Οι πυρκαγιές στην περιοχή της Μεσογείου, που με τα χρόνια είναι όλο και πιο συχνές και καταστροφικές, προκαλούν τεράστια οικολογική καταστροφή στο περιβάλλον και έχουν σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.
Το οικοσύστημα της Μεσογείου, το γεωγραφικό ανάγλυφο, οι μορφές βλάστησης, το θερμό, ξηρό κλίμα τους καλοκαιρινούς μήνες και οι ισχυροί άνεμοι, τα φυσικά φαινόμενα (κεραυνοί), οι υποδομές (ηλεκτροφόρα καλώδια και βιομηχανικές δραστηριότητες), σε συνδυασμό με τις ανθρώπινες δραστηριότητες (οικοδόμηση εκτός σχεδίων πόλης, εκκαθάριση αγρών, μελισσοκομικές πρακτικές, απόρριψη αποβλήτων, πέταμα τσιγάρων, εσκεμμένοι εμπρησμοί) και η απουσία εθνικών σχεδίων για την κατανόηση των αιτίων, τη λήψη διοικητικών και προληπτικών μέτρων και τη διαχείριση των πυρκαγιών αποτελούν τις βασικές αιτίες των πυρκαγιών της Μεσογείου. Αν σε αυτές προστεθούν τα οργανωμένα συμφέροντα χρήσης γης, η διεπαφή της φύσης με τις αστικές περιοχές, η ανυπαρξία σχεδίων διαχείρισης της βιομάζας, η κλιματική αλλαγή, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η έλλειψη σεβασμού του δημόσιου χώρου από τους πολίτες γίνεται αντιληπτό ότι το μείγμα γίνεται εξαιρετικά εκρηκτικό.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), για τις ακραίες δασικές πυρκαγιές ευθύνονται οι μη βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης της γης, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή. Κύρια αιτία των δασικών πυρκαγιών είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα, καθώς ευθύνεται για το 70% περίπου των καμένων εκτάσεων παγκοσμίως, ενώ μεγάλο μερίδιο ευθύνης φέρουν και τα δίκτυα μεταφοράς ρεύματος που διέρχονται μέσα από περιοχές υψηλού κινδύνου. Η ίδια έκθεση διαπίστωσε ότι στην Ελλάδα, τη δεκαετία 1991-2001 χτίστηκαν περισσότερα από 31.000 παράνομα κτήρια σε περιοχές υψηλού κινδύνου πυρκαγιάς.
Στη χώρα μας, παρά το γεγονός ότι κάθε χρόνο χάνονται τεράστιες εκτάσεις δασών και θρηνούμε θύματα, φαίνεται πως δεν έχουμε κατανοήσει τη σοβαρότητα του προβλήματος και σπεύδουμε βραδέως, όπως σε όλα τα άλλα, σαν να θέλουμε να αποδείξουμε πως είμαστε γνήσιοι απόγονοι του Αρχιμήδη και πορευόμαστε σύμφωνα με την αποδιδόμενη σε αυτόν ρήση “Μη μου τους κύκλους τάραττε”. Χωρίς σχεδιασμό και μέτρα πρόληψης κυνηγούμε εκ των υστέρων καταστάσεις όπως ο σκύλος την ουρά του. Το φιάσκο της Αγχιάλου είναι ντροπιαστικό. Δεν έχει σκεφθεί καμία πολιτική και στρατιωτική ηγεσία να εγκαταστήσει περιμετρικά των στρατοπέδων που σταθμεύουν τα πολεμικά αεροπλάνα και φυλάσσονται τα πυρομαχικά αξιόπιστα συστήματα πυρόσβεσης με εκτοξευτήρες νερού; Θα την πληρώσει πάλι ένας χαμηλόβαθμος αξιωματικός και η υψηλά ιστάμενη στρατιωτική ηγεσία θα εξιλεωθεί;
Η αντιμετώπιση των πυρκαγιών απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό που θα έχει ως βάση την πρόληψη και στη συνέχεια την αντιμετώπιση και τη διαχείριση/αποκατάσταση του καμένου εδάφους. Τα μέτρα πρόληψης θα μειώσουν τον αριθμό των πυρκαγιών και τα καταστροφικά αποτελέσματά τους. Τα μέσα πυρόσβεσης δεν πρόκειται να είναι ποτέ αρκετά, επειδή μπορεί να υπάρξουν ταυτόχρονα πολλές πυρκαγιές σε διαφορετικά σημεία, όπως συνέβη φέτος στη χώρα μας. Τα βασικότερα προληπτικά μέτρα που προτείνουν οι ειδικοί είναι:
- Ύπαρξη πολεοδομικού σχεδιασμού των χρήσεων γης.
- Απαγόρευση οικιστικής και τουριστικής ανάπτυξης σε περιοχές υψηλού κινδύνου.
- Υποχρέωση χρήσης υλικών κατασκευής ανθεκτικών στη φωτιά.
- Μείωση και διαχείριση της βιομάζας σε δασικές και ιδίως σε περιαστικές περιοχές.
- Δημιουργία αντιπυρικών ζωνών στα δάση.
- Δημιουργία και διαπλάτυνση του δασικού οδικού δικτύου.
- Αναβάθμιση των δικτύων μεταφοράς ρεύματος στις περιοχές υψηλού κινδύνου.
- Φύτευση ειδών δένδρων λιγότερο εύφλεκτων.
- Ελεγχόμενη καύση εκτάσεων με χαμηλή βλάστηση.
- Αφαίρεση της χαμηλής βλάστησης των δασών που βρίσκονται σε άμεση επαφή με περιαστικές περιοχές και σε περιοχής υψηλής επικινδυνότητας.
- Δημιουργία πυροσβεστικών σημείων μέσα στα δάση σε περιοχές υψηλού κινδύνου.
- Δημιουργία παρατητηρίων επιτήρησης για άμεση ανίχνευση και ταχεία απόκριση.
- Διεξαγωγή εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού.
- Άμεση αποκατάσταση και δενδροφύτευση των καμένων εκτάσεων, ώστε να αποτραπεί η παράνομη οικοδόμηση από οργανωμένα συμφέροντα.
- Λήψη μέτρων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
- Περισσότερες επενδύσεις σε πυροσβεστικά μέσα.
Συμπέρασμα: Η λεκάνη της Μεσογείου θα υφίσταται κάθε χρόνο σημαντικές ζημιές από τις πυρκαγιές. Το πρόβλημα δεν είναι πλέον εθνικό, ισπανικό, πορτογαλικό, γαλλικό, ιταλικό ή ελληνικό. Είναι διεθνικό και παγκόσμιο. Η φωτιά δεν γνωρίζει σύνορα και εθνικότητες. Συνεπώς, η διεθνής συνεργασία σε ό,τι αφορά την κατανόηση των αιτίων, την τεχνογνωσία, τη βελτίωση των τεχνικών διαχείρισης και τον διαμοιρασμό των μέσων πυρόσβεσης είναι αναγκαία συνθήκη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να εντάξει άμεσα το θέμα των πυρκαγιών της Μεσογείου στη βασική της ατζέντα. Οφείλει να διαθέσει επιπλέον κεφάλαια στις μεσογειακές χώρες για την υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης και την αγορά πυροσβεστικών μέσων. Θα πρότεινα επίσης κάτι πιο ριζοσπαστικό και μελλοντικό. Να επενδύσει κεφάλαια στην έρευνα για να ανακαλυφθούν αποτελεσματικότερα υλικά πυρόσβεσης και επιβράδυνσης από το νερό. Η ισχυρή ευρωπαϊκή χημική βιομηχανία έχει τα μέσα και τις δυνατότητες να το πράξει. Η Φυσική και η Ιατρική έχουν προσφέρει στην ανθρωπότητα σημαντικές ανακαλύψεις που βελτίωσαν τη ζωή της ανθρωπότητας. Γιατί να μην μπορεί να υπάρξει και ένας χημικός Αϊνστάιν;
* Ο Ανδρέας Μήλιος είναι διδάκτωρ Πολιτειολογίας του πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, οικονομολόγος και συγγραφέας.
[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, του Ανδρέα Μήλιου*, 4/8/2023]