Σπάνιες γαίες: 17 μέταλλα με εξωτικά ονόματα (όπως το νεοδύμιο) που είναι απαραίτητα για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων, ηλεκτρονικών υπολογιστών, τηλεοράσεων νέας γενιάς και γενικότερα για τη συντριπτική πλειονότητα των ειδών υψηλής τεχνολογίας που έχουν διεισδύσει στη ζωή μας.
Ενώ εμπνέει τόσο προβληματισμό η μαζική εισβολή των ρομπότ στην παραγωγή, πιο αθόρυβα αλλά σταθερά ολοκληρώνεται μια άλλη ίσως εξίσου, αν όχι περισσότερο, σημαντική ανατροπή στην παγκόσμια οικονομία.
Η στροφή της από τον «μαύρο χρυσό», όπως δικαιολογημένα έχει χαρακτηριστεί το πετρέλαιο, και η όλο και μεγαλύτερη εξάρτησή της από ένα άλλο είδος ορυκτού πλούτου, μια άλλη κατηγορία πρώτων υλών: το λίθιο, το κοβάλτιο και τις σπάνιες γαίες, τα 17 μέταλλα με τα εξωτικά ονόματα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή κινητών, υπολογιστών, τηλεοράσεων νέας γενιάς, αλλά ακόμη και στο ηλεκτροκίνητο Model 3 αυτοκίνητο της Tesla.
Καταλύτης της μετάβασης στο νέο τοπίο υπήρξε η ιλιγγιώδης εξέλιξη της υψηλής τεχνολογίας, χάρη στην οποία αυτές οι πρώτες ύλες κατέστησαν αναγκαίες στο νέο τοπίο της παγκόσμιας οικονομίας με ενδεχόμενο μεγάλες γεωπολιτικές επιπτώσεις. Η εξάρτηση των βιομηχανιών και της παγκόσμιας οικονομίας από αυτές τις πρώτες ύλες αποτελεί, άλλωστε, μεταβλητή στον σινοαμερικανικό εμπορικό πόλεμο: η Κίνα έχει ήδη κατορθώσει να ελέγχει σε ποσοστό σχεδόν παγκόσμιου μονοπωλίου τις σπάνιες γαίες, ενώ παράλληλα κυριαρχεί και στην αγορά των πρώτων υλών για μπαταρίες.
Η υψηλή τεχνολογία επιστρατεύθηκε για να αντιμετωπίσει τη μεγαλύτερη ίσως υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα, την κλιματική αλλαγή. Η στροφή στα ηλεκτροκίνητα οχήματα εξωθεί τις αυτοκινητοβιομηχανίες σε έναν αγώνα δρόμου για την έγκαιρη παρουσίαση ηλεκτροκίνητων μοντέλων. Με τη σειρά τους, οι αυτοκινητοβιομηχανίες εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τη βιομηχανία μπαταριών και αυτή από τους παραγωγούς κοβάλτιου, λιθίου και γραφίτη.
Η τόσο ταλαιπωρημένη από τους εμφυλίους Δημοκρατία του Κονγκό έρχεται στο προσκήνιο, καθώς αντιπροσωπεύει το 60% της παγκόσμιας παραγωγής κοβάλτιου. Μέσα στους πρώτους επτά μήνες του περασμένου έτους, η τιμή του κοβάλτιου εκτινάχθηκε κατά 148%. Και βέβαια σε ανοδική πορεία αναμένεται να παραμείνει η ζήτηση για κοβάλτιο, μολονότι έχουν αρχίσει να απασχολούν τη διεθνή κοινή γνώμη οι συνθήκες εξόρυξής του, για την οποία συχνά επιστρατεύονται παιδιά.
Σε ανοδική τροχιά βρίσκεται, άλλωστε, και η ζήτηση για το λίθιο, την πρώτη ύλη που είναι αναγκαία στο 99% των ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων. Και αν τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα δεν έχουν ακόμη προσελκύσει το ευρύ κοινό, δεν ισχύει το ίδιο για τα έξυπνα κινητά, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τις τηλεοράσεις με επίπεδη οθόνη και πολλές άλλες ανέσεις που προσέφερε η υψηλή τεχνολογία. Όλες τους έχουν προ πολλού διεισδύσει στην καθημερινότητα του μέσου ανθρώπου και όχι μόνον στον ανεπτυγμένο κόσμο, με αποτέλεσμα να αποτελούν κινητήριο μοχλό της κατανάλωσή και της οικονομικής ανάπτυξης. Για την παραγωγή τους, όμως, είναι απαραίτητη αυτή η σειρά μετάλλων με τα παράξενα ονόματα, όπως νεοδύμιο, προμήθειο, σαμάριο, λαν θάνιο κ.λπ., που έχουν σχεδόν κατ’ ευφημισμό ονομαστεί σπάνιες γαίες. Τα μέταλλα αυτά κάθε άλλο παρά σπάνια είναι, αλλά η παραγωγή τους έχει επικεντρωθεί κατά κύριο λόγο στην Κίνα, εν μέρει επειδή ο τρόπος εξόρυξής τους είναι συχνά ιδιαίτερα επιβαρυντικός για το περιβάλλον.
Και ενώ λίγες άλλες χώρες έχουν πολύ περιορισμένο μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς, η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο ουσιαστικά δεν έχει παραγωγή σπάνιων γαιών και παραμένει εξαρτημένη από τις εισαγωγές για τις ανάγκες των αμερικανικών βιομηχανιών. Το σχεδόν παγκόσμιο μονοπώλιο του Πεκίνου στην παραγωγή σπάνιων γαιών υπήρξε, άλλωστε, παράγοντας που προσείλκυσε στην Κίνα θυγατρικές πολυεθνικών. Και αυτές εκχώρησαν την τεχνογνωσία τους στις εγχώριες βιομηχανίες, με τις οποίες αναγκάστηκαν να συνεργαστούν.
[ΠΗΓΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΚΥΡ_ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ, της Ρουμπίνας Σπάθη, 13/1/2019]