΄Εχουμε συχνά αναφερθεί στο γεγονός ότι η λαϊκή πίστη- ανάγκη της ανθρώπινης ψυχής ανεξάρτητα από χρόνο και θρησκεία- εκδηλώνεται ομαδικά με την τέλεση θρησκευτικών τελετών και πανηγυριών με τη συμμετοχή των μελών μιας κοινωνίας με κοινές θρησκευτικές αντιλήψεις, κοινή εστίαση, δρώμενα (παραστάσεις μεταμφιεσμένων με σκοπό τη γονιμότητα και ευφορία) κ.ά.
Πλαισιωτικά λειτουργούν οι εμπορικές συναλλαγές (εμποροπανηγύρεις) που ικανοποιούν άλλες, επίσης σημαντικές και επιτακτικές ανάγκες μεγάλων ομάδων πληθυσμού.
Τα θρησκευτικά πανηγύρια είναι από τα εθιμικά εκείνα στοιχεία που έχουν αντισταθεί περισσότερο στο χρόνο, ανεξάρτητα από τις διαφοροποιήσεις που έχουν υποστεί. Έτσι μεγάλα πανηγύρια στον ελληνικό χώρο, όπως εκείνα της Παναγίας του Δεκαπενταύγουστου και της Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου) κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αποτελούν ευκαιρίες, εκτός από την έκφραση του θρησκευτικού συναισθήματος, για κοινωνική συναναστροφή, εμπορικές πράξεις και συμφωνίες, διασκέδαση και επιστροφή των αστών και των ξενιτεμένων συντοπιτών στην ιδιαίτερή τους πατρίδα.
Ορισμένοι τόποι λατρείας, όπως της Παναγίας στην Τήνο, της Καταπολιανής στην Πάρο, της Χοζοβιώτισσας στην Αμοργό, της Παναγίας Σουμελά, του αγίου Ραφαήλ στη Μυτιλήνη, του Αγίου Σπυρίδωνα στην Κέρκυρα, του Αγ. Γεράσιμου στην Κεφαλονιά, της Μυρτιδιώτισσας στα Κύθηρα κ.ά. και τα αντίστοιχά τους πανηγύρια πανηγύρια αποτελούν «προσκυνήματα» πανελλήνιας εμβέλειας. Όμως τόσο αυτά τα πανελλήνια προσκυνήματα, όσο και τα μικρά τοπικά πανηγύρια έχουν την ίδια θρησκευτική και επικοινωνιακή σημασία και βαρύτητα.
Ανάμεσα σ’ αυτά τα πανηγύρια ξεχωρίζουν εκείνα της Παναγίας, αφού στην …αυλή της συγκεντρώνονται σαν τα διασκορπισμένα στα πέρατα της γης αδέρφια για να προσκυνήσουν στη χάρη της, αλλά και να συναντηθούν με αγαπημένα πρόσωπα, που λείπουν καμμιά φορά πολλά χρόνια στην ξενιτειά, να (επι-)δείξουν την επιτυχία τους στον κοινωνικό και οικονομικό τομέα με την προσφορά ταμάτων στην Παναγία, το ξόδεμα χρημάτων στα όργανα στο χοροστάσι, το ντύσιμο και το αυτοκίνητο, αλλά ακόμη και την μεγάλη περιουσία του ο καθένας, τη φαμίλια του.
Να πούμε για την Παναγιά σήμερο στην αυλή της ξενιτεμένοι ήρθασι και φίλοι στη γιορτή της..
Γιατί, ενώ υπάρχουν σήμερα πολλοί και διάφοροι τρόποι να δείξει ο καθένας το βιός του το πανηγύρι παραμένει ο χώρος και ο χρόνος που θα βρεθούν όλοι μαζί και θα συνεκτιμήσουν τις προόδους τους και θα σχολιάσουν την κατάσταση του καθενός χωριστά αλλά και του συνόλου.
Η Παναγία κατέχει, όπως ήδη αναφέρθηκε, ξεχωριστή θέση μεταξύ των μορφών της ελληνικής λαϊκής λατρείας. Η Καταπολιανή ή Εκατονταπυλιανή, η Μεσοσπορίτισσα (21 Νοεμβρίου), η Αποσοδειά (8 Σεπτεμβρίου), η Ευαγγελίστρια (25 Μαρτίου), η Παναγία του Δεκαπενταύγουστου (Κοίμηση της Θεοτόκου, 15 Αυγούστου) κ.ά. είναι μερικά από τα πανηγύρια της Παναγίας, μητέρας του κόσμου και πηγής της ζωής. Ο λαός εκφράζει αυτή την ιδιαίτερη προτίμηση με τη χαρακτηριστική παροιμιακή φράση: Ας μ’ αγαπάει η Παναγιά , κι ας με μισούν οι άγιοι, με την πεποίθηση ότι έχει μεγαλύτερη δύναμη αλλά και κατανόηση από όλα τα άλλα πρόσωπα της χριστιανικής λατρείας.
Στα νησιά επικράτησε το έθιμο της κατασκευής επιταφίου της Παναγίας. Πρόκειται για κατ’ αναλογίαν προς τον Επιτάφιο του Χριστού συνήθεια, η οποία ωστόσο δίνει την ευκαιρία εκφράσεως και με αυτόν τον τρόπο της τρυφερότητας και της οικειότητας που νιώθει ο λαός για τη Μητέρα Παναγία.
[ΠΗΓΗ: https://www.kathimerini.gr/, της Δρ Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη, τ. Διευθύντρια, επιστ. συνεργάτις Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών]