Κρίσιμης σημασίας για την Ευρώπη η βιωσιμότητα των Πρώτων Υλών – Πρωταγωνιστής στο νέο μοντέλο οικονομίας ο εξορυκτικός κλάδος – Διάλογος για ένταξη του κλάδου στις βιώσιμες επενδύσεις.

Ψηλά στην ατζέντα της Ευρώπης έχει τεθεί η βιωσιμότητα των πρώτων υλών, η εξάρτηση της γηραιός ηπείρου από εισαγόμενες πρώτες ύλες, η σταδιακή απεξάρτησή της από τον άνθρακα που οδηγεί σε αυξημένη ζήτηση σε μέταλλα και ορυκτά, η ανάγκη για πιο αξιόπιστες και φθηνές αλυσίδες εφοδιασμού, καθώς και η εύρεση νέας χρήσης του λιγνίτη ως πηγής εσόδων. Πρόκειται για ένα σύνολο δράσεων που οφείλουν να καταστούν στρατηγικές προτεραιότητες για τα κράτη-μέλη σε συνεργασία με τις εταιρείες του εξορυκτικού κλάδου, όπως τονίζει ο Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) και οι εξειδικευμένες πολιτικές της, καθώς και ο σχετικός Κανονισμός, αντιμετωπίζουν τις μεγά λες προκλήσεις για μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας σε οικονομία ουδέτερη ως προς την κλιματική αλλαγή. Βασικό εργαλείο αποτελεί η Νέα Στρατηγική για τις Βιώσιμες Επενδύσεις (Sustainable Finance Strategy). Υπάρχει σε εξέλιξη διάλογος στα ευρωπαϊκά όργανα προκειμένου η αξιοποίηση Ορυκτών Πρώτων Υλών να ενταχθεί στην κατηγορία των βιώσιμων επενδύσεων διότι αποτελεί σημαντικό παράγοντα ενίσχυσης της προσπάθειας για την πράσινη μετάβαση της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Η εξορυκτική δραστηριότητα υποστηρίζει την ανάπτυξη τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα, παρέχοντας τις πρώτες ύλες που απαιτούνται τόσο για τις τεχνολογίες αυτές, όσο και στη σύνδεση της αλυσίδας αξίας. Ενισχύει τη διαθεσιμότητα πρώτων υλών που απαιτούνται για τις τρέχουσες και μελλοντικές τεχνολογίες προς την κατεύθυνση δημιουργίας μιας κλιματικά ουδέτερης, κυκλικής και αποδοτικής, ως προς τους πόρους, οικονομίας. Για τους λόγους αυτούς είναι ένας κλάδος εν δυνάμει θετικά διακείμενος προς το περιβάλλον.

Πράσινη Συμφωνία με πρώτες ύλες

Η Ευρώπη με το βλέμμα στραμμένο στις ανάγκες για πρώτες ύλες σε συνδυασμό με την πολιτική της «πράσινης ανάπτυξης» συνέταξε την έκθεση «Ανθεκτικότητα ως προς τις πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας: Χαρτογραφώντας την πορεία προς μεγαλύτερη ασφάλεια και βιωσιμότητα “Raw Materials Alliance”.

Στο επικοινωνιακό αυτό έγγραφο περιγράφεται η πολιτική της Ε.Ε. για τις Πρώτες Ύλες στο πλαίσιο της εξασφάλισης της εφοδιαστικής της αλυσίδας και της ασφάλειας της βιώσιμης ανάπτυξής της. Τονίζεται ότι για να επιτευχθεί η Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) απαιτούνται τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών και πολύ μεγάλες ποσότητες κρίσιμων πρώτων υλών που η σημερινή Ευρώπη δεν διαθέτει. Η εξασφάλιση πρόσβασης στις πρώτες ύλες και η επίτευξη ασφάλειας όσον αφορά τους πόρους προϋποθέτουν την ανάληψη δράσης με στόχο τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού τόσο από τις πρωτογενείς όσο και από τις δευτερογενείς πηγές, τον περιορισμό της εξάρτησης από πόρους εκτός Ε.Ε. και τη βελτίωση της αποδοτικής χρήσης πόρων και της κυκλικότητας, συμπεριλαμβανομένου του βιώσιμου σχεδιασμού των προϊόντων.

Διεύρυνση του καταλόγου με βωξίτη, λίθιο, τιτάνιο

Οι βασικότερες επισημάνσεις στην πρόταση Στρατηγικής αφορούν τη διεύρυνση του καταλόγου των κρίσιμων πρώτων υλών. Εισάγονται για πρώτη φορά ο βωξίτης, το λίθιο, το τιτάνιο και το στρόντιο, ενώ θα παρακολουθείται στενά η κατάσταση με το νικέλιο λόγω των εξελίξεων που σχετίζονται με την αύξηση της ζήτησης για πρώτες ύλες συσσωρευτών. Για τη δημιουργία μιας ψηφιακής και κλιματικά ουδέτερης ευρωπαϊκής οικονομίας έως το 2050 θα απαιτηθούν μόνο για συσσωρευτές ηλεκτρικής ενέργειας 60 φορές μεγαλύτερη ποσότητα λιθίου, 15 φορές μεγαλύτερη ποσότητα κοβαλτίου 10 φορές μεγαλύτερη ποσότητα σπάνιων γαιών. Τεράστια αύξηση αναμένεται σε ανάγκες αργιλίου, μολύβδου, νικελίου, μαγνησίου και σιδήρου.

Όσον αφορά τα περισσότερα μέταλλα που καθορίζουν την παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων της Ε.Ε., η εξάρτησή της από εισαγωγές κυμαίνεται μεταξύ 75% και 100% (σε πολλά υλικά).

Οι άξονες του σχεδίου για τις κρίσιμες πρώτες ύλες

Οι βασικοί στόχοι του σχεδίου δράσης για την υλοποίηση της Στρατηγικής της Ε.Ε. για τις πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας, στο πλαίσιο και της πράσινης πολιτικής, είναι η ανάπτυξη ανθεκτικών αξιακών αλυσίδων για τα βιομηχανικά οικοσυστήματα της Ε.Ε., ο περιορισμός της εξάρτησης από πρωτογενείς πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας μέσω της κυκλικής χρήσης των πόρων, ο σχεδιασμός βιώσιμων προϊόντων και η καινοτομία.

Επίσης, σημαντική είναι η ενίσχυση της βιώσιμης και υπεύθυνης εγχώριας προμήθειας και επεξεργασίας πρώτων υλών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και η διαφοροποίηση στον εφοδιασμό πρώτων υλών από τρίτες χώρες, που θα πραγματοποιείται όμως με κανόνες ανοιχτού εμπορίου χωρίς τις υπάρχουσες στρεβλώσεις.

Κρίσιμη παράμετρο αποτελεί η αύξηση των ικανοτήτων εξόρυξης, επεξεργασίας, εμπλουτισμού και διαχωρισμού, όπως και ανακύκλωσης χρήσιμων στρατηγικών πρώτων υλών εντός Ε.Ε., ώστε να αυξηθεί αντίστοιχα και η ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού στα βασικά της οικοσυστήματα.

Ευρωπαϊκή Συμμαχία Πρώτων Υλών

Επίσης, η νέα βιομηχανική στρατηγική προτείνει την ανάπτυξη νέων βιομηχανικών συμμαχιών. Η διάσταση των πρώτων υλών θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτών των συμμαχιών και των αντίστοιχων βιομηχανικών οικοσυστημάτων. Στο πλαίσιο αυτό ιδρύεται η Ευρωπαϊκή Συμμαχία Πρώτων Υλών [European Raw Materials Alliance (ERMA)), προκειμένου να αντιμετωπίσει, κατ’ αρχάς τις ανάγκες της Ευρωπαϊκής Αγοράς σε Κρίσιμες Πρώτες Ύλες και στη συνέχεια το σύνολο των στρατηγικής σημασίας Πρώτων Υλών και Μετάλλων. Βασικές κατευθύνσεις της ERMA είναι η ανάπτυξη κριτηρίων για την ένταξη της εξορυκτικής-μεταλλουργικής βιομηχανίας στη βιώσιμη χρηματοδότηση (EU Taxonomy) και η βέλτιστη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων με τόνωση επενδύσεων σε έρευνα νέων κοιτασμάτων. με παράλληλες προσπάθειες αντιμετώπισης των χρονοβόρων αδειοδοτήσεων και της χαμηλής αποδοχής των τοπικών κοινωνιών. Επίσης προωθείται η ενίσχυση καινοτόμων μεθόδων έρευνας και αξιοποίησης Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΟΙ ΙΥ), ιδιαίτερα ΟΠΥ κρίσιμης σημασίας, με παράλληλη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, καθώς και η ενίσχυση της έρευνας στην αξιοποίηση αποβλήτων στην καθετοποιημένη παραγωγή πρώτων υλών και βασικών μετάλλων και των προσπαθειών υποκατάστασης κρίσιμων υλικών.

Σύμφωνα με τον Χρήστο Καβαλόπουλο, γενικό διευθυντή του Συλλόγου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ), με βάση την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, το μέλλον προβλέπεται ιδιαίτερα εντυπωσιακό για την εξορυκτική δραστηριότητα και τη συμβολή στην Κυκλική Οικονομία. Η ευρωπαϊκή εξορυκτική-μεταλλουργική βιομηχανία παράγει περισσότερα από 42 διαφορετικά μέταλλα και ορυκτά. Σύγχρονες μέθοδοι εκμετάλλευσης πρώτων υλών, βασιζόμενες σε νέες τεχνολογίες, έχουν φέρει μεγάλα οφέλη στην κοινωνία, μειώνοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τα απόβλητα, τις απώλειες ή την κατασπατάληση πόρων και την κατανάλωση ενέργειας.

Αλλάζουν τη φύση της εργασίας, μειώνοντας δραστικά τα ατυχήματα, δημιουργούνται καινοτόμα προϊόντα, εκπληρώνοντας τις απαιτήσεις της Κυκλικής Οικονομίας για διάρκεια ζωής, πολυχρησιμότητα και ανακυκλωσιμότητα. Συνδέοντας τα προϊόντα με το Internet of Things, γίνεται ευρέως γνωστό τι ουσίες περιέχουν. με τι ιδιότητες, πώς παράχθηκαν, ποιος ο κύκλος ζωής τους, η ανακύκλωσή τους και η βιομηχανική συμβίωση (απόβλητα ή παραπροϊόντα κάποιου ως πηγή υλικών για κάποιο άλλο).

Το 10% της νέας λίστας των κρίσιμων υλών υπάρχει στην Ελλάδα

11 λίστα ξεκίνησε το 2011 με 14 κρίσιμες πρώτες ύλες, διευρύνθηκε σε 20 το 2014, σε 27 το 2017 και στην τελευταία προσέγγιση συμπεριλαμβάνει 30 κρίσιμες πρώτες ύλες με άμεση υποψηφιότητα ένταξης και του νικελίου. Αποτελεί μονόδρομο η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών κοιτασμάτων αυτών των ορυκτών πόρων. Το 10% της νέας λίστας κρίσιμων πρώτων υλών υπάρχει στην Ελλάδα (βωξίτης, μαγνησίτης, νικέλιο). Σε ό,τι αφορά τις σπάνιες γαίες, το 80% των ενεργών κοιτασμάτων βρίσκονται στην Κίνα, η οποία ελέγχει και το 50% των προμηθειών στην παγκόσμια αγορά. Χρησιμοποιούνται σημαντικές ποσότητες ψευδαργύρου, αλουμινίου, καδμίου. Οι τεχνολογίες χαμηλού άνθρακα απαιτούν πολύ μεγάλες ποσότητες σε χάλυβα, σίδηρο, χαλκό, αλουμίνιο, ψευδάργυρο, νικέλιο. Τα smartphones ενσωματώνουν 40 διαφορετικά μέταλλα, που διευκολύνουν τη λειτουργικότητα, ενσωματώνουν λειτουργίες και εξαλείφουν τη χρήση διαφορετικών προϊόντων ή συσκευών. Τα ηλεκτρικά οχήματα, οι ψηφιακές τεχνολογίες, οι ανεμογεννήτριες απαιτούν σημαντικές ποσότητες σπάνιων γαιών. Οι νέες τεχνολογίες ηλεκτροκίνησης και συσσωρευτών απαιτούν μέταλλα όπως λίθιο, μαγνήσιο, αργίλιο, νικέλιο, κοβάλτιο και η κατανάλωσή τους θα αυξηθεί 1.000% περισσότερο από σήμερα έως το 2050. Για τη δημιουργία κλιματικά ουδέτερης ευρωπαϊκής οικονομίας, θα απαιτηθεί 60 φορές μεγαλύτερη ποσότητα λιθίου, 15 φορές μεγαλύτερη ποσότητα κοβαλτίου, 10 φορές μεγαλύτερη ποσότητα σπάνιων γαιών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι σήμερα είναι απόλυτα εξαρτημένη, με ό,τι συνεπάγεται αυτό, από εισαγόμενες πρώτες ύλες και σημαντικούς κινδύνους στην εφοδιαστική της αλυσίδα. Στα περισσότερα μέταλλα, η εξάρτησή της από εισαγωγές κυμαίνεται μεταξύ 75% και 100%.

Η νέα πρόκληση για την προώθηση και εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, για να υλοποιηθεί και να ευδοκιμήσει, απαιτεί την εξασφάλιση των Ορυκτών Πρώτων Υλών μέσα από την αξιοποίηση ευρωπαϊκών κοιτασμάτων. Αυτό σημαίνει θεαματική αύξηση της εξόρυξης και επεξεργασίας μεταλλευμάτων που θα επιτρέψουν τη βιομηχανική παραγωγή τεχνολογιών και προϊόντων, όπως είναι οι μπαταρίες λιθίου, τα φωτοβολταϊκά, οι ανεμογεννήτριες κ.ά., απαραίτητων για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια.

Η συμμετοχή στο νέο μοντέλο οικονομίας

Η κύρια συμβολή της εξορυκτικής – μεταλλουργικής βιομηχανίας είναι μέσω των προϊόντων της.

1. Μεγάλες ποσότητες μετάλλων και ορυκτών, ειδικότερα χάλυβες υψηλών προδιαγραφών για σωλήνες – σωληνώσεις αγωγού.
2. Πολύ μεγάλες ποσότητες χαλκού, αλουμινίου και γραφίτη για ηλεκτρικά καλώδια, γεννήτριες, ηλεκτρικές μηχανές. Μέχρι το 2030 θα χρειαστούν επιπλέον 1ΜΤ παραγωγή χαλκού για ενεργειακές υποδομές, φορτιστές και συσσωρευτές και 1 ΜΤ για την αυτοκινητοβιομηχανία.
3. Για να κατασκευαστεί μια ανεμογεννήτρια 3-megawati χρειάζονται 335 τόν. χάλυβα, 4,7 τόν. χαλκού, 1.200 τόν. τσιμέντου, 3 τόν. αλουμινίου, 2 τόν. σπάνιων γαιών και το ίδιο σε ψευδάργυρο.
4. Για τα ηλιακά φωτοβολταϊκά panel απαιτούνται 22 μη σιδηρούχα μέταλλα ορυκτά, μερικά εκ των οποίων είναι στη λίστα των κρίσιμων υλικών. Επίσης χρησιμοποιούνται σημαντικές ποσότητες ψευδαργύρου, αλουμινίου και καδμίου.
5. Οι τεχνολογίες χαμηλού άνθρακα απαιτούν πολύ μεγάλες ποσότητες σε χάλυβα, σίδηρο, χαλκό, αλουμίνιο, ψευδάργυρο και νικέλιο.
6. Τα smartphones ενσωματώνουν 40 διαφορετικά μέταλλα που διευκολύνουν τη λειτουργικότητα, ενσωματώνουν λειτουργίες και εξαλείφουν τη χρήση διαφορετικών προϊόντων ή συσκευών.

 

[ΠΗΓΗ: ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ_ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ, της Λέττας Καλαμαρά, 4/2/2022]