«Πάγωμα» των υποχρεώσεων σε περιόδους κρίσης
Κοντά στις προσδοκίες της Αθήνας βρίσκεται η πρόταση της Κομισιόν για τις αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, με βασικότερη αλλαγή την αντικατάσταση του ανεφάρμοστου κανόνα του 1/20, με ειδικές μεσοπρόθεσμες συμφωνίες για τον ρυθμό αποκλιμάκωσης του χρέους, πλαισιωμένες από μεταρρυθμίσεις.
Η κατάργηση του κανόνα του 1/20 , ήταν ένα από τα βασικά θέμα που έθετε και η ελληνική πρόταση στο πλαίσιο των αλλαγών που πρέπει να γίνουν στο ΠΣΑ. Της υποχρέωσης δηλαδή, οι υπερχρεωμένες χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία και λιγότερο η Πορτογαλία και η Ισπανία, να μειώνουν κάθε χρόνο το χρέος πάνω από το 60% του ΑΕΠ τους κατά 1/20.
Η εφαρμογή του κανόνα στις σημερινές συνθήκες, θα οδηγούσε τα κράτη με μεγάλο χρέος σε πολιτικές λιτότητας και αυτές με την σειρά τους, σε ύφεση πετυχαίνοντας τελικά την αύξηση , αντί για την μείωση του χρέους τους.
Σε μια ΕΕ, στην οποία το μέσο επίπεδο χρέους παραμένει πάνω το 100% και διολισθαίνει στην ύφεση για το 2023, η εφαρμογή του συγκεκριμένου κανόνα το 2024 όταν θα επανέλθει η εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων, θα ήταν σχεδόν αδύνατη για τα περισσότερα κράτη-μέλη.
Άσκηση ισορροπίας
Επειδή όμως η Κομισιόν έπρεπε να έχει πιθανότητες η πρόταση να γίνει αποδεκτή και από τον ευρωπαϊκό Βορρά, διατηρεί τους στόχους της συνθήκης του Maastricht δηλαδή το 60% του ΑΕΠ για το χρέος και του 3% του ΑΕΠ για το έλλειμμα.
Επίσης, προβλέπει ένα αυστηρό πλαίσιο εποπτείας της αποκλιμάκωσης του χρέους. Ως βασικό κριτήριο για την δημοσιονομική πορεία της κάθε χώρας, καθιερώνονται οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες, που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τα πρωτογενή ισοζύγια, ειδικά για τα υπερχρεωμένα κράτη όπως η Ελλάδα.
Οι στόχοι για το χρέος θα αποτυπώνονται σε μεσοπρόθεσμες συμφωνίες 4 ετών οι οποίες δεν θα αναθεωρούνται ενώ η υλοποίηση τους, θα αξιολογείται σε ετήσια βάση από την Κομισιόν.
Αν η πρόταση περάσει ως έχει, η δημοσιονομική πορεία της Ελλάδας θα μπει ξανά σε ένα είδος ενισχυμένης εποπτείας , με συγκεκριμένους στόχους για την αποκλιμάκωση του χρέους αλλά και των μεταρρυθμίσεων που θα πρέπει να υλοποιήσει ώστε οι στόχοι να επιτευχθούν.
Όπως διευκρινίστηκε χθες από τον αντιπρόεδρο της Κομισιόν κ. Βάλντις Ντοπρόσβσκις και τον επίτροπο αρμόδιο για οικονομικά θέματα κ Πάολο Τζεντιλόνι, οι μεταρρυθμίσεις αυτές, θα προτείνονται από το εκάστοτε κράτος μέλος ώστε να έχει σε μεγαλύτερο βαθμό ιδιοκτησίας του προγράμματος που θα εφαρμόζει.
Ούτως η άλλως η Ελλάδα ως “ειδική περίπτωση” έχει ήδη προσθέσει εκτός από τις μεταρρυθμίσεις του 3ου μνημονίου και νέες εθνικής προτεραιότητας που αξιολογούνται τακτικά.
Προς το παρόν, μένει να αποδειχθεί το πόσο πιο… άνετη θα είναι η αποκλιμάκωση του χρέους μέσω των μεσοπρόθεσμών συμφωνιών, σε σύγκριση με τον κανόνα του 1/20.
Επίσης, θα πρέπει να διευκρινιστούν ποιοι θα είναι οι κοινοί κανόνες αξιολόγησης που ανέφεραν χθες οι δύο κοινοτικοί αξιωματούχοι και ποια θα είναι τα “ειδικά χαρακτηριστικά” για κάθε χώρα, που θα λαμβάνονται υπόψιν για οριστικοποίηση του κάθε στόχου.
Τούτο με δεδομένο, ότι η Ελλάδα θέλει να εντάξει στην συζήτηση για το χρέος και το έλλειμμα, τις αμυντικές δαπάνες που κάνει υποχρεωτικά, λόγω του εξ ανατολών κινδύνου από την Τουρκία
Οι ποινές
Σε όσες χώρες παραβιάζουν είτε τους συμφωνημένους στόχους για το χρέος ή καταγράφουν έλλειμμα πάνω από 3% του ΑΕΠ ή καθυστερούν συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις, θα επιβάλλονται ποινές.
Οι ποινές αυτές θα αφορούν την επιτάχυνση της μείωσης του χρέους ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της τετραετίας και αν η παράβαση γίνει στο στόχο του ελλείμματος ή την καθυστέρηση μεταρρυθμίσεων, θα υπάρχει “πρόστιμο”, με την μορφή περικοπής κοινοτικών πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης ή και το ΕΣΠΑ.
Οδηγός εκτάκτων αναγκών
Η εμπειρία που έχει αποκτήσει η Commission από τα μνημόνια της Ελλάδας, της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Κύπρου και της Ισπανίας αλλά και της πρόσφατης πανδημίας του κορονοϊού, πρόσθεσαν άλλα δύο κεφάλαια που είναι εξαιρετικά χρήσιμα ειδικά για την Ελλάδα
Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι ειδικά για τα κράτη που έχουν υλοποιήσει προγράμματα οικονομικής διάσωσης (μνημόνια) θα εξετάζεται κάθε χρόνο και η δυνατότητά τους να αποπληρώνουν τα χρέη τους προς τον επίσημο τομέα και κυρίως σε EFSM/ESM.
Αν εντοπιστεί αδυναμία στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων του κράτους μέλους, τότε προτείνει να λαμβάνονται πρόσθετα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους. Το προνόμιο αυτό έχει εξασφαλίσει η Ελλάδα με την συμφωνία για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος, του 2018. Ωστόσο, είναι πολύ χρήσιμο, κάτι τέτοιο να γίνει κοινός κανόνας, ο οποίος θα θεσμοθετηθεί και στο νέο δημοσιονομικό σύμφωνο.
Τέλος, υπάρχει ειδικό κεφάλαιο και για τις κρίσεις, όπως πχ αυτή του κορονοϊού που “πάγωσε” την παγκόσμια οικονομία ή η τωρινή ενεργειακή κρίση που δημιουργεί τεράστιο δημοσιονομικό πρόβλημα χωρίς την ευθύνη των κρατών μελών.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, προτείνεται οι υποχρεώσεις των κρατών μελών να αναστέλλονται και να ενεργοποιείται αυτόματα η “ρήτρα συνολικής διαφυγής” που ισχύει μέχρι και το τέλος του 2023.