θα τριπλασιαστεί. Ήδη πάντως τα κόστη της τεχνολογίας έχουν μειωθεί και τα υπεράκτια αιολικά εμφανίζονται ανταγωνιστικά, και είναι χαρακτηριστικό ότι αυτή τη στιγμή στην Ολλανδία κατασκευάζεται το πρώτο υπεράκτιο αιολικό πάρκο που δεν υποστηρίζεται με κρατική ενίσχυση και θα αμείβεται με ανταγωνιστικές διαδικασίες συμμετοχής στην αγορά. 

Τιμές

Πιο συγκεκριμένα σε ό,τι αφορά τις τιμές, σύμφωνα με το BloombergNEF τo μεσοσταθμικό κόστος της ενέργειας για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα από τα επίπεδα πάνω από τα 200 δολάρια η Mwh το 2012, έχει πέσει στα 86 δολάρια η Mwh το 2022, τιμή ευθέως ανταγωνιστική με το φυσικό αέριο και τον άνθρακα (σε κανονικές συνθήκες και όχι σε συνθήκες κρίσης όπου οι τιμές των υπεράκτιων αιολικών εμφανίζονται πολύ πιο ανταγωνιστικές από το φυσικό αέριο). Να σημειωθεί ότι το κόστος των φωτοβολταϊκών είναι στα 40 με 45 δολάρια η μεγαβατώρα και των χερσαίων αιολικών στα 46 δολάρια η μεγαβατώρα, ενώ η αποθήκευση με μπαταρία εμφανίζει κόστος στα 153 δολάρια η μεγαβατώρα (πάντα για το πρώτο μισό του 2022).

Πώς έπεσε το μεσοσταθμικό κόστος των υπεράκτιων αιολικών; Σημαντικό ρόλο έπαιξε η εξέλιξη της τεχνολογίας των ανεμογεννητριών που έφερε με την πάροδο του χρόνου σημαντικά μεγαλύτερες σε μέγεθος και ισχύ μηχανές. Έτσι από τις ανεμογεννήτριες του 0,5MW που ξεκίνησαν το 1990, το 2005 φτάσαμε στα 4MW, το 2010 στα 7MW ενώ για το 2025 σχεδιάζονται και αναμένεται να μπουν στην παραγωγή ανεμογεννήτριες με εγκατεστημένη ισχύ από 13 έως 15MW.

Η εξέλιξη

Όσον αφορά στην εξέλιξη της αιολικής βιομηχανίας στην Ευρώπη, σύμφωνα με τη WindEurope σήμερα είναι εγκατεστημένα 255GW που καλύπτουν το 17% της ηλεκτρικής ζήτησης. Στην κορυφή βρίσκεται η Δανία με 7GW εγκατεστημένης ισχύος που καλύπτουν το 55% της ζήτησης στη χώρα, ενώ ψηλά βρίσκεται επίσης η Ιρλανδία με 5GW που καλύπτουν το 34% της ζήτησης, η Μεγάλη Βρετανία με 29GW που καλύπτουν το 28% της ζήτησης, η Γερμανία με 66GW που καλύπτουν το 26% της ζήτησης, η Ισπανία με 30GW που καλύπτουν το 25% και η Πορτογαλία με 6GW που καλύπτουν το 26% της ζήτησης. Στη χώρα μας έχουμε 5GW που καλύπτουν το 19% της ζήτησης. 

Η εικόνα για τα υπεράκτια αιολικά δεν είναι τόσο θετική ακόμη τουλάχιστον. Offshore αιολικά πάρκα υπάρχουν σε 4 χώρες της Ευρώπης: στη Δανία 2GW που καλύπτουν το 25% της ζήτησης, στη Μεγάλη Βρετανία 14GW που καλύπτουν το 14% της ζήτησης, στο Βέλγιο 2GW που καλύπτουν το 8% της ζήτησης, στην Ολλανδία 3GW που καλύπτουν το 7% της ζήτησης, στη Γερμανία 8GW που καλύπτουν το 5% της ζήτησης και στη Γαλλία 0,5GW. 

Τα επόμενα χρόνια αναμένεται σημαντική αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος τόσο στα χερσαία όσο και στα υπεράκτια αιολικά καθώς σχεδιάζονται πολυάριθμα σημαντικά πρότζεκτ. Συγκεκριμένα μέχρι το 2030 αναμένεται η ισχύς των χερσαίων αιολικών να φτάσει τα 329GW και των υπεράκτιων τα 111GW. Μέχρι το 2050 η ισχύς των χερσαίων θα φτάσει τα 1000GW και των υπεράκτιων στα 300GW.

Προκλήσεις

Παρά τις ευοίωνες προοπτικές και τις θετικές εξελίξεις, αυτήν την περίοδο η αγορά είναι αντιμέτωπη με προκλήσεις καθώς η αλυσίδα προμήθειας είναι ευάλωτη και δεν παράγει κέρδη καθώς τα κόστη των πρώτων υλών αυξάνονται, με αποτέλεσμα οι εταιρείες που αναπτύσσουν τα έργα να αντιμετωπίζουν δυσκολίες και σε κάποιες περιπτώσεις να απειλείται η βιωσιμότητα των πρότζεκτ. Αποτέλεσμα οι εταιρείες ανάπτυξης υπεράκτιων αιολικών πάρκων να “παλεύουν” λόγω της χαμηλής κερδοφορίας τους σε μια περίοδο που θα έπρεπε να επενδύουν όλο και περισσότερο.

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από τα αυξημένα κόστη, σημαντικός παράγοντας που ενισχύει το ρίσκο των επενδύσεων στην υπεράκτια αιολική βιομηχανία είναι το πρόβλημα των χρονικών καθυστερήσεων και των γραφειοκρατικών εμποδίων που μπαίνουν από τις κυβερνήσεις.

[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, του Χάρη Φλουδόπουλου, 29/6/2023]

ΠΟΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΒΓΑΛΑΜΕ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΛΑΘΙ ΤΟΥ ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ΛΟΓΩ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ

Μεγαλύτερη σημασία σε προσφορές, ιεράρχηση αναγκών και σύγκριση τιμών στο ράφι είναι τα βασικά στοιχεία που παρουσιάζει η καταναλωτική συμπεριφορά εν μέσω πληθωριστικής κρίσης. Ωστόσο, μικρότερη σημασία δίνει ένας καταναλωτής στις μικρότερες συσκευασίες που δεν τις προτιμά έναντι των μεγαλύτερων, δεν ψωνίζει μέσω διαδικτύου περισσότερο και δεν έχει μειώσει τις αγορές του από τα φυσικά καταστήματα, ενώ δεν επηρεάζεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τις αγορές του. Τα παραπάνω προκύπτουν από έρευνα που παρουσίασε ο Γιώργος Μπάλτας, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο πλαίσιο του 15ου Συνεδρίου του ECR Hellas, φορέα που εκπροσωπεί την βιομηχανία και τα σούπερ μάρκετ. H έρευνα εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο ο καταναλωτής αντιλαμβάνεται στις συνέπειες των ανατιμήσεων και της πληθωριστικής κρίσης. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο με 968 ερωτηματολόγια σε πανελλαδική βάση.

Πού περιορίζουν την κατανάλωση 

Από την έρευνα προκύπτει ότι οι καταναλωτές μειώνουν την κατανάλωση λόγω ακρίβειας σε έτοιμα γεύματα (48,3% των ερωτηθέντων), σε κρασιά, μπύρες, οινοπνευματώδη (41,1%), σε φυτικά τρόφιμα (36,7%), σε αλμυρά και γλυκά σνακ (34,1%) και σε βιολογικά προϊόντα (33%). Επίσης, οι καταναλωτές αναζητούν φθηνότερα προϊόντα όπως χαρτικά (29,6%), είδη νοικοκυριού (24,5%), συσκευασμένα τρόφιμα (24,1%), γαλακτοκομικά (23,9%), κατεψυγμένα λαχανικά και τρόφιμα (23,7%), απορρυπαντικά και καθαριστικά (23%).

Για να αντιμετωπίσουν την κρίση στρέφονται κυρίως σε προϊόντα υπό καθεστώς έκπτωσης – προσφοράς, όπως είναι απορρυπαντικά και καθαριστικά (58,3%), είδη προσωπικής καθαριότητας και υγιεινής (56,1%), χαρτικά (46,5%), είδη νοικοκυριού (45,1%), συσκευασμένα προϊόντα πρωινού (41%), καφές (38%), συσκευασμένα τρόφιμα (36,9%), κατεψυγμένα λαχανικά (34%), κατεψυγμένα τρόφιμα (33,2%), αναψυκτικά, χυμοί, νερά (31%). 

Ωστόσο, δεν έχουν αλλάξει συμπεριφορά και καταναλωτικές συνήθειες, σε προϊόντα όπως φρέσκα φρούτα και λαχανικά (52%), προϊόντα ειδικής διατροφής (37,4%), ψωμί, αρτοσκευάσματα (37,3%), κρέατα και προϊόντα κρέατος (35,5%) καθώς και γαλακτοκομικά προϊόντα (33,9%).

Από πού ψωνίζουμε

Αναφορικά με τα κανάλια αγορών, το 69,3% των ερωτηθέντων προτιμά τα φυσικά καταστήματα, το 26,1% συνδυάζει φυσικό και ψηφιακό κατάστημα και ένα 4,5% προτιμά μόνο τα ψηφιακά καταστήματα. Όσοι ψωνίζουν κυρίως σε ψηφιακά καταστήματα, επενδύουν στον παράγοντα ευκολία που τον θεωρούν κυρίαρχο κριτήριο για τις αγορές τους καθώς και στην εξοικονόμηση χρόνου που τους προσφέρει ένα ηλεκτρονικό κατάστημα σε σύγκριση με μία επίσκεψη σε φυσικό σημείο πώλησης. 

Σε ό,τι αφορά τα φυσικά καταστήματα, κυριαρχεί η προτίμηση για χαμηλές τιμές και προσφορές, ακολουθεί το κριτήριο της ποιότητας, της ποικιλίας, της πρόσβασης, της εξυπηρέτησης, της τοποθεσίας και της ύπαρξης χώρου στάθμευσης καθώς και ενός προγράμματος επιβράβευσης αγορών.

Πώς επιλέγουμε προϊόντα

Ως προς τα κριτήρια αγοράς προϊόντων οι καταναλωτές επιλέγουν κατά σειρά με βάση την τιμή, εκείνα που βρίσκονται σε προσφορά, με βάση την ποιότητα, την διαθεσιμότητα ενός προϊόντος, τα συστατικά και τη σύνθεση ενός προϊόντος, το μέγεθος της συσκευασίας, την προέλευση, το είδος συσκευασίας, τη μάρκα, την εταιρεία και την καινοτομία. 

Είναι χαρακτηριστικό επίσης ότι οι καταναλωτές αλλάζουν μοτίβα συμπεριφοράς που ήρθαν για να μείνουν όπου μετά την οικονομική κρίση που προηγήθηκε, προστέθηκε και ο πληθωρισμός. Αλλάζουν αγοραστικές συνήθειες και προσαρμόζονται στο υψηλότερο κόστος διαβίωσης, ενώ φυσική και ψηφιακή αγορά κινούνται σε ένα συμβιωτικό μοντέλο, απαιτώντας εναρμονισμένη στρατηγική. Στα βασικά συμπεράσματα της έρευνας είναι και ότι η τιμή αποτελεί το πρώτο σε σημαντικότητα κριτήριο ενός καταναλωτή από τα σούπερ μάρκετ και τη βιομηχανία, ενώ οι προσφορές διαδραματίζουν ρόλο κατά την επιλογή καταστήματος και προϊόντος. 

Μέθοδοι προσέλκυσης καταναλωτών εν μέσω πληθωριστικής κρίσης

Για να κερδίσει ένα κατάστημα την προτίμηση ενός καταναλωτή δεδομένης της πληθωριστικής κρίσης, θα πρέπει να έχει ανταγωνιστικές τιμές (66,6%), εκτεταμένη ποικιλία προϊόντων (57,2%) και ελκυστικές προσφορές (54,6%), υψηλή ποιότητα προϊόντων (30,1%), σωστή εξυπηρέτηση πριν και μετά την πώληση (19,9%) καθώς πρόγραμμα επιβράβευσης αγορών (16,4%). Αναφορικά με τα ψηφιακά καταστήματα οι αγοραστές δίνουν προτεραιότητα επίσης στις τιμές με 62,4%, σε ελκυστικές προσφορές με 51,7% και στην ποικιλία των προϊόντων.

Στοιχείο που προσδίδει μεγαλύτερη αξία σε ένα καταναλωτικό προϊόν, είναι να έχει ελκυστική σχέση ποιότητας – τιμής (52,9%), προσιτή τιμή (21,3%), υψηλή ποιότητα (10,6%) καθώς και να είναι υγιεινό και ασφαλές (7,4%).

[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, του Γιώργου Λαμπίρη, 15/6/2023]