Η αποκάλυψη του μνημείου του λόφου Καστά στην Αμφίπολη στρέφει ξανά το βλέμμα στο μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας που εν πολλοίς βασίστηκε στην αξιοποίηση του ορυκτού της πλούτου. Σήμερα αυτή η ιστορία συνεχίζεται, συνδέοντας με πολλούς τρόπους την Αμφίπολη και τη Χαλκιδική: από την ιστορία τους, μέχρι τη σημερινή τους κυρίαρχη θέση στην ιστορική και οικονομική εξέλιξη της σύγχρονης Ελλάδας.

Σε αυτή τη λογική, θέλοντας να δούμε πώς αποτυπώνεται αυτή η ιστορική εξέλιξη σήμερα, βρεθήκαμε στη Μεσολακκιά, έχοντας δίπλα μας τον Κώστα Μελίτο, νέο μηχανικό και Δήμαρχο της ιστορικής Αμφίπολης. Και, κάνοντας ρεπορτάζ στην περιοχή, καταγράψαμε το πάθος των ανθρώπων της περιοχής που περιμένουν από αυτή την εξέλιξη τη νέα αρχή της σύγχρονης Ελλάδας, τη σεμνή και ταπεινή προσπάθεια του Δημάρχου να κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει σε επίπεδο συνθηκών και υποδομής το έργο, στηρίζοντας έμπρακτα, με αυτεπιστασία, την ομάδα των αρχαιολόγων και τις αρμόδιες υπηρεσίες που σηκώνουν το φορτίο της ανασκαφικής δραστηριότητας, αλλά και δεκάδες ανθρώπους με ιστορική μνήμη και συνείδηση που είδαμε μέσα σε λίγες ώρες να επισκέπτονται την περιοχή.

Χρυσός: Η κινητήρια δύναμη ενός πολιτισμού

Στην αρχαιότητα, η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής ζωής και της ισχύος της Ελλάδας. Ο άργυρος του Λαυρίου εξασφάλιζε την ανάπτυξη της Αθήνας του Περικλέους και ο χρυσός του Παγγαίου και της Χαλκιδικής κρυβόταν πίσω από την ισχύ του μακεδονικού βασιλείου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Παρθενώνας, το σύμβολο της Ελλάδας, βασίστηκε στα μάρμαρα της Πεντέλης, στον άργυρο του Λαυρίου και στον χρυσό της Μακεδονίας, ενώ η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου χρηματοδοτήθηκε από τους ορυκτούς πόρους της Μακεδονίας. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, τα μεγαλύτερα μεταλλευτικά κέντρα εκμετάλλευσης χρυσού και αργύρου, και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα, λειτουργούσαν κατά την αρχαιότητα στη Χαλκιδική, στην περιοχή της βορειοανατολικής Καβάλας, στη Θάσο και κοντά στον ποταμό Εχέδωρο, στην περιοχή της Φιλιππιάδας, ενώ ένα από τα μεγαλύτερα μεταλλευτικά κέντρα παραγωγής αργύρου στην ιστορία της ανθρωπότητας αποτέλεσε το Λαύριο.

Ο χρυσός της Μακεδονίας

Στη Μακεδονία, τα μεταλλεία Παγγαίου και Χαλκιδικής λειτούργησαν από το 1300 π.Χ. ως βασικοί πυλώνες παραγωγής χρυσού σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ υπάρχουν αναφορές και ευρήματα ανασκαφών που αποδεικνύουν ότι χρυσός παράγεται στην ανατολική πλευρά της Θάσου ήδη από το 2300 π.Χ. Στην εποχή του Ηροδότου, παράλληλα με τα μεταλλεία χρυσού της Θάσου, αναπτύσσονται και τα μεταλλεία της «Σκαπτής Ύλης» στην περιοχή κατά άλλους του Παγγαίου, κατά άλλους της βορειοανατολικής Καβάλας. Συνολικά, και από τα δύο μεταλλευτικά κέντρα παράγεται χρυσός αξίας 300-400 ταλάντων (ισοδυναμεί με περίπου 26 κιλά σε αντίστοιχο άργυρο) ετησίως. Στη συνέχεια, αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο οι εκμεταλλεύσεις χρυσού στο Παγγαίο και στη Χαλκιδική με την αξία της ετήσιας παραγωγής να υπερβαίνει τα 500 τάλαντα.

Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Περί θαυμασίων ακουσμάτων» αναφέρει ότι στην περιοχή υπήρχε «χρυσίτις άμμος», καθώς και χρυσοφόρο χώμα («αχώνευτος γη, η το χρυσίον εκβάλλουσα»), απ’ όπου με τα πλυντήρια («χρυσοπλύσια») έβγαζαν το χρυσό, με μικρές σχετικά δαπάνες. Όσον αφορά την ισχύ του μακεδονικού βασιλείου, βασίστηκε στην παραγωγή χρυσού, και μάλιστα στην πρότυπη οργάνωση των μεταλλείων της περιοχής. Το μέγεθος του πλούτου των μακεδονικών «χρυσείων» αποτυπώνεται στους χρυσούς στατήρες που έφεραν την κεφαλή είτε του Απόλλωνα είτε του Ηρακλή είτε του Δία και στην άλλη πλευρά σκηνές από αγωνίσματα. Εκδόθηκαν από το 352 έως το 336 π.Χ. και κυκλοφορούσαν έως τον 2ο π.Χ. αιώνα, όχι μόνο στη Μακεδονία, αλλά και στη Ρώμη. Με το νόμισμα αυτό κατάφερε να ανταγωνιστεί τους «δαρεικούς στατήρες», ενώ υπερίσχυσε στον νομισματικό πόλεμο με τις αργυρές δραχμές της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τα μεταλλεία εκμετάλλευσης (κυρίως του χρυσού) στη Βόρεια Ελλάδα λειτούργησαν για περισσότερα από 1.000 χρόνια, φτάνοντας ως τις ημέρες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Στο σήμερα

Στην περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής σώζονται περισσότερα από 300 πηγάδια και περίπου 200.000 κυβικά μέτρα αρχαίων μεταλλουργικών απορριμμάτων, των κοινών «σκουριών», από την «εκκαμίνευση» των μεταλλευμάτων. Η μεταλλευτική ιστορία του Στρατωνικού όρους που περνά από την Αρχαιότητα στο Βυζάντιο και κατόπιν στην Οθωμανική περίοδο, για να φτάσει στην εποχή του Μποδοσάκη και στη σύγχρονη ανάπτυξή τους, συμπληρώνει μια πορεία 25 αιώνων, μέχρι τη σύγχρονη εκμετάλλευση του χρυσού που μπορεί να καταστήσει την Ελλάδα τον πιο σημαντικό παραγωγό και εξαγωγέα στην Ευρώπη.

Σήμερα, μετά την ανακάλυψη του ταφικού τύμβου του λόφου Καστά, η ανασκαφική δραστηριότητα στην Αμφίπολη προσελκύει και πάλι το ενδιαφέρον της ανθρωπότητας στο μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας και στο ρόλο που διαδραμάτισε σε αυτό η αξιοποίηση του ορυκτού της πλούτου. Και στρέφει ξανά το βλέμμα στην πρόκληση της σύγχρονης Ελλάδας και στη μετάβαση στην νέα εποχή, που βασίζεται στην αξιοποίηση του ορυκτού της πλούτου, στη συνέχεια της ιστορίας και στη δημιουργία ενός νέου κεφαλαίου: «Την αξιοποίηση του χρυσού της Χαλκιδικής».

[ΠΗΓΗ: ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΑ ΝΕΑ – Τεύχος 13]

Ενώ μας έχουν μονοπωλήσει το ενδιαφέρον τα καμώματα των «αγωνιστών» antigold και οι υστερίες γραφικών παπάδων, κάποιοι άνθρωποι στην Χαλκιδική δουλεύουν σοβαρά για το καλό αυτού του τόπου. Η Ένωση Ξενοδόχων Χαλκιδικής ήδη έχει ξεκινήσει να κοιτά προς Αμφίπολη μεριά, αφού με άξονα την Αμφίπολη, νέα οργανωμένα πακέτα διαμορφώνονται από τα ταξιδιωτικά πρακτορεία, με απώτερο στόχο την ενθάρρυνση της ανάπτυξης του πολιτιστικού τουρισμού στην Ελλάδα. Ήδη ταξιδιωτικοί πράκτορες διεθνούς βεληνεκούς από τη Βρετανία και τη Γερμανία έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για τη δημιουργία πακέτων που θα συνδυάζουν τον προσκυνηματικό τουρισμό στο Άγιο Όρος με τη Βεργίνα και τις πρόσφατες ανακαλύψεις στην Αμφίπολη, η οποία αποτελεί πλέον πόλο έλξης επισκεπτών από τις τέσσερις γωνιές του πλανήτη. Ο Οργανισμός Τουριστικής Ανάπτυξης προ του Άθω έχει ήδη δημιουργήσει ξεχωριστό τουριστικό προϊόν για τη διαδρομή Χαλκιδική – Αμφίπολη. «Έχει αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον για τον πολιτιστικό και τον θρησκευτικό τουρισμό και προχωράμε σε συνέργειες με γειτονικούς νομούς προκειμένου να προσαρμοστούμε στην παγκόσμια τάση», τονίζει ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Χαλκιδικής, Γρηγόρης Τάσσιος

Ο καλός και έμπειρος δημοσιογράφος Παντελής Μπουκάλας με το δικό του ξεχωριστό στιλ, θίγει το θέμα της εκμετάλλευσης των πάντων από τον πολιτικό κόσμο. Αυτή τη φορά στο προσκήνιο ο δικός μας άνθρωπος, ο κος Τζιτζικώστας. Διαβάστε ένα πραγματικά απολαυστικό άρθρο…

«Διαμαρτύρονται οι αρχαιολόγοι για την πολιτική εκμετάλλευση της ανασκαφής στην Αμφίπολη; Ασ’ τους να διαμαρτύρονται. Ενίστανται για την υποβάθμιση σε ριάλιτι ενός επιστημονικού έργου, προς εξυπηρέτηση των αναγκών του θεάματος και του κόμματος; (Εννοώ τη Ν.Δ., αφού το άλλο συγκυβερνών κόμμα είναι μπλεγμένο με τις δικές του ανασκαφές.) Ασ’ τους να ενίστανται. Στο τέλος θα το πάρουν απόφαση ότι γι’ αυτά τα θέματα αποφασίζουν άλλοι, και όχι αυτοί με τις αφελείς επιστημονικές δεοντολογίες τους.

Ανάμεσα στους αποφασίζοντες είναι και ο κ. Τζιτζικώστας, στέλεχος της οικοκληρονομικής δημοκρατίας μας. Ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας γνωστοποίησε τα εξής: «Ζήτησα και έλαβα τη δέσμευση του υπουργού Δημόσιας Τάξης να αυξηθεί η αστυνόμευση στην πολύ σημαντική ανασκαφή που γίνεται αυτήν τη στιγμή στην Αμφίπολη, γιατί πιστεύω πραγματικά ότι σε ελάχιστες μέρες από σήμερα το συγκεκριμένο σημείο θα συγκεντρώσει τα φώτα και το ενδιαφέρον όλου του κόσμου». Για να πείσει τον κ. Κικίλια, του πρόσφερε αργυρό πρόπλασμα της κεφαλής του Αλέξανδρου. Σε φυσικό μέγεθος.

Να έκανε νύκτωρ τη δική του διασκόπηση ο κ. περιφερειάρχης και να είδε πρώτος το περιεχόμενο του τάφου δεν φαίνεται πιθανό. Αντίθετα, οι πιθανότητες να βρίσκεται σε απευθείας σύνδεση με την Πυθία δεν είναι λίγες. Οι πολιτικοί μας είναι ικανοί σε πολλά, αρκεί να μην αφορούν την καθαυτό δουλειά τους. Πιθανό είναι επίσης να τυγχάνει αναγνώστης του κ. Καργάκου (και κανενός άλλου), που ομνύει στη σορό του Μεγαλέξανδρου, και τηλεθεατής του κ. Λιακόπουλου (και κανενός άλλου). Προαναγγέλλοντας σαν βέβαιο γεγονός αυτό που θέλει να συμβεί, φαντάζεται τη Μακεδονία κατακλυσμένη από προσκυνητές και τον ίδιον πολιορκημένο από ΒΒC και CΝΝ. Πολύ επιστημονικά όλα αυτά. Και καθόλου δημοκοπικά.

Εν τω μεταξύ (όπως λέμε οι δημοσιογράφοι για να συνδέσουμε τα μη συνδεόμενα), στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ουαλλία ο τελετάρχης αποκάλεσε «υπουργό Εξωτερικών της Μακεδονίας» τον υπουργό που εμείς (και μόνο) λέμε «της FYROM». Ασήμαντο γεγονός. Αν πάντως κυβερνούσε ο ΣΥΡΙΖΑ (ή το παλιό ΠΑΣΟΚ), ο κ. Σαμαράς θα απαιτούσε να παραιτηθεί αμέσως.»

Τούτη την εποχή η Αλυκή, μια από τις ομορφότερες παραλίες στα νοτιοανατολικά της Θάσου, βιώνει ημέρες δόξας. Βουλιάζει από τουρίστες. Ρουμάνους και Βούλγαρους κυρίως, αλλά και Σκανδιναβούς και Γερμανούς. Στη βραχώδη μύτη της μικροσκοπικής χερσονήσου, γυναικεία κορμιά απολαμβάνουν τον καλοκαιρινό ήλιο σε φυσικές μαρμάρινες ξαπλώστρες που μοιάζουν με μικρά παγόβουνα τεμαχισμένα αρμονικά, λες και έγιναν από ανθρώπινο χέρι. Ή μήπως έγιναν στ’ αλήθεια Στα καταγάλανα νερά του ορμίσκου, υπερσύγχρονα ιστιοφόρα και πολυτελείς θαλαμηγοί αγκυροβολούν καταμεσής του μικρού κόλπου, καθώς δεν υπάρχει μουράγιο για να πιάσουν ή μαρίνα για να δέσουν. Χαρά Θεού για τους λιγοστούς ντόπιους, που τα καλοκαίρια ανοίγουν τα αραδιασμένα στην παραλία σπιτάκια τους, δουλεύουν κάποια γραφικά ταβερνάκια και εξασφαλίζουν ένα καλό εισόδημα. Και όμως, στην αρχαιότητα η Αλυκή γνώρισε (και) καλύτερες μέρες, οι οποίες αποτυπώνονται όχι μόνο στα λείψανα του αρχαίου οικισμού που βρίσκεται πίσω από τα σπίτια της παραλίας ανάμεσα σε πεύκα ή στην παρουσία ιερού και δύο βασιλικών και των μισό βυθισμένων στη θάλασσα λατομείων μαρμάρου, αλλά και στην εν εξελίξει ανασκαφή στην Αμφίπολη. Με μάρμαρο από την Αλυκή Θάσου είναι χτισμένος o ταφικός περίβολος που ήρθε στο φως στον τύμβο του Καστά από την Κατερίνα Περιστέρη και τους συνεργάτες της και προκάλεσε παγκόσμιο θαυμασμό. Όχι μόνο για την αρμονία και την αρχιτεκτονική της κατασκευής, αλλά ίσως ακόμα περισσότερο για το πώς έφτασαν από τη Θάσο στην Αμφίπολη, την εποχή εκείνη και με τα τότε μέσα, δυόμισι χιλιάδες κυβικά μέτρα μαρμάρινων όγκων, που χρειάστηκαν για να περιφραχθεί ο μακεδονικός τύμβος! Δεν είναι 100% σίγουρο, πρέπει να γίνει και μια ανάλυση. Τα πλοία πλεύριζαν την άκρη του λατομείου και έδεναν τους κάβους στις δέστρες, μεγάλες τρύπες που είχαν ανοίξει για τον σκοπό αυτό, αλλά και για να συγκρατούν τις ανυψωτικές μηχανές σε μη αποκολλημένα μάρμαρα. Με ειδικές τροχαλίες, οι τεχνίτες ρυμουλκούσαν από τις πλαγιές το μάρμαρο και το κατέβαζαν στον πυθμένα του λατομείου, όπου το αναλάμβαναν οι γερανοί. Από εκεί έφευγαν για προορισμούς της Μακεδονίας, της υπόλοιπης Ελλάδας, της Ρώμης μέχρι και την Αίγυπτο και την Περσία, κοσμώντας παλάτια, τάφους επιφανών και σπουδαία κτίρια.

Ευτυχώς τότε δεν υπήρχε τίποτα σε «Παρατηρητήριο Εξορυκτικών Δραστηριοτήτων»…

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28/08/2014

Ο κ. Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος, Υπ. Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων, δημοσίευσε στο www.capital.gr άρθρο με τίτλο Αμφίπολη, ορυκτοί πόροι και το “μέγα το της θαλάσσης κράτος”. Στο άρθρο επιχειρεί μια διαχρονική θεώρηση του προβλήματος της εξόρυξης και αναρωτιέται τι θα γινόταν αν από την αρχαιότητα έμπαιναν εμπόδια στην απόληψη ορυκτών πόρων…

«Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο χρόνος αποτελεί την κινητή εικόνα της ακίνητης αιωνιότητας.  Στο παρόν άρθρο παραθέτω ορισμένες σκέψεις, όπως η παραπάνω, που μου ήρθαν στο μυαλό όταν πρωτάκουσα την είδηση για τις αρχαιολογικές ανασκαφές στην Αμφίπολη.  Σκέψεις οι οποίες θεματικά χωρίζονται σε τρεις χρονικές ενότητες: παρελθόν, παρόν, μέλλον.

Ας πάμε στο παρελθόν.

Οι αρχαίοι Έλληνες δημιούργησαν Ιστορία, Πολιτισμό, και Παιδεία αναλαμβάνοντας ρίσκο. Έψαχναν, αναζητούσαν, πρωτοπορούσαν. Πραγματοποιούσαν πολέμους. Ορισμένοι εξ αυτών των πολέμων είχαν ως διακύβευμα την  κατάκτηση ορυκτών πόρων. Αντιστοίχως των σημερινών “resource wars”. Όπως στην περίπτωση της Αμφίπολης. Μία περιοχή πλουσιότατη σε ορυκτούς πόρους. Γι’ αυτό άλλωστε τη διεκδίκησε ο Περικλής. Ο οποίος δεν είχε επαναπαυθεί μόνο στα κοιτάσματα του Λαυρίου.  Κοιτάσματα στα οποία οφείλεται η ύπαρξη της Ακρόπολης, και κατ’ επέκταση της Φιλοσοφίας, της Αστρονομίας, της Λογικής, των Μαθηματικών, του Θεάτρου, της Φυσικής, της Ψυχολογίας, της Ιατρικής.

Κοιτάσματα τα οποία δημιούργησαν πλούτο με τον οποίο χρηματοδοτήθηκε  το ναυτικό των Αθηναίων και η νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών: ο Περικλής είχε ιδρύσει ειδικό στρατιωτικό ταμείο (fund!) στο οποίο καταθέτονταν χρήματα (τάλαντα) προερχόμενα από την εκμετάλλευση του ορυχείου του Λαυρίου. Χρήματα με τα οποία χρηματοδότησε και το ναυτικό του στόλο. Χρήματα τα οποία αργότερα σπαταλήθηκαν (sic) ως «θεωρικά», (Δημοσθένους: «Οι Τρεις Ολυνθιακοί», μετάφραση Ν. Γκινόπουλου, εκδ. Φέξη,). Σύμφωνα με το Δημοσθένη «έχομεν ανάγκην χρημάτων και χωρίς χρήματα δεν είναι δυνατόν να γίνει τίποτε από όσα χρειάζονται».

Είμαι ξεκάθαρος: χωρίς την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων (του Λαυρίου) δεν θα υπήρχε το «μέγα το της θαλάσσης κράτος». Ήταν θέμα Εθνικής Ασφάλειας…

Πως θα ήταν σήμερα ο παγκόσμιος Πολιτισμός αν δεν νικούσαν οι Έλληνες τους Πέρσες, στηριζόμενοι στον πλούτο των ορυκτών τους πόρων;

Έχετε σκεφθεί ένα Κόσμο χωρίς την Ακρόπολη;

Η Ακρόπολη αποτελεί ακόμη και σήμερα, ίσως, το μοναδικό και μακροβιότερο παγκόσμιο μνημείο πολιτισμού ως υπόδειγμα Βιώσιμης Ανάπτυξης στηριζόμενης σε ορυκτούς πόρους.

Εκεί ακριβώς στήριξαν οι Αρχαίοι Έλληνες τη δύναμή τους: στην αξιοποίηση-εκμετάλλευση των ορυκτών τους πόρων. Αναλαμβάνοντας ρίσκο. Ρίσκο το οποίο, όπως πάντα, εμπεριείχε διάφορες μορφές εγγενών κινδύνων: (γεω)πολιτικούς, οικονομικούς, περιβαλλοντικούς, υγείας. Κι όμως, παρά τους προαναφερθέντες εγγενείς κινδύνους, οι Αρχαίοι Έλληνες δημιούργησαν ένα βιώσιμο Παγκόσμιο πολιτισμό για περισσότερα από 3000 χρόνια.

Ας πάμε στο παρόν.

Αν η αιωνιότητα, ως εικόνα, είναι πράγματι ακίνητη, τότε μπορείτε να διαπιστώσετε μία πλευρά της σημερινής μεγάλης κινητής εικόνας: http://www.nytimes.com/imagepages/2011/11/13/opinion/13gunboat-img.html?ref=sunday-review . Μία εικόνα με τις τρεις πιο “καυτές” θαλάσσιες περιοχές του πλανήτη. Αυτά συμβαίνουν και σήμερα από την Αυστραλία έως την Αφρική.

Αυτό συμβαίνει και σήμερα με την Κίνα, η οποία ενώ ελέγχει το 95% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών, παραταύτα, δεν επαναπαύεται, αλλά προσπαθεί να ελέγξει και άλλες περιοχές πλούσιες σε σπάνιες γαίες (πχ. Αφρική, Γροιλανδία).

Έχουμε λοιπόν, ακόμη εώς σήμερα, ένα παγκόσμιο αγώνα (scramble) κατάκτησης των ορυκτών πόρων. Οι παίκτες αλλάζουν. Το παίγνιο με τους κανόνες του παραμένει το ίδιο.

Εμείς τί θα κάνουμε για το μέλλον μας;

Θα συνεχίσουμε να βαυκαλιζόμαστε για τους προγόνους μας;  Ωραία, αυτοί έκαναν ό,τι έκαναν. Έγραψαν τη δική τους Ιστορία, μεγαλούργησαν. Λαμπρά!

Εμείς θα συνεχίσουμε να πυροβολούμε τα πόδια μας; Και τα πόδια των αγέννητων επιγόνων μας; Και όποτε τίθεται θέμα αξιοποίησης των ορυκτών μας πόρων θα υψώνουμε εμπόδια;

«Αν αμελήσωμεν (…) μήπως το πάθωμεν απαράλλακτα καθώς οι δανειζόμενοι απερισκέπτως με τους γνωστούς μεγάλους τόκους, οι οποίοι, αφού επ’ολίγον χρόνον έχουν άφθονα τα μέσα, έπειτα  χάνουν και τα κεφάλαιά των! Έτσι και ημείς – αν προς μεγάλην μας ζημίαν φανώμεν αμελείς χάριν της ησυχίας μας και επειδή τα ζητούμεν όλα προς ευχαρίστησιν – φοβούμαι μήπως έλθωμεν εις την ανάγκην να κάμνωμεν πολλά και βαρέα – βαρύτερα εκείνων τα οποία δεν ηθέλαμεν και μήπως κινδυνεύσωμεν ακόμη περί των πραγμάτων της χώρας αυτής (…) το να ευτυχεί κανείς – χωρίς να το αξίζει – γίνεται εις τους ανόητους ανθρώπους αφορμή να σκέπτωνται όχι λογικά και μέτρια, αλλά να παίρνουν τα μυαλά των αέρα (…) είναι δυσκολώτερον πράγμα να διαφυλάξει κανείς τα αγαθά παρά να αποκτήσει νέα…», (Δημοσθένους, «Οι Τρείς Ολυνθιακοί»).

Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα περικλείει κινδύνους. Έτσι και ο τομέας των εξορύξεων. Αυτό είναι σαφές και αδιαμφισβήτητο. Οι κίνδυνοι όμως, όπως σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, μπορούν να αντιμετωπισθούν: είτε να απομειωθούν, είτε να εξαλειφθούν τελείως. 

Όσοι εκ των συμβούλων λοιπόν, και όχι μόνο, διαρκώς υψώνουν εμπόδια στην εκμετάλλευση-αξιοποίηση των ορυκτών μας πόρων, τί θα συμβούλευαν κατ’ αντιστοιχία τον Περικλή προκειμένου αυτός να εκμεταλλευθεί τα ορυχεία του Λαυρίου;

Θα πρότειναν στον Περικλή να μη προχωρήσει σε εκμετάλλευση του ορυχείου;

Υπό όρους πολυκριτήριας ανάλυσης, οι αποφασίζοντες οφείλουν να κατανοήσουν ποιό διακύβευμα έχει ΤΟ μέγιστο βάρος…»