Την άνοιξη του 2010, όταν τα σπρέντς εκτινάσσονταν ανεξέλεγκτα, όταν η Ελλάδα έχανε τη δανειοληπτική της ικανότητα από τις αγορές και δύο λύσεις είχε, είτε να χρεοκοπήσει ασύντακτα, με πάταγο, είτε να προσέλθει ικέτις στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης, ο οποίος άρον-άρον συγκροτούνταν με τη συμμετοχή και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, την άνοιξη εκείνη, τη μοιραία -ιδίως δε μετά το αλήστου μνήμης Καστελλόριζο, απ’ όπου ο τότε πρωθυπουργός ανήγγειλε ότι “Δυστυχώς Επτωχεύσαμεν”, υπήρξαν άνθρωποι που ήθελαν να αντιλαμβάνονται την κρίση ως ευκαιρία. Υπεραισιόδοξοι; Αφελείς; Αιθεροβάμονες; Ως ένας από εκείνους, θυμάμαι πεντακάθαρα τις τότε εκτιμήσεις μας που -μολονότι διαψεύσθηκαν εν πολλοίς οικτρά- διατηρούν, πιστεύω, το ενδιαφέρον τους.

“Το ελληνικό κράτος φαλήρισε” λέγαμε. “Στέρεψε δηλαδή ο μαστός της κομματοκρατίας. Δεν θα μπορούν εφεξής οι πολιτικές παρατάξεις να ανταλλάσσουν ρουσφέτια με ψήφους, να διαφθείρουν τον ελληνικό λαό βολεύοντάς τον στο δημόσιο, εξασφαλίζοντάς του μια απατηλή ευζωία. Μια, συχνά, νωθρή καθημερινότητα, στερημένη από επαγγελματικές-δημιουργικές προκλήσεις. Οι Έλληνες πολίτες επιτέλους θα χειραφετηθούν. Θα αναλάβουν την ευθύνη του εαυτού τους!”

Είχαμε δίκιο κατά το πρώτο σκέλος. Τα κόμματα εξουσίας της Μεταπολίτευσης έχασαν πράγματι τη δεσπόζουσα θέση τους ως κλειδοκράτορες του δημοσίου. Πλατιές κοινωνικές μάζες τούς γύρισαν ακαριαία την πλάτη. Διέρρηξαν εκκωφαντικά τους δεσμούς τους με το Πασόκ και με τη Νέα Δημοκρατία. Στις εκλογές του Μαΐου του 2012 αμφότερα καταποντίστηκαν, το μεν Πασόκ στο 13%, η δε Νέα Δημοκρατία στο 19%.

Στράφηκαν οι ψηφοφόροι προς καινούργια πολιτικά σχήματα, τα οποία -αποτασσόμενα την ευνοιοκρατία- επαγγέλλονταν την ανασυγκρότηση της οικονομίας και της κοινωνίας σύμφωνα με τα δεδομένα του 21ου αιώνα;

Κάθε άλλο. Πύκνωσαν -φευ!- τις γραμμές των πιό παρωχημένων ή και αποκρουστικών ιδεολογικά κομμάτων. Μετακόμισαν αθρόα στον Σύριζα, που επαγγελλόταν έναν έωλο κρατικισμό, που αναίσχυντα τούς χάιδευε τα αυτιά υποσχόμενος την ολική επαναφορά στην εποχή των παχιών αγελάδων. Γοητεύθηκαν από τις υλακές του Πάνου Καμμένου, στον οποίον έδωσαν αρχικά ένα ιλιγγιώδες 10,6% για να μπερδεύει από το βήμα της Βουλής τούς υδρογονάνθρακες με τους υδατάνθρακες. Δεν ντράπηκαν να ψηφίσουν τη Χρυσή Αυγή, να προσβάλουν κατάφορα τη μνήμη των μυριάδων θυμάτων του ναζισμού στην πατρίδα μας…

Μετά την εμπειρία των “Αγανακτισμένων”, του κινήματος του “Ψόφα!”, η επιστροφή των ψηφοφόρων στο Πασόκ και στη Νέα Δημοκρατία -που έδειχναν να έχουν εν τινί μέτρω ωριμάσει- έφτασε να φαντάζει ευχής έργον…

Ποντάραμε, επίσης, εμείς -οι αιθεροβάμονες που θέλαμε την κρίση ευκαιρία- στη νέα γενιά. Στους εικοσάρηδες, στους τριαντάρηδες του 2010, οι οποίοι είχαν -λέγαμε- μεγαλώσει δίχως τα τραύματα και τα σύνδρομα των γονιών τους. Οι οποίοι έβλεπαν -ελπίζαμε- τη ζωή ακομπλεξάριστα, καθαρά.

Ανοησίες.

Όσοι διέθεταν όντως την παιδεία, την ευρύτητα πνεύματος, την αυτοπεποίθηση, μετανάστευσαν σταδιακά σε χώρες όπου τα προσόντα τους εκτιμώνταν. Αμείβονταν.

Εκείνοι που έμειναν -εγκλωβισμένοι;- στην ημεδαπή ασπάστηκαν σε ένα ανατριχιαστικό ποσοστό το εμφυλιοπολεμικό πνεύμα περασμένων εποχών. Άκουγες ξαφνικά πιτσιρικάδες να ομνύουν στον Γράμμο και στο Βίτσι ή στην Πηγάδα του Μελιγαλά. Τέτοιο βρυκολάκιασμα δεν άξιζε σε καμιά κοινωνία. Τέτοιο άνοιγμα της ψαλίδας ανάμεσα στην Ελλάδα-καραβάκι που ανοίγεται στους ωκεανούς και στην Ελλάδα-χερσοχώραφο που κλείνεται στον εαυτό της, οργίζεται κι οδύρεται, δεν προοιωνιζόταν τίποτα καλό…

Προσβλέπαμε, τέλος, οι αιθεροβάμονες σε ριζικές μεταρρυθμίσεις. Στην αλλαγή τής παραγωγικής δομής της χώρας. Μιλούσαμε για καινοτομίες, για νέα επιχειρηματικότητα, για το ελληνικό πρόσωπο της παγκόσμιας ψηφιακής επανάστασης. Τούτων δοθέντων, η κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας, ακόμα-ακόμα και η βάναυση φορολόγηση της ακίνητης ιδιοκτησίας, δεν μάς εξόργισε. “Παρήλθαν πλέον οι εποχές που ο Έλληνας ίδρωνε για να βάλει ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι του κι ονειρευόταν να αποκτήσει κι άλλα δύο κεραμίδια, για να τα νοικιάζει και να καλοζεί ως ραντιέρης. Που τα παιδιά προικίζονταν όχι με μόρφωση αλλά με ντουβάρια. Που το “μετά θα κάθομαι!” αποτελούσε το εθνικό ιδανικό.” Έτσι λέγαμε. Και σχεδιάζαμε επί χάρτου μιά Ελλάδα, η οποία να βασίζεται στις εναλλακτικές, ήπιες μορφές ενέργειας. Στα υψηλής ποιότητας αγροτικά προϊόντα. Σε έναν πολιτισμό, ο οποίος θα εκκινεί μα δεν θα καθηλώνεται στα περασμένα μεγαλεία. Σε έναν τουρισμό που θα απευθύνεται σε επισκέπτες αυξημένων απαιτήσεων.

Σήμερα, οκτώμισι χρόνια αργότερα, λίγα έχουν γίνει προς την παραπάνω κατεύθυνση. Κι εκείνα αποσπασματικά. Το πέρας των μνημονίων μάς βρίσκει σε μια πατρίδα η οποία έχει ίσως απαλλαγεί -με πολύ κόπο- από τις καταστροφικές της αυταπάτες, σε ποιόν ακριβώς βαθμό θα φανεί στις επόμενες εκλογές. Παραμένει ωστόσο αμήχανη, σπασμωδική, απρόθυμη να σκεφτεί και να σχεδιάσει μεσοπρόθεσμα. Που ενθουσιάζεται, φανατίζεται και απογοητεύεται με παιδαριώδη ευκολία. Που αποσκοπεί στο χειροπιαστό -όσο το δυνατόν πιό εύκολο- κέρδος, αδιαφορώντας ουσιαστικά για το μέλλον της.

Από την Ελλάδα του “Rooms to Let”, στην Ελλάδα του “Airbnb”. Αυτή θα ήταν μια συνοπτική αφήγηση της πρόσφατης Ιστορίας μας.

[ΠΗΓΗ: http://www.capital.gr/, του Χρήστου Χωμενίδη, συγγραφέα, 20/8/2018]

Φθάσαμε στο τυπικό τέλος του τρίτου –αχρείαστου– μνημονίου και στην ουσιαστική αρχή ενός τέταρτου. Η δημοσιονομική προσαρμογή θα συνεχιστεί με τα ήδη ψηφισμένα μέτρα περικοπής συντάξεων και αφορολόγητου το 2019 και 2020 αντίστοιχα. Η Ελλάδα έχει δεσμευτεί σε πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2022 και 2,2% κατά μέσο όρο μέχρι το 2060. Η επιτήρηση από την τρόικα θα είναι πιο ασφυκτική απ’ ότι στις άλλες χώρες που βγήκαν από μνημόνια, βάσει του Κανονισμού 472/2013 της ΕΕ που προβλέπει «ενισχυμένη εποπτεία για κράτη-μέλη της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν ή απειλούνται με σοβαρές δυσκολίες αναφορικά με την χρηματοοικονομική τους σταθερότητα» – με την Ελλάδα να εγκαινιάζει την εφαρμογή του κανονισμού. Η αιρεσιμότητα συνεχίζεται, με την επιστροφή των κερδών του Ευρωσυστήματος από τα ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου να εξαρτάται από την συνέχιση των μεταρρυθμίσεων.

Το νέο –άτυπο– τέταρτο μνημόνιο έχει στόχους, μέτρα και επιτήρηση, αλλά δεν έχει χαμηλότοκη χρηματοδότηση από τους εταίρους. Όμως το τρίτο μνημόνιο απέτυχε στον απώτερο στόχο του: την πρόσβαση στις αγορές. Η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου Ελληνικού Δημοσίου αγγίζει το 4,3% –επίπεδο-ρεκόρ στην Ευρωζώνη σήμερα– που σημαίνει ότι η πρόσβαση στις αγορές είναι απαγορευτική με όρους βιωσιμότητας χρέους. Για να εξυπηρετήσουμε το χρέος που λήγει έχουμε ρευστά διαθέσιμα ύψους 24δις ευρώ (με δανεικά από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας), που αρκούν μέχρι το 2020. Όσο θα αντλούμε χρηματοδότηση από τα ρευστά διαθέσιμα για να αποφύγουμε ακριβό δανεισμό από τις αγορές, τόσο θα λιγοστεύει η ασφάλεια που παρέχουν. Αν δεν βελτιωθεί σημαντικά η εμπιστοσύνη των αγορών προς την Ελλάδα σύντομα, στις σημερινές αντίξοες συνθήκες παγκόσμιας ρευστότητας και ανάπτυξης, θα καταλήξουμε σε πέμπτο μνημόνιο.

Με αυτά τα δεδομένα, η επιστροφή στην κανονικότητα και η ανάκτηση της εθνικής κυριαρχίας που ευαγγελίζεται η κυβέρνηση φαντάζουν εξαιρετικά απόμακροι στόχοι. Τα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και στο εξωτερικό ισοζύγιο μηδενίστηκαν υπό συνθήκες ύφεσης, αλλά παραμένουν σημαντικά προβλήματα που μας κληροδότησε η κρίση και οι ελλιπείς μεταρρυθμίσεις την περίοδο των μνημονίων:

• τα κόκκινα δάνεια στις τράπεζες, που ανέρχονται σχεδόν στο ήμισυ του συνόλου, μειώνουν την δυνατότητα των τραπεζών να χορηγήσουν νέα δάνεια
• οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα μειώνει την ρευστότητα της οικονομίας
• οι περιορισμοί στις κινήσεις κεφαλαίων αποτελούν εμπόδιο στην επιχειρηματικότητα
• η απώλεια του waiver (εξαίρεσης) που έδινε την δυνατότητα πρόσβασης των τραπεζών σε φθηνή χρηματοδότηση από την ΕΚΤ όσο διαρκούσε το πρόγραμμα, παρά την χαμηλή πιστοληπτική διαβάθμιση της Ελλάδας
• η διολίσθηση της Ελλάδας κατά έξι θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη ανταγωνιστικότητας της Παγκόσμιας Τράπεζας την τριετία 2016-18 εμποδίζει την προσέλκυση επενδύσεων
• εμπόδια εισόδου στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών περιορίζουν τον ανταγωνισμό,κρατώντας ψηλά τις τιμές
• το ύψος του δημοσίου χρέους αφήνει ελάχιστα περιθώρια για αντικυκλική δημοσιονομική πολιτική μεσοπρόθεσμα, ενώ παραμένει μη βιώσιμο μακροπρόθεσμα

Αυτές οι προκλήσεις δοκιμάζουν την υπόσχεση του κ. Τσίπρα να αποκαταστήσει την κανονικότητα. Η Ελλάδα βγαίνει από τα μνημόνια χωρίς να έχει εφαρμόσει μία κρίσιμη μάζα μεταρρυθμίσεων για να βελτιώσει το επιχειρηματικό κλίμα και να προσελκύσει επενδύσεις – αδυναμία που πλήττει ανεπανόρθωτα την αναπτυξιακή προοπτική. Τα μεγάλα διαχρονικά προβλήματα της χώρας δεν έχουν λυθεί. Πολυνομία, γραφειοκρατία, ανικανότητα της κρατικής μηχανής, διαφθορά και φοροδιαφυγή, πελατειακή διαχείριση της εξουσίας, χρεοκοπημένο συνταξιοδοτικό σύστημα. Η κυβέρνηση επιδίδεται στον λαϊκισμό, κατασκευάζοντας εχθρούς αντί να προτείνει λύσεις. Αντί να προωθήσει την επιχειρηματικότητα και την εξωστρέφεια της οικονομίας, η κυβέρνηση επιδιώκει την κατάργηση επίπονων διαρθρωτικών αλλαγών στην αγορά εργασίας. Προσβλέπει σε διανομή «κοινωνικού μερίσματος», προερχόμενου από ανακατανομή εισοδήματος αντί για δημιουργία πλούτου, και έχει αφήσει να εννοηθεί ότι δεν θα εφαρμόσει τις συμφωνημένες περικοπές σε συντάξεις και αφορολόγητο το 2019-2020, μέτρα απαραίτητα αλλά ψηφοθηρικά επώδυνα.

Στο διάγγελμά του από την Ιθάκη για την έξοδο από τα μνημόνια ο κ. Τσίπρας δήλωσε ότι η κυβέρνηση πορεύτηκε με την εντολή που έλαβε πριν από τριάμισι χρόνια: «Να βγάλουμε τη χώρα από τη στενωπό των μνημονίων και της αέναης λιτότητας». Κατηγόρησε τα κόμματα της αντιπολίτευσης για την κρίση, χωρίς να αποδεχθεί καμία ευθύνη για την καταστροφική διαπραγμάτευση του 2015 που κόστισε στην Ελλάδα τουλάχιστον 85 δις ευρώ. Καταφέρθηκε εναντίον των πάντων: ολιγάρχες, διαπλεκόμενους, φοροφυγάδες με offshore και καταθέσεις στο εξωτερικό (όπως κάποιοι υπουργοί του). Είχε το θράσος να αναφερθεί στους κυρίους Παπαδήμο και Στουρνάρα, που κράτησαν τη χώρα στο ευρώ με μεγάλο προσωπικό κόστος όταν ο ίδιος πρωτοστατούσε στις αντιμνημονιακές διαδηλώσεις, χωρίς να τους κατονομάσει («τραπεζίτες έγιναν πρωθυπουργοί και υπουργοί έγιναν τραπεζίτες»).

Ο κ. Τσίπρας είπε επίσης ότι «η χώρα μας ανακτά το δικαίωμα της να ορίζει αυτή τις τύχες και το μέλλον της. Σαν μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα. Χωρίς εξωτερικούς καταναγκασμούς. Χωρίς άλλους εκβιασμούς. Χωρίς άλλες θυσίες του λαού μας». Μάλλον δεν έχει καταλάβει ότι έφτασε τη χώρα μέχρι τις Σειρήνες, όχι μέχρι την Ιθάκη. Οι Σειρήνες είναι αυτές που εισηγούνται την μη εφαρμογή των ήδη ψηφισμένων μέτρων το 2019-2020 και την κατάργηση των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας που συνέβαλλαν αποφασιστικά στη μείωση της ανεργίας. Είναι άγνωστο αν ο κ. Τσίπρας θα παραμείνει δεμένος στο κατάρτι ή θα υποκύψει στο γοητευτικό τραγούδι του λαϊκισμού.

Αν κάτι έπρεπε να κλείσει σήμερα, ήταν ο κύκλος της συνειδητής εξαπάτησης και της αλαζονείας που θα άνοιγε τον δρόμο της συναίνεσης για την επόμενη μέρα των μνημονίων. Αυτή η ευκαιρία δυστυχώς χάθηκε ξανά, καθώς η κυβέρνηση επέλεξε τον δρόμο της πόλωσης. Έτσι θα πορευτούμε μέχρι τις εκλογές, όποτε γίνουν, χάνοντας και άλλο πολύτιμο χρόνο στην πορεία προς την κανονικότητα

[CULTURE CLUB VIA GETTY IMAGES]

[ΠΗΓΗ: https://www.huffingtonpost.gr, της Μιράντας Ξαφά, Senior Scholar, Centre for International Governance Innovation (CIGI) & μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της ΔΡΑΣΗΣ, 22/8/2018]