Η προετοιμασία μιας συνόδου κορυφής των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί συχνά να είναι πιο δραματική από το ίδιο της το αποτέλεσμα. Έτσι συνέβη και με τη συγκέντρωση των 27 ηγετών την περασμένη εβδομάδα στο Παλάτι των Βερσαλλιών, η οποία απέτυχε να οδηγήσει σε κατάληξη τις έντονες συζητήσεις σχετικά με το πώς θα απαντηθούν ορισμένα μεγάλα ερωτήματα που σχετίζονται με τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ένα νέο ταμείο τόνωσης παρόμοιο με εκείνο για την Covid-19; Οχι ακόμη. Ένταξη της Ουκρανίας; Βλέποντας και κάνοντας. Μετά την αρχική αλληλεγγύη των ηγετών της ΕΕ σχετικά με την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία και την υποστήριξη προς το Κίεβο, με τη Γερμανία ιδιαίτερα πρόθυμη να δημιουργήσει ένα νέο προηγούμενο γεωπολιτικής ενεργητικότητας στο οποίο δεν μας είχε συνηθίσει, η διπλωματική σύγκρουση και οι διαιρέσεις στις ενδοευρωπαϊκές υποθέσεις επέστρεψε.

Μέγεθος

Ορισμένοι από αυτούς τους δισταγμούς προέρχονται από σύγχυση σχετικά με το μέγεθος και τη σοβαρότητα του οικονομικού πλήγματος. Οι προοπτικές για την ανάπτυξη επιδεινώθηκαν και υπογραμμίζουν τον κίνδυνο στασιμοπληθωρισμού, με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να εμφανίζεται εντυπωσιακά “γεράκι” όσον αφορά τον πληθωρισμό. Ακόμη, δε, και όταν το κέντρο πολιτικού βάρους της ΕΕ μετατοπίζεται προς τα ανατολικά, κάτι τόσο ευαίσθητο όσο μια διαδικασία ένταξης ενός νέου κράτους-μέλους δεν πρόκειται να αλλάξει εν μία νυκτί. Η ανάπτυξη προς νέα μέλη την ώρα που εντείνεται η ολοκλήρωση εντός της ήδη υπάρχουσας Ένωσης αποτελεί μια φοβερά περίπλοκη προοπτική.

Ωστόσο, η ευρύτερη εικόνα υποδηλώνει τουλάχιστον ότι η ΕΕ έχει επίγνωση της εν εξελίξει αλλαγής. Υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ενότητα σήμερα από ό,τι σε προηγούμενες εσωτερικές διαμάχες για τις κρατικές δαπάνες (Βορράς εναντίον Νότου) ή την οπισθοδρόμηση ως προς τους δημοκρατικούς θεσμούς (Δύση εναντίον Ανατολής), δεδομένης της πιεστικής πραγματικότητας του πολέμου στο κατώφλι της ΕΕ. Αυτό που εκτυλίσσεται είναι μια μακρά και εκτυλισσόμενη διαδικασία μετασχηματισμού, αντί για μια στροφή σε μια νύχτα, από την “Pax Europa” σε μια νέα οικονομική πραγματικότητα μετά την έναρξη του πολέμου.

Άμυνα και Ενέργεια

Τα 27 μέλη της ΕΕ έχουν εγκαταλείψει τον εφησυχασμό τους ως προς τουλάχιστον δύο ζητήματα – στις χαμηλές αμυντικές δαπάνες και στην υψηλή ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία – και αφυπνίζονται για το κόστος της αντιμετώπισης και των δύο. Τα κείμενα των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής αναφέρονται στη δέσμευση να δαπανηθούν “σημαντικά” περισσότερα για την άμυνα και την ασφάλεια και επαναβεβαιώνουν έναν προηγούμενο στόχο να μειωθούν οι αγορές ρωσικού φυσικού αερίου κατά τα δύο τρίτα για το 2022.

Δεν πρόκειται για “φραγκοδίφραγκα”. Ο οικονομολόγος Jean Pisani-Ferry εκτιμά ότι οι κυμαινόμενες επιπτώσεις του πολέμου θα μπορούσαν να κοστίσουν στην ΕΕ έως και 175 δισεκατομμύρια ευρώ (192,4 δισεκατομμύρια δολάρια) μόνο για φέτος ή λίγο περισσότερο από το 1% του ΑΕΠ της. Οι υπολογισμοί του περιλαμβάνουν υποστήριξη για τα νοικοκυριά έναντι των αυξανόμενων λογαριασμών ενέργειας, το κόστος εξασφάλισης εναλλακτικών προμηθειών φυσικού αερίου και δημιουργίας νέων ενεργειακών υποδομών, παροχή τροφής, στέγασης και άλλων υπηρεσιών για τους πρόσφυγες και αύξηση των δαπανών για ασφάλεια και άμυνα.

Από τον κόσμο της “υψηλής και ανέμελης σύνταξης”…

Η απαραίτητη αλλαγή στο πολιτικό DNA της ΕΕ αποτελεί ακόμη μεγαλύτερο έργο. Το μπλοκ ήταν ένα ειρηνικό σχέδιο ευρωπαϊκής ενοποίησης για τη μεταπολεμική γενιά των baby-boomers. Γεννήθηκε από μια πρωτοβουλία για τη συγκέντρωση πόρων άνθρακα και χάλυβα έξι χωρών – μετατρέποντας τις πρώτες ύλες του πολέμου σε συστατικά στοιχεία ελεύθερου εμπορίου. Οι μεγαλύτερές της φιλοδοξίες θα χρειαστούν μια κοινή γλώσσα ισχύος, αντίληψης απειλών και διαχείρισης πόρων, που μόνον εν μέρει καλύπτονται από την προτεινόμενη “Στρατηγική Πυξίδα”.

Αυτή θα είναι ακόμη μια πρόκληση επιπέδου μιας ολόκληρης γενιάς, μετά από εκείνη της Covid-19, που είδε τους νέους να θυσιάζουν μέρος του μέλλοντός τους για να προστατεύσουν την υγεία των ηλικιωμένων. Εκτός από τις άμεσες απώλειες στην Ουκρανία, ο πόλεμος θα φέρει περισσότερες αλλαγές εντός και εκτός Ευρώπης: η Σουηδία επανέφερε πρόσφατα την υποχρεωτική στράτευση, οι Ρώσοι γκουρού της τεχνολογίας αναζητούν μια νέα ζωή στο εξωτερικό και οι Ταϊβανοί φοιτητές εγγράφονται σε σεμινάρια πρώτων βοηθειών. Μια δημοσκόπηση του Ιανουαρίου για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων έδειξε ότι οι νέοι στη Γαλλία και τη Γερμανία ήταν πιο πρόθυμοι να κάνουν θυσίες σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία.

Ως αποτέλεσμα, η βελτίωση της ισοτιμίας μεταξύ των γενεών θα είναι πιο πιεστικά αναγκαία. Η δημογραφική πρόκληση για τις γηράσκουσες κοινωνίες, ειδικά στην Ευρώπη, ανάγκασε τις κυβερνήσεις να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα δαπανηρών συνταξιοδοτικών συστημάτων – ορισμένες με μεγαλύτερη επιτυχία από άλλες. Ο συνδυασμός πληθωρισμού και πολέμου θα επιφέρει νέα πίεση για μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης του ενεργού πληθυσμού για τη χρηματοδότηση όσων βρίσκονται εκτός παραγωγής, οι οποίοι είναι επίσης περισσότερο εκτεθειμένοι σε υψηλότερους λογαριασμούς ενέργειας, τονίζει ο επικεφαλής οικονομολόγος της AXA Investment Managers, Gilles Moec.

…σε εκείνον της Ασφάλειας

Το πρόσφατα ανακοινωθέν σχέδιο του Εμανουέλ Μακρόν να αυξήσει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης στη Γαλλία εάν επανεκλεγεί, μαζί με την υπόσχεση για ελάχιστη κατώτατη σύνταξη για όλους, λέει πολλά γι’ αυτήν την πρόκληση. Η τελευταία του απόπειρα για συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση εκτροχιάστηκε από απεργίες, διαμαρτυρίες και τελικά από την πανδημία.

Ο δοκιμιογράφος Hakim El Karoui, επικαλούμενος το έργο του μεσαιωνικού ιστορικού Ibn Khaldun, ανέφερε αυτή την εβδομάδα ότι η ευρωπαϊκή κοινωνία θα χρειαστεί να μετατοπίσει την έμφασή της από αξίες μιας εποχής ευμάρειας – μια μακρά και γόνιμη περίοδο μετά τη σύνταξη για όλους – προς την ασφάλεια. Ένας άλλος θαυμαστής του Ibn Khaldun, ο επιστήμονας Peter Turchin, έχει επικαλεστεί την ιδέα του “asabiyyah” – κοινωνική συνοχή επί κοινών σκοπών – ως το αληθινό τεστ ενός πολιτισμού.

Καθώς οι ηγέτες της ΕΕ έχουν γυρίσει πια από την Παρασκευή στις εθνικές τους πρωτεύουσες, ίσως αυτό να είναι το βασικό ζήτημα το οποίο θα πρέπει να έχουν κατά νου

[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/bloomberg-view, του Lionel Laurent, 14/3/2022]