Σε ισχύ έχει τεθεί από τις 23 Μαΐου 2024 ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για τις Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες, CRM Act, που αφορά τη θέσπιση πλαισίου για τη διασφάλιση ασφαλούς και βιώσιμου εφοδιασμού κρίσιμων πρώτων υλών.
ΣΥΜΦΩΝΑ με την Κομισιόν, οι Ευρωπαίοι μπορούν πλέον να αναφέρονται στον CRM Act με το όνομά του, Κανονισμός Ε.Ε. 2024/1252. Ο κανονισμός περιλαμβάνει άμεσες ενέργειες από τα κράτη-μέλη, θεσπίζεται το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κρίσιμων Πρώτων Υλών και προωθείται η επιτάχυνση στις αδειοδοτήσεις για εξόρυξη και ανακύκλωση πρώτων υλών που θεωρούνται πλέον ύψιστης σημασίας.
Επίσης οι ιδιωτικές επενδύσεις από εταιρείες, χρηματοοικονομικούς επενδυτές και αγοραστές είναι καίριας σημασίας.
45 ημέρες το περιθώριο βεβαίωσης για την πληρότητα αίτησης αδειοδότησης έργου στρατηγικής σημασίας, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για τις Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες.
Σε περίπτωση που οι ιδιωτικές επενδύσεις από μόνες τους δεν επαρκούν, η αποτελεσματική ανάπτυξη έργων κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας των κρίσιμων πρώτων υλών μπορεί να απαιτεί την παροχή δημόσιας στήριξης, για παράδειγμα με τη μορφή εγγυήσεων, δανείων ή επενδύσεων μετοχικού και οιονεί μετοχικού κεφαλαίου. Η εν λόγω δημόσια στήριξη μπορεί να συνιστά κρατική ενίσχυση. Κρατικές ενισχύσεις αυτού του είδους θα πρέπει να έχουν χαρακτήρα κινήτρου και να είναι αναγκαίες, κατάλληλες και αναλογικές.
Οι υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις, οι οποίες αναθεωρήθηκαν πρόσφατα σε βάθος σύμφωνα με τους στόχους της διττής μετάβασης, παρέχουν πολυάριθμες δυνατότητες στήριξης των επενδύσεων κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας των κρίσιμων πρώτων υλών, υπό ορισμένες προϋποθέσεις.
Με τον τρόπο αυτό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο προσπαθεί να περάσει στη δράση για τη θωράκιση της ευρωπαϊκής εξορυκτικής βιομηχανίας, κατόπιν των πιέσεων των επιχειρήσεων του κλάδου και του κινδύνου αποδυνάμωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας, αλλά και των οικονομιών των επιμέρους κρατών-μελών.
Στόχος του δημοσιευμένου πλέον κανονισμού είναι να βελτιωθεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς με τη θέσπιση πλαισίου για τη διασφάλιση της πρόσβασης της Ένωσης σε έναν ασφαλή, ανθεκτικό και βιώσιμο εφοδιασμό κρίσιμων πρώτων υλών, μεταξύ άλλων, με την προώθηση της αποτελεσματικότητας και της κυκλικότητας σε όλη την αλυσίδα αξίας.
Τρίτες χώρες
Σύμφωνα με το κείμενο του κανονισμού των 67 σελίδων, υπάρχει ένα σύνολο μη ενεργειακών, μη γεωργικών πρώτων υλών οι οποίες θεωρούνται κρίσιμης σημασίας λόγω της υψηλής οικονομικής σημασίας τους και της έκθεσής τους σε υψηλό κίνδυνο εφοδιασμού, που οφείλεται συχνά σε υψηλό βαθμό συγκέντρωσης του εφοδιασμού από περιορισμένο αριθμό τρίτων χωρών.
Δεδομένου του βασικού ρόλου που διαδραματίζουν πολλές από τις εν λόγω κρίσιμες πρώτες ύλες στην υλοποίηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης και υπό το πρίσμα της χρήσης τους για εφαρμογές στους τομείς της άμυνας και της αεροδιαστημικής, η ζήτηση αναμένεται να αυξηθεί κατά τις προσεχείς δεκαετίες.
Καμπανάκι κινδύνου
Δεδομένης της πολυπλοκότητας και του διακρατικού χαρακτήρα των αξιακών αλυσίδων των κρίσιμων πρώτων υλών, η λήψη μη συντονισμένων εθνικών μέτρων για την εξασφάλιση ασφαλούς και βιώσιμου εφοδιασμού με κρίσιμες πρώτες ύλες εγκυμονεί τον κίνδυνο υπονόμευσης της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς.
Είναι ανάγκη να θεσπιστούν κατάλληλα μέτρα για τον καθορισμό κοινής προσέγγισης όσον αφορά τα έργα στρατηγικής σημασίας στην Ένωση που αφορούν την εξόρυξη, την επεξεργασία ή την ανακύκλωση πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας ή που συμβάλλουν στην παραγωγή σχετικών υποκατάστατων υλικών
Ισχυρό σήμα
ΤΑ ΚΡΑΤΗ-ΜΕΛΗ οφείλουν να ανασκουμπωθούν και το αργότερο μέχρι τον Μάιο 2025 να έχουν προχωρήσει σε άμεσες ενέργειες προκειμένου η Ευρώπη να προλάβει να μπορεί να φτάσει στον στόχο να παράγει τουλάχιστον το 40% της ετήσιας ενωσιακής κατανάλωσης πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας, καθώς και να μπορεί να ανακυκλώνει σημαντικά αυξανόμενες ποσότητες κάθε πρώτης ύλης στρατηγικής σημασίας από απόβλητα. Έως το 2030 η Ένωση θα πρέπει να μην εξαρτάται από μία μόνο τρίτη χώρα για ποσοστό άνω του 65% του εφοδιασμού της με οποιαδήποτε πρώτη ύλη στρατηγικής σημασίας.
Κέντρα εξυπηρέτησης
Έως τις 24 Φεβρουάριου 2025 τα κράτη-μέλη ιδρύουν ή ορίζουν μία ή περισσότερες αρχές ως ενιαία κέντρα εξυπηρέτησης (ΕΚΕ). Σε περίπτωση που ένα κράτος-μέλος ιδρύσει ή ορίσει πολλαπλά ενιαία κέντρα εξυπηρέτησης διασφαλίζει ότι υπάρχει μόνο ένα τέτοιο κέντρο εξυπηρέτησης ανά σχετικό διοικητικό επίπεδο και στάδιο της αξιακής αλυσίδας κρίσιμων πρώτων υλών. Τα οικεία ΕΚΕ αποτελούντο μοναδικό σημείο επαφής για τον φορέα υλοποίησης του έργου και τον βοηθούν να κατανοήσει κάθε διοικητικό ζήτημα σχετικό με τη διαδικασία χορήγησης αδειών. Τα κράτη-μέλη διασφαλίζουν ότι τα ΕΚΕ διαθέτουν επαρκή αριθμό ειδικευμένων υπαλλήλων και επαρκείς οικονομικούς, τεχνικούς και τεχνολογικούς πόρους για την αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων τους δυνάμει του παρόντος κανονισμού. Το αργότερο εντός 45 ημερών από την παραλαβή αίτησης αδειοδότησης που αφορά έργο στρατηγικής σημασίας, το οικείο ενιαίο κέντρο εξυπηρέτησης βεβαιώνει ότι η αίτηση είναι πλήρης ή, εάν ο φορέας υλοποίησης του έργου δεν έχει αποστείλει όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για την επεξεργασία μιας αίτησης, ζητεί από τον φορέα υλοποίησης του έργου να υποβάλει πλήρη αίτηση χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση, διευκρινίζοντας ποιες πληροφορίες λείπουν. Και εντός ενός μήνα από την ημερομηνία βεβαίωσης που αναφέρεται δίδεται λεπτομερές χρονοδιάγραμμα για τη διαδικασία αδειοδότησης (άρθρο 9).
Επίσης, έως τις 24 Μαΐου 2025 κάθε κράτος-μέλος καταρτίζει εθνικό πρόγραμμα γενικής εξερεύνησης που στοχεύει στις κρίσιμες πρώτες ύλες και σε ορυκτά που περιέχουν κρίσιμες πρώτες ύλες. Τα εν λόγω εθνικά προγράμματα επανεξετάζονται τουλάχιστον ανά πενταετία και, εάν κρίνεται αναγκαίο, επικαιροποιούνται (άρθρο 19) Παράλληλα προωθούνται εθνικά μέτρα για την κυκλικότατα (άρθρο 26).
Ασφάλεια εφοδιασμού
Τα έργα στρατηγικής σημασίας θεωρείται ότι συμβάλλουν στην ασφάλεια του εφοδιασμού πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας στην Ένωση. Οι φορείς υλοποίησης έργων και όλες οι οικείες αρχές διασφαλίζουν ότι η εν λόγω διαδικασία διεκπεραιώνεται όσον το δυνατόν ταχύτερα σύμφωνα με το ενωσιακό και το εθνικό δίκαιο.
Στα έργα στρατηγικής σημασίας στην Ένωση χορηγείται το καθεστώς της ύψιστης εθνικής σημασίας, εάν υπάρχει τέτοιο καθεστώς στο εθνικό δίκαιο, και αντιμετωπίζονται αναλόγως στο πλαίσιο των διαδικασιών αδειοδότησης (άρθρο 10).
Για έργα στρατηγικής σημασίας στην Ένωση η διαδικασία αδειοδότησης δεν υπερβαίνει τους 27 μήνες για έργα στρατηγικής σημασίας που περιλαμβάνουν εξόρυξη και τους 15 μήνες για έργα στρατηγικής σημασίας που περιλαμβάνουν μόνο επεξεργασία ή ανακύκλωση (άρθρο 11). Απαραίτητη θεωρείται η ανάκτηση κρίσιμων πρώτων υλών από εξορυκτικά απόβλητα (άρθρο 27).
Θεσπίζεται το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κρίσιμων Πρώτων Υλών. Το συμβούλιο παρέχει συμβουλές προς την Επιτροπή και εκτελεί τα καθήκοντα που καθορίζονται στον παρόντα κανονισμό (Άρθρο 35).
[ΠΗΓΗ: ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, της Λέττας Καλαμαρά, 27/5/2024]