Δύο σημαντικά γεγονότα διαδραματίσθηκαν στις ΗΠΑ τους τελευταίους μήνες τα οποία ο περισσότερος κόσμος ίσως δεν τα αντιλήφθηκε. Τα γεγονότα αυτά συνδέονται με το παγκόσμιο εμπόριο, την ανάπτυξη της αμυντικής τεχνολογίας και τις σπάνιες γαίες.

Στις 7 Μαρτίου 2017 παρουσιάσθηκε προς ψήφιση στο αμερικανικό Κογκρέσο ένα νομοσχέδιο σύμφωνα με το οποίο θα δεσμεύεται το 1% των γενικών εξόδων (overhead costs) του αμυντικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ ώστε να δημιουργηθεί συγκεκριμένο επενδυτικό fund το οποίο θα ενισχύει μέσω χαμηλότοκων δανείων αμερικανικές εξορυκτικές επιχειρήσεις οι οποίες εξορύσσουν μία σειρά από συγκεκριμένα μέταλλα τα οποία κρίνονται στρατηγικά/κρίσιμα στην παραγωγή αμυντικών συστημάτων υψηλής τεχνολογίας.

Μεταξύ αυτών των μετάλλων είναι και οι σπάνιες γαίες. Ωστόσο, το όλο νομοσχέδιο «χτίστηκε» με κεντρικό σχεδιασμό τις σπάνιες γαίες. Καταρχήν, αντιλαμβανόμαστε ίσως σιγά-σιγά τη γεωστρατηγική σημασία και τη σύνδεση των σπάνιων γαιών με τα αμυντικά θέματα.

Ωστόσο, στο σημείο αυτό ας υπενθυμίσουμε μία παρόμοια «αντίστροφη» πρόταση η οποία πρωτοπαρουσιάσθηκε το 2015 στη χώρα μας σχετική με την αξιοποίηση των Ελληνικών υδρογονανθράκων και την ανάγκη ενίσχυσης της Εθνικής μας Άμυνας μέσω των πιθανών εσόδων του κράτους από τα πιθανά κοιτάσματα, [2].

Το δεύτερο γεγονός αφορά πρόσφατη συνέντευξη που έδωσε ο Υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ κ. Wilbur Ross στην έγκριτη Wall Street Journal [3]. Ο κ. Ross, στη συνέντευξή του αναφέρθηκε ξεκάθαρα στις σπάνιες γαίες τις οποίες συνέδεσε με το θέμα του παγκόσμιου εμπορίου ηλεκτρονικών ειδών και προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.

Το συγκεκριμένο θέμα σχετίζεται με τον εμπορικό ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Μη ξεχνάμε πως α) η εξόρυξη και η μεταλλουργία των σπάνιων γαιών ελέγχονται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την Κίνα, και β) οι σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται σε προϊόντα συνολικής εμπορικής αξίας η οποία κυμαίνεται μεταξύ 5 και 7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Μετά από τα παραπάνω, μπορούμε ίσως να αναμένουμε περισσότερες παγκόσμιες εξελίξεις στα θέματα των σπάνιων γαιών; Προσωπικά εκτιμώ πως ναι. Απλά να θυμίσω πως σπάνιες γαίες διαθέτει και η χώρα μας. Εάν υπάρχουν στην Ελλάδα ιθύνοντες που ενδιαφέρονται. Έγκαιρα αυτή τη φορά…

[ΠΗΓΗ: http://elladitsamas.blogspot.gr/, του Σωτήρη Καμενόπουλου, 21/7/2017]

Οι σπάνιες γαίες αποτελούνται από μια ομάδα δεκαεπτά μετάλλων με μοναδικές ιδιότητες, τα οποία χρησιμοποιούνται με ολοένα μαζικότερο τρόπο στην καινοτόμο βιομηχανία της υψηλής τεχνολογίας.

Εξάλλου, όλες οι λύσεις που αφορούν την πράσινη ανάπτυξη, την ψηφιακή τεχνολογία της πληροφορικής και επικοινωνιών, τα έξυπνα ενεργειακά δίκτυα και τις εναλλακτικές δυνατότητες των ΑΠΕ βασίζονται στη χρήση των γνωστών πλέον στην ανθρωπότητα ορυκτών σπάνιων γαιών.

Οι ηλιακές κυψέλες και τα Φ/Β στοιχεία, οι ανεμογεννήτριες, η «πράσινη» αυτοκίνηση (τα υβριδικά αυτοκίνητα, τα αμιγώς ηλεκτροκίνητα αλλά και εκείνα του υδρογόνου) καθώς και οι περισσότερες οικολογικές τεχνολογίες οφείλουν την ύπαρξη ή λειτουργικότητά τους σε ένα σύνολο από μέταλλα «υψηλής τεχνολογίας», στο πυρίτιο (Si) καθώς και τις «σπάνιες γαίες».

Πρόκειται για μέταλλα όπως κοβάλτιο (Co), λευκόχρυσος (Pt), τιτάνιο (Ti), ταντάλιο (Ta), ίνδιο (In), νεοδύμιο (Nd), δυσπρόσιο (Dy), δημήτριο (Ce), ευρώπιο (Eu), τέρβιο (Tb), λανθάνιο (La), λίθιο (Li), γάλλιο (Ga), έρβιο (Er) κ.λπ. από τα οποία, έστω και σε μικρές ποσότητες, εξαρτάται άμεσα η μετάβαση στη βιώσιμη παραγωγή και στα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα.

Επίσης ορισμένα από αυτά είναι απαραίτητα για την μαζική παραγωγή ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών προϊόντων (κινητά τηλέφωνα, επίπεδες οθόνες τηλεόρασης και κομπιούτερ, λάμπες εξοικονόμησης CFL, καταλύτες αυτοκινήτων, συστήματα ABS κ.λπ.) καθώς και στην τεχνολογία των ΑΠΕ (πχ. το Νεοδύμιο (Nd) και το δισπρόσιο (Dy) είναι απαραίτητα για την κατασκευή ανεμογεννητριών).

Στην παγκόσμια παραγωγή των σπάνιων γαιών κυριαρχεί η Κίνα, η οποία εφαρμόζοντας την “γεωπολιτική” των Ορυκτών Πρώτων Υλών και μια μακροπρόθεσμη βιομηχανική πολιτική στα  στρατηγικής σημασίας ορυκτά, κατάφερε να δημιουργήσει σήμερα ένα σχεδόν απόλυτο μονοπώλιο.

Βέβαια, αυτές οι ουσίες δεν είναι τόσο «σπάνιες» όσο υπονοεί η ονομασία τους. Σύμφωνα με το US Geological Survey (USGS), η Κίνα κατέχει μονάχα το 40% έως 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων σπανίων γαιών. Υπάρχουν βεβαιωμένα αποθέματα σπάνιων γαιών σε πολλές άλλες χώρες, από τις ΗΠΑ ως την Αυστραλία και από τον Καναδά ως το Καζακστάν και το Βιετνάμ. Υπό αυτές τις συνθήκες, γιατί η επάρκεια και η εξασφάλισή τους προκαλεί τόσο μεγάλη ανησυχία; Γιατί απλά με τα γεωπολιτικά “παιχνίδια”,  φθάσαμε το 2010, το 97% των 125.000 τόνων των οξειδίων σπάνιων γαιών που εξορύσσονταν τότε στον πλανήτη,  να προέρχονται αποκλειστικά από την Κίνα. Πρόκειται για ένα σχεδόν απόλυτο μονοπώλιο.

Από το 1927, οπότε και ανακαλύφθηκαν τα τεράστια κοιτάσματα σπάνιων γαιών στο Bayan Obo, έως και τη δεκαετία του 1960, οι Κινέζοι είχαν ενδιαφερθεί ελάχιστα για το συγκριτικό πλεονέκτημα που διέθεταν. Εκείνη την εποχή, στην εκμετάλλευση αυτών των ορυκτών κυριαρχούσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Μόλις την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από τον Ντενγκ Σιάο-Πινγκ (1904-1997)  κι έπειτα από τον σχεδιασμό του «προγράμματος 863», η Κίνα στράφηκε στην ανάπτυξη μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής προκειμένου να κατακτήσει ηγεμονικό ρόλο σε όλα τα στάδια της επεξεργασίας των σπάνιων γαιών, από την εξόρυξή τους και τον διαχωρισμό τους ως τη μεταποίησή τους και την παραγωγή ημικατεργασμένων, ενδιάμεσων προϊόντων.

Εντούτοις, είναι αλήθεια ότι στην εφαρμογή του “γεωπολιτικού παιχνιδιού” έγιναν πολλές και ανεπίτρεπτες εκπτώσεις τόσο στα θέματα ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων και περιοίκων όσο και στα θέματα της περιβαλλοντικής προστασίας.

Άλλωστε και ο περιορισμός  των ξένων ανταγωνιστών κατά τη διάρκεια των είκοσι τελευταίων ετών εξηγείται επίσης  από τις ανωτέρω “εκπτώσεις” και γενικότερα  από τις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες που παρουσιάζει ο κλάδος: οι δραστηριότητες του διαχωρισμού και της αξιοποίησης των ουσιών είναι εντάσεως κεφαλαίου και επιπλέον είναι “καταστροφικές” για το περιβάλλον αν δεν ληφθούν επίσης δαπανηρά μέτρα.

Ειδικότερα, ο διαχωρισμός των σπάνιων γαιών προϋποθέτει τη χρήση χημικών ουσιών που ρυπαίνουν σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό το περιβάλλον και δημιουργεί ραδιενεργά απόβλητα. Η Κίνα υπήρξε η μοναδική χώρα που επέλεξε να αναπτύξει τη μαζική παραγωγή σπάνιων γαιών αγνοώντας τις επιπτώσεις και θυσιάζοντας την υγεία των εργαζομένων στα ορυχεία του Baotou, καθώς και το φυσικό περιβάλλον των γειτονικών περιοχών. Σήμερα, πλέον, η απόρριψη των αποβλήτων της εταιρείας Baotou Steel στον Κίτρινο Ποταμό έχει μετατραπεί σε πρόβλημα μεγάλων διαστάσεων που οι Κινέζοι το κρατούν σε “απόσταση” από τα media κάθε είδους. Εντούτοις, στους εργαζόμενους των βιομηχανιών εξευγενισμού αλλά και στις περιοχές απόρριψης των αποβλήτων, παρατηρούνται  υψηλά ποσοστά καρκίνου.

Οικονομολόγος του Bureau de Recherches Geologiques et Minieres (Γραφείο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών – BRGM)  επισημαίνει «την παράδοξη αντίφαση ανάμεσα στη χρήση των σπάνιων γαιών στις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και στις ρυπογόνες μεθόδους παραγωγής τους».

Μολαταύτα, μελετώντας κανείς την “μεθοδολογία ανάπτυξης” σε παγκόσμιο επίπεδο και κυρίως την “αξιοποίηση” των φυσικών και ορυκτών πόρων του πλανήτη, ευκόλως θα παρατηρήσει ότι αυτές οι “αντιφάσεις” αποτελούν τον κανόνα…

[ΠΗΓΗ: http://www.oryktosploutos.net/, του Πέτρου Τζεφέρη, 10/7/2017]

Το οικονομικό θαύμα της Κίνας έχει σήμερα την υπογραφή του Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Οι ρυθμοί ανάπτυξης που εμφανίζει σήμερα οφείλονται πρωτίστως χάρις στην υιοθέτηση μιας διαφορετικής εμπορικής εικόνας. Άνοιξε την είσοδο της Κίνας σε ξένες επενδύσεις και την αγορά της σε ξένα σχήματα. Σε μια δήλωσή του το 1992, στην τελευταία του περιοδεία πριν παραιτηθεί από την πολιτική σκηνή, του ξέφυγε μια δήλωση που έμελλε να αλλάξει τη βιομηχανική ανάπτυξη σήμερα και τις τύχες του κόσμου.

“Εάν η Μέση Ανατολή έχει πετρέλαιο, εμείς έχουμε τις σπάνιες γαίες” και συνέχισε σκιαγραφώντας την στρατηγική της Κίνας. Μια στρατηγική που ο ίδιος εν ενεργεία χάραξε προκειμένου μετά το θάνατό του η Κίνα να κατακτήσει τον κόσμο λέγοντας πως “είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας και πρέπει να τις χειριστούμε κατάλληλα αξιοποιώντας τες προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης”.

Οι 17 σπάνιες γαίες που θυμίζουν λίγο πολύ τον περιοδικό πίνακα στα μαθητικά χρόνια του γυμνασίου είναι το Ύτριο, το Λανθάνιο, το Δημήτριο, το Πρασεοδύμιο, το Νεοδύμιο, το Ευρώπιο, το Τέρβιο, το Δυσπρόσιο, το Προμήθειο, το Σαμάριο, το Γαδολίνιο, το Όλμιο, το Έρβιο, το Θούλιο, το Λουτέτσιο, το Σκάνδιο και το Υτέρβιο. Αν γνωρίζαμε τι δυνατότητες αυτά τα υλικά ανοίγουν στην ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής τότε, ίσως, δείχναμε μεγαλύτερη προσοχή.

Στην έρευνά μας που δημοσιεύθηκε σε κορυφαίο επιστημονικό για θέματα που άπτονται της ενέργειας “Energy Economics” φέροντας τίτλο “The role of rare earth prices in renewable energy consumption: The actual driver for a renewable energy world” βρήκαμε πως οι σπάνιες γαίες έχουν μια θετική επίδραση στην κατανάλωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως μια ταυτόχρονη ανάπτυξη των σπάνιων γαιών στην Ελλάδα που έχουν ανάγκη για υψηλή κατανάλωση ενέργειας θα προσελκύσουν ξένους επενδυτές να επενδύσουν στον τομέα της ενέργειας, καθώς οι προσδοκίες ανάπτυξης του κλάδου θα εκτοξευθούν. Οι επενδύσεις σε ενέργεια μπορεί να αφορούν τόσο τις μονάδες λιγνίτη, την περαιτέρω ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών αλλά και πυρηνικής ενέργειας με απόδοση ισοδύναμη του λιγνίτη (καθώς τα κοιτάσματα συνεχίζουν να εξαντλούνται).

Η σημασία της υπόθεσης εργασίας της έρευνάς μας αυξάνεται καθώς ο παραπάνω σύνδεσμος μεταξύ σπάνιων γαιών και ενεργειακής κατανάλωσης είναι έμμεσος της ανάπτυξης, καθώς η αύξηση ενεργειακής κατανάλωσης (κυρίως από ανανεούμενες πηγές) έχει αποδειχθεί από εκτεταμένη έρευνα του συναδέρφου μου ότι οδηγεί στην οικονομική ανάπτυξη. Αυτή τη στιγμή διεξάγεται έρευνά μας για την ύπαρξη μιας άμεσης σχέσης σπάνιων γαιών και ανάπτυξης, αλλά και δημιουργίας πληθωριστικής φούσκας. Στο εν λόγω άρθρο, οι σπάνιες γαίες είναι τα υλικά που χρειάζονται για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ένα κόστος που συνεχώς αυξάνεται λόγω προσδοκιών μετά τη Διακήρυξη του Παρισιού στις 4 Νοεμβρίου του 2016 για ένα “πράσινο μέλλον” με λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.

Και όχι μόνο. Έχουμε ανακαλύψει πως οι σπάνιες γαίες είναι τα υλικά που χρειάζεται μία βιομηχανική μονάδα για να κατασκευάσει τεχνολογίες αιχμής. Μερικές από αυτές αφορούν την προχωρημένη επεξεργασία του νερού, τον έλεγχο εκπομπών, τα νιτρίδια αργιλίου, τους συμπυκνωτές, τους αισθητήρες οξυγόνου, τα νετρίδια πυριτίου, τα συνθετικά πετράδια, τις θερμικές επικαλύψεις, τα νιτρίδια ζιρκονίου, τις τεχνολογίες αεροδιαστημικής, τα παγκόσμια συστήματα εντοπισμού θέσης, τα συστήματα καθοδήγησης και ελέγχου, τους σκληρούς δίσκους, τα iPads, τη ραδιογραφία νετρονίων, τον εξοπλισμό νυχτερινής όρασης, τα smartphones, τους υπεραγωγούς υψηλής θερμοκρασίας, τα κράματα αποθήκευσης υδρογόνου, την πυρηνική ενέργεια, τα κύτταρα καυσίμου στερεού οξειδίου, τις ανεμογεννήτριες, τις χρωστικές ουσίες, τη διαδικασία αποχρωματισμού, τις οθόνες προβολής, το στίλβωμα, τους μαγνητοοπτικούς δίσκους, τους μαγνητοστροφικούς μορφοτροπείς, τους μόνιμους μαγνήτες, τα φάρμακα, τους σπινθηριστές για ακτίνες Χ, τα υβριδικά οχήματα, τα υπερκράματα, τους λαμπτήρες φθορίου, τους διόδους εκπομπής φωτός, τους λαμπτήρες μεταλλικών αλογονιδίων, τις οπτικές ίνες, το στερεό λέιζερ YAG, τις οθόνες εντατικοποίησης ακτινών Χ, κ.α.

Γίνεται αντιληπτό για τον αριθμό των θέσεων εργασίας που ανοίγονται αν η παραγωγή ανοιχθεί σε ξένες κοινοπραξίες για τη μεταφορά τεχνογνωσίας και παραγωγής εντός της χώρας, μια παρόμοια στρατηγική που ακολουθεί η Κίνα. Η ανάπτυξη έχει εξαιρετικές προοπτικές λαμβάνοντας υπόψη το εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό της χώρας που είναι έτοιμο να συμβάλει και να συμβαδίσει έγκαιρα στην οποιαδήποτε εισροή τεχνολογίας, αποφεύγοντας με το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο την εξαγωγή χύδην φορτίου σπάνιων γαιών, ενώ ταυτόχρονα μειώνοντας το όποιο κόστος εγκατάστασης μιας ξένης επένδυσης στη χώρα.

Για την επίτευξη αυτού του σκοπού χρειάζεται συνεργασία του ΙΓΜΕ που διαθέτει σημαντικά ερευνητικά πορίσματα από τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού προγράμματος EURARE. Το ΙΓΜΕ με ακριβή γεωεντοπισμό των σπάνιων γαιών από γεωλόγους και γεωγράφους μπορεί να συμβάλλει στην επακριβή χωροθέτηση της βιομηχανίας και των εξορυκτικών μεταλλείων σε συνεργασία με το κτηματολόγιο. Είναι απαραίτητη η συνεργασία του βιομηχανικού κόσμου για την ανάληψη του πολύτιμου ρίσκου, των οικονομολόγων για την αξιοποίηση της τεχνογνωσίας και την αποφυγή του σκοπέλου η παραγωγή να φύγει στο εξωτερικό ή τα κανάλια να κλείσουν με τη δημιουργία μονοπωλίων. Επίσης, των μηχανικών γεωλόγων πολυτεχνικών σχολών για την ανάπτυξη τεχνολογίας εξόρυξης, του τραπεζικού τομέα για τη χορήγηση δανείων ακόμη και ρίσκου υπέρ των επενδυτών του κλάδου και των ιδιωτικών ασφαλιστικών ταμείων για την εξίσου επένδυση στο μετοχικό κεφάλαιο των εν λόγω εταιρειών. Ακόμη, του πολιτικού κόσμου με στόχο τη μείωση της γραφειοκρατίας, της φορολογίας και την διευκόλυνση επενδυτικών καναλιών από την ευρωπαϊκή ένωση για τη χρηματοδότηση των εταιρειών καινοτομίας σπάνιων γαιών. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα να αναπτυχθεί και το ανθρώπινο δυναμικό που έχει μείνει αρκετά πίσω στη χώρα μας, χωρίς να είναι ποτέ αργά η αξιοποίηση μιας ευέλικτης μορφής οργάνωσης ανθρωπίνου δυναμικού για την προσέλκυση ταλέντων με τεχνογνωσία από το εξωτερικό και δη της “εικόνας επαγγελματικού κύρους”.

Κλείνοντας, ο όγκος των μετάλλων που πιθανώς να είναι ικανός να αξιοποιηθεί επιβάλλει διαφορετικές μορφές οργάνωσης από αυτές που έχουν αξιοποιηθεί από καθαρούς εξαγωγείς σπάνιων γαιών όπως η Κίνα, η Αυστραλία και η Ινδία. Οι σπάνιες γαίες θα δυσκολευτούν να προσελκύσουν ξένους επενδυτές εξόρυξης και παραγωγής στη Ελλάδα κινδυνεύοντας να έρθουν μονάχα για εξόρυξη και εξαγωγή χύδην φορτίου. Το αποτέλεσμα θα ήταν να ζημιωθεί η χώρα χάνοντας έτσι την εγχώρια πολύτιμη προστιθέμενη αξία και οποιαδήποτε εξαγωγική δραστηριότητα τεχνολογίας αιχμής. Αναγκαία συνθήκη είναι η ύπαρξη φτηνού νερού με αποκρατικοποίηση δικτύου σε στρατηγικούς επενδυτές και ιδιωτικοποίηση ταμιευτήρων (με κατάλληλη διαχείριση και επεξεργασία αποβλήτων) ακόμη και εισαγωγή νερού από το εξωτερικό. Ταυτόχρονα, αναγκαία συνθήκη κρίνεται η φτηνή ενέργεια με ιδιωτικοποίηση λιγνητικών, υδροηλεκτρικών και φωτοβολταϊκών μονάδων, παραχώρηση του δικτύου σε στρατηγικό επενδυτή για τη διασύνδεση της χώρας, ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας και επίσπευση της μετατροπής του ΛΑΓΗΕ σε χρηματιστήριο ενέργειας και φυσικού αερίου προκειμένου να διευρυνθεί ο ανταγωνισμός και φτηνό ρεύμα να εισάγεται από το εξωτερικό.

* Ο κ. Εμμανουήλ Απέργης είναι Διδακτορικός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Kent,

** Ο Δρ. Νικόλαος Απέργης είναι Kαθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς

[ΠΗΓΗ: http://www.oryktosploutos.net/, των Εμμανουήλ και Νικολάου Απέργη*, αναδημοσίευση από το capital.gr, επιμέλεια Π. Τζεφέρης, 2/6/2017]

Ο όρος σπάνιες γαίες αφορά σε 17 συγκεκριμένα ευγενή μέταλλα (χημικά στοιχεία) και η ονομασία τους έχει δοθεί λόγω της γαιώδους μορφής που εμφανίζουν τα οξείδιά τους αλλά και της εξαιρετικής σπανιότητάς τους.

Αυτά τα μέταλλα λέγονται και λανθανίδες. Εξαιτίας της βιομηχανικής τους μοναδικότητας σε εφαρμογές και χρήσεις προϊόντων υψηλής τεχνολογίας (όπως τα λέιζερ, τα κινητά τηλέφωνα και οι οθόνες υγρών κρυστάλλων) και στις λεγόμενες «πράσινες» τεχνολογίες (στις μπαταρίες των υβριδικών αυτοκινήτων, στα φωτοβολταϊκά, στους λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης, στις τουρμπίνες των ανεμογεννητριών) η ζήτηση των σπάνιων γαιών αυξάνεται συνεχώς.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που προκύπτει από την εξόρυξη και επεξεργασία των σπάνιων γαιών είναι η ραδιενέργεια, η οποία συνδέεται με την παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων ουρανίου και θορίου.

Καθ ‘όλη τη δεκαετία του 1990 και του 2000, η Κίνα ήταν αυτή που κυριάρχησε στην παραγωγή των σπάνιων γαιών και σήμερα αντιπροσωπεύει πάνω από το 85% της παγκόσμιας παραγωγής. Οι σπάνιες γαίες (Rare Earth Elements – REE) θεωρούνται «στρατηγικά μέταλλα», καθώς πρακτικά δεν υπάρχει βιομηχανική εφαρμογή υψηλής τεχνολογίας που να μην τις περιλαμβάνει.

Η Ε.Ε. έχει συμπεριλάβει τις σπάνιες γαίες στην ομάδα των 20 κρίσιμων ορυκτών, τις βιομηχανικές ανάγκες για τα οποία αδυνατεί να καλύψει σήμερα ο μεταποιητικός κλάδος της Ευρώπης. Τα παγκόσμια αποθέματα σπάνιων γαιών περιέχονται κυρίως στα ορυκτά αλλανίτη, βαστνασίτη και μοναζίτη. Στις αποθέσεις βαστνασίτη στην Κίνα και τις ΗΠΑ βρίσκεται το μεγαλύτερο ποσοστό οικονομικά εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων σπάνιων γαιών του πλανήτη.

Όσον αφορά τη χώρα μας, τα πολυμεταλλικά κοιτάσματα επιθερμικού και πορφυριτικού τύπου της Σερβομακεδονικής μεταλλογενετικής ζώνης καθώς και της ζώνης Ροδόπης στη Βορειοανατολική Ελλάδα είναι τα πλέον ελπιδοφόρα για μελλοντική παραγωγή σπανίων γαιών και μετάλλων. Επίσης, τα κοιτάσματα βωξιτών και λατεριτών της Κεντρικής και Βορείου Ελλάδος , τα οποία ήδη υφίστανται εκμετάλλευση για την παραγωγή Al και Ni, περιέχουν σημαντικές ποσότητες σπάνιων γαιών και μπορούν να ενταχθούν στα μελλοντικά σχέδια των μεταλλευτικών βιομηχανιών. Υψηλή περιεκτικότητα σπάνιων γαιών ανιχνεύεται σε προσχωσιγενείς αποθέσεις στο παράκτιο και υποθαλάσσιο περιβάλλον μεταξύ Χαλκιδικής και Αλεξανδρούπολης, κυρίως στις εκβολές των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Έβρου. Κοιτασματολογικές έρευνες αλλά και αναλύσεις δειγμάτων που πραγματοποίησε το ΙΓΜΕ στο παρελθόν στις περιοχές αυτές ήταν αρκετά ενθαρρυντικές, εκτιμώντας αποθέματα 485 εκατ. tn με μέση περιεκτικότητα σπανίων γαιών 1,17% (κυρίως Ce, La και Nd) και δυστυχώς αρκετή περιεκτικότητα σε θόριο (Th, ραδιενεργό στοιχείο).

Η Κίνα είναι ο κυρίαρχος στην παγκόσμια παραγωγή σπάνιων γαιών (86% των ΣΓ παγκοσμίως για τα έτη 2013 και 2014 παρήγαγε η Κίνα σύμφωνα με το U.S.G.S. (U.S. Geological Survey)) η οποία ανήλθε στους 110.000 τόνους για κάθε έτος. Το 2014 συνεχίστηκε η προσπάθεια εύρεσης εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων σπάνιων γαιών σε πολλά μέρη του κόσμου. Εκτός από κυρίαρχος παραγωγός, η Κίνα είναι και ο κυριότερος καταναλωτής σπάνιων γαιών παγκοσμίως, τις οποίες χρησιμοποιεί στην κατασκευή ηλεκτρονικών ειδών που προορίζονται είτε για εσωτερική κατανάλωση είτε για εξαγωγές.

Η Ιαπωνία και οι Η.Π.Α. καταλαμβάνουν αντίστοιχα τη δεύτερη και τρίτη θέση στην κατανάλωση σπάνιων γαιών. Η κατανάλωση σπάνιων γαιών στην Κίνα ανήλθε σε 86.400 τόνους για το 2014 σημειώνοντας αύξηση κατά 10,77% σε σχέση με το 2013 (κατανάλωση 78.000 τόνων) σύμφωνα με το Σύνδεσμο Βιομηχανιών Μη Σιδηρούχων Μετάλλων Κίνας (CNIA). Σύμφωνα με πηγές της Βιομηχανίας της Ιαπωνίας, η κατανάλωση σπάνιων γαιών για το 2014 ανήλθε σε 14.225 τόνους. Η κατανάλωση σπάνιων γαιών στις Η.Π.Α. για το 2014 σημείωσε άνοδο εξαιτίας της διαθεσιμότητας και των χαμηλών τιμών της αγοράς. Συγκεκριμένα, το U.S.G.S. εκτιμά πως η κατανάλωση στις Η.Π.Α. άγγιξε τους 17.000 t για το 2014 σημειώνοντας αύξηση κατά 13,3% σε σχέση με το 2013.

[ΠΗΓΗ: http://www.oryktosploutos.net, από ΙΓΜΕ, Υποέργο 7 του έργου ΜΕΟΠΥ με τίτλο «ΒΑΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ», επιμέλεια Π. Τζεφέρης, 16/02/2017]

 (Photo by Kevin Frayer/Getty Images)

Πολύ εύστοχα αναρωτιούνται ορισμένοι «Τι δουλειά είχε στο Πεκίνο με τον πρόεδρο ο Χένρι Κίσινγκερ;» Και γιατί ξαφνικά ο νεοεκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ δέχθηκε συγχαρητήριο τηλεφώνημα από τον Πρόεδρο της Ταϊβάν φέρνοντας αναστάτωση στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα; Ευλόγως θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος/α «και γιατί αφορούν εμάς εδώ στην Ελλάδα αυτά τα θέματα»;Σήμερα θα προσπαθήσω να διελευκάνω την ομιχλώδη σχέση αυτών των 2 θεμάτων και να καταδείξω την έμμεση – πολύ σημαντική – σύνδεσή τους με την Ελλάδα.

Σύμφωνα με το Bloomberg το ταξίδι το κ. Κίσινγκερ στην Κίνα είχε διττή υπόσταση:
«…Chinese officials are trying to assess whether the incoming administration will prompt greater confrontation over trade and territory disputes, as Trump promised on the campaign trail…»

Στην ανάλυση του Bloomberg δύο είναι οι φράσεις κλειδιά όπου καταδεικνύουν ίσως και τα 2 αντίστοιχα διακυβεύματα της επίσκεψης Κίσινγκερ:

1. «confrontation over trade» = η φράση αυτή σχετίζεται (μεταξύ άλλων και) με τις σπάνιες γαίες και τους τελωνειακούς δασμούς (tarrifs) στα Κινεζικά προϊόντα που υπονόησε πως θα επιβάλει ο κ. Τραμπ κατά την προεκλογική περίοδο στις ΗΠΑ.
2. «conftrotation over territory disputes» = Παίγνιο Σινικής θάλασσας

Σχετικά με το παίγνιο στη Σινική θάλασσα, οι αναγνώστες μπορούν να ανατρέξουν σε παλαιότερο δημοσίευμα ώστε να διαπιστώσουν τις ομοιότητες με το παίγνιο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Εν τάχει, για να αντιληφθούν οι αναγνώστες τί συμβαίνει στη Σινική θάλασσα: η Κίνα διεκδικεί νήσους οι οποίες σύμφωνα με άλλες όμορες χώρες (πχ. Φιλιππίνες, Ταϊβάν κλπ.) δεν της ανήκουν. Σας θυμίζει τη συμπεριφορά των Τούρκων στο Αιγαίο; ναι, είναι παρόμοια συμπεριφορά…

Ας θυμηθούμε ωστόσο και την πρόσφατη καταδικαστική απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης εναντίον της Κίνας. Η Ταϊβάν λοιπόν, όπως και οι Φιλιππίνες οι οποίες είχαν καταγγείλει την Κίνα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και κέρδισαν τελικώς την υπόθεση, είναι μία από τις εμπλεκόμενες χώρες (stakeholder) στη γεωπολιτική διένεξη στην περιοχή της Σινικής θάλασσας (νήσοι Spartly κλπ.).

Ουσιαστικά υπάρχει ένα τετράγωνο σχέσεων μεταξύ:

α) της αναθεωρητικής στάσης της Κίνας στη Σινική θάλασσα,
β) μεταξύ της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS/ΑΟΖ),
γ) τον εμπορικό πόλεμο των σπάνιων γαιών, και
δ) της πιθανής ύπαρξης πλούσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην περιοχή της Σινικής θάλασσας.

Η Κίνα στην αναθεωρητική της στάση χρησιμοποιεί τις σπάνιες γαίες ως εργαλείο πίεσης προς τις Δυτικές χώρες. Πρωτοξεκίνησε αυτό το παίγνιο με την Ιαπωνία το 2010 κατά την κρίση των νήσων Senkaku και πρόσφατα αφήνει υπονοούμενα πως θα το πράξει και εναντίoν των ΗΠΑ (!) αν αυτές επιβάλλουν δασμούς στα κινεζικά προϊόντα. Οι σπάνιες γαίες αποτελούν ένα «διακόπτη» τον οποίο οι Κινέζοι ανοιγοκλείνουν όποτε θέλουν. Στην κρίση των νήσων Senkaku του 2010 η Κίνα έκλεισε το «διακόπτη» προμήθειας σπάνιων γαιών προς την Ιαπωνία. Η πρόσφατη παρουσία λοιπόν του κ. Κίσινγκερ στην Κίνα δεν είναι ίσως άσχετη με όλα τα παραπάνω.

Αντιστοίχως, στην Ανατολική Μεσόγειο η αναθεωρητική Τουρκία συμπεριφέρεται όπως η Κίνα στη Σινική θάλασσα: αντίστοιχο «όπλο» της Τουρκίας είναι η ροή των προσφύγων την οποία χρησιμοποιεί ως «διακόπτη» τον οποίο ανοιγοκλείνει…

Συνοψίζοντας:

– Η αναθεωρητική Κίνα στη Σινική θάλλασα χρησιμοποιεί τις σπάνιες γαίες ως μυστικό «όπλο» (ως «διακόπτη») ώστε να εκβιάσει άλλες χώρες και να διεκδικήσει περιοχές οι οποίες, σύμφωνα με άλλες χώρες (stakeholders), δεν της ανήκουν.

– Η αναθεωρητική Τουρκία στη Μεσόγειο χρησιμοποιεί ως μυστικό «όπλο» τις προσφυγικές ροές (ως «διακόπτη» που ανοιγοκλείνει) για να εκβιάσει άλλες χώρες αλλά και την ΕΕ ώστε να διεκδικήσει περιοχές οι οποίες δεν της ανήκουν.

Ας επαναλάβουμε δύο «μαθηματικής λογικής» στρατηγικά επιχειρήματα:

1. Εάν η διεκδικητική-αναθεωρητική συμπεριφορά της Κίνας στη Σινική θάλασσα θεωρείται καταδικαστέα από τα εμπλεκόμενα μέρη (stakeholders), όπως πχ. έγινε ήδη από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, τότε αυτομάτως θα πρέπει να θεωρηθεί καταδικαστέα και η στάση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
2. Κατ’ αντιστοιχία, εάν η στάση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο θεωρείται αποδεκτή από τα εμπλεκόμενα μέρη (stakeholders) τότε και η στάση της Κίνας στη Σινική θάλασσα θα πρέπει να θεωρηθεί αποδεκτή.

Δύο μέτρα και δύο σταθμά δε μπορούν να υπάρξουν στο Διεθνές Δίκαιο.

Η Ελλάδα θα μπορούσε ίσως να αναζητήσει διπλωματική επιχειρηματολογία και συμμάχους (πχ. Ιαπωνία κλπ.) σύμφωνα με τα προαναφερθέντα «μαθηματικά» επιχειρήματα.

Όμως έχει ίσως σημασία να ανατρέξουμε ημερολογιακά και στις πρώτες σχετικές εκτιμήσεις όσο αφορά τις σπάνιες γαίες και τις Κινεζοαμερικανικές σχέσεις μετά την εκλογή Τραμπ.

Στις 12/11/2016, όσο μπορούμε να γνωρίζουμε, είμαστε ίσως από τους πρώτους παγκοσμίως που εκτιμήσαμε, εδώ από την Ελλάδα, πως οι σπάνιες γαίες θα είναι ίσως κρίσιμος παράγοντας στις Κινεζοαμερικανικές σχέσεις μετά την εκλογή Τραμπ.

Στις 17/11/2016 (πέντε ημέρες μετά) ακολούθησε το site του Forbes. Το site του Forbes μεταξύ άλλων αναφέρει: «…There have been a number of articles written about why tariffs would have bad economic consequences to the US but I believe there is another reason that Trump won’t impose tariffs on China: Rare Earth Elements…»

Στις 24/11/2016 ακολουθούν οι έγκριτοι Asia Times με ένα άρθρο-«προειδοποίηση» (;) για τις σπάνιες γαίες. Οι Asia Times ανέφεραν χαρακτηριστικά: «…Beijing has at least one secret weapon that should make the US president-elect think twice before starting any trade war with the country. I think [rare earth] is only a weapon China would use if Trump got very protectionist. But it’s likely a weapon they will remind him about if he signals any big steps towards China…

Μετά από τα παραπάνω μπορείτε να διαπιστώσετε τα εξής:

1. Οι σπάνιες γαίες αποτελούν γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό «όπλο» στα χέρια αυτών που τις κατέχουν. Αυτό το διαπιστώνουμε περιοδικά από το 2010 μετά την κρίση στα νησιά Σενκάκου και θα συνεχίσουμε να το διαπιστώνουμε…
2. Ο λόγος για τον οποίο ο κ. Κίσινγκερ παρενέβη ίσως ξαφνικά(;) ώστε να προβεί σε «μασάζ» στις Κινεζοαμερικανικές σχέσεις είναι (κυρίως και) οι σπάνιες γαίες.
3. Οι αναλύσεις όπως έχουν παρουσιασθεί εδώ στη Huffington Post Grece, ξεπερνούν τα ελληνικά σύνορα… Είναι αναλύσεις παγκοσμίου επιπέδου…Προσωπικά ευχαριστώ το Huffington Post για τη δυνατότητα που μου δίνει να πλουτίσω τις γνώσεις των συμπολιτών μου. Οι Έλληνες πολίτες πρέπει να γνωρίζουν τις γεννεσιουργές αιτίες αυτών που συμβαίνουν γύρω μας τούτες τις κρίσιμα για το Έθνος στιγμές…Η Γνώση είναι δύναμη…
4. Μία υπενθύμιση-προειδοποίηση (Ναι! προειδοποίηση, Warning): αποθέματα σπάνιων γαιών διαθέτει και η Ελλάδα. Κάθε μικροπολιτική, ιδεοληπτική, δημοσιοϋπαλληλική-παλαιοκομματική, κουτοπόνηρη, ψευδοακαδημαϊκή διαχείρισή τους θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα μας σε eθνικά επικίνδυνα μονοπάτια… Δεν έχουν αντιληφθεί ορισμένοι εδώ στην Ελλάδα με τί παίγνιο παίζουν. Ένα παίγνιο στρατιωτικού-βιομηχανικού συμπλέγματος υπεραξίας πολλών τρισεκατομμυρίων δολλαρίων. Τζιζ. Από ευχή, θα μετατραπεί σε κατάρα των πλουτοπαραγωγικών πηγών για τη χώρα μας… Όσοι ασχολούνται με αυτό το θέμα θα πρέπει να «βλέπουν» τη Μεγάλη Εικόνα.

[ΠΗΓΗ: politesaristoteli.blogspot.gr/, 10/12/2016, αναδημοσίευση από www.huffingtonpost.gr/ 05/12/2016, του Σωτήρη Καμενόπουλου, Υπ. Διδάκτορα Πολυτεχνείου Κρήτης, Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων]