Σε ένα ιδιαίτερα αισιόδοξο άρθρο στο ΒΗΜΑ της ΚΥΡΙΑΚΗΣ, η δημοσιογράφος Μάχη Κράτσα αναλύει την ατζέντα της κυβέρνησης για την προστασία του περιβάλλοντος σε κοινή πορεία με την οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Σαν συμπέρασμα βγαίνει πως «η νέα κυβέρνηση άρχισε να χτίζει την περιβαλλοντική πολιτική της στη λογική ότι ο δασικός πλούτος, το αστικό πράσινο, οι ορεινοί όγκοι, το θαλάσσιο οικοσύστημα δεν αποτελούν «βαρίδια» για την επανεκκίνηση της οικονομίας».

Θα μπορούσαμε ίσως να συμφωνήσουμε αν δούμε και κάποια βήματα εκ μέρους του ΥΠΑΠΕΝ τα οποία να επιβεβαιώνουν αυτή την πολιτική της κυβέρνησης… Προς το παρόν, παραμένουμε δύσπιστοι… Διαβάστε το άρθρο, είναι αρκετά ενδιαφέρον:

«Ούτε σημαία ευκαιρίας για ανάπτυξη που να υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής ούτε «άβατο» για επενδύσεις. Ο κυβερνητικός ΣΥΡΙΖΑ «προσγείωσε» την προεκλογική ρητορική του και επιχείρησε να βάλει στην ατζέντα της συγκυβέρνησης την προστασία του περιβάλλοντος οε κοινή ρότα με την οικονομική ανάκαμψη της χώρας.

Η νέα κυβέρνηση άρχισε να χτίζει την περιβαλλοντική πολιτική της στη λογική ότι ο δασικός πλούτος, το αστικό πράσινο, οι ορεινοί όγκοι, το θαλάσσιο οικοσύστημα δεν αποτελούν «βαρίδια» για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Οι αιτιάσεις της προς τους μνημονιακούς προκατόχους της συμπυκνώνονταν στη λέξη «ξεπούλημα». Όμως και η συγκυβέρνηοη ΣΥΡΙΖΑ  ΑΝΕΛ χαράσσει πολιτική μέσα από τις μυλόπετρες της δημοσιονομικής στενότητας και αυτή πια προσαρμόζει τις πολιτικές της με κριτήρια το οικονομικό κόστος και όφελος από την εκμετάλλευση του πρασίνου.

Με τον υπερυπουργό Παραγωγικής Ανασυγκρό τησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Παναγιώτη Λαφαζάνη να ασχολείται κυρίως με τα ανοιχτά μέτωπα της ενέργειας, το βάρος για το περιβάλλον έπεσε στον αναπληρωτή υπουργό κ. Γιάννη Τσιρώνη.

Τέσσερις και πλέον μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο κ. Τσιρώνης παρουσίασε αυτή την εβδομάδα το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, το οποίο «παγώνει» όλους τους διαγωνισμούς για την ανάθεση της διαχείρισης απορριμμάτων οε ιδιώτες μέσω ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα). Προτείνει ως ενδιάμεση λύση την προδιαλογή των σύμμεικτων απορριμμάτων οτις περιοχές όπου η κατάσταση είναι οριακή, όπως στην Πελοπόννησο, και αντιμετωπίζει τα απόβλητα ως εν δυνάμει πόρο, ο οποίος μπορεί να μετατραπεί σε χρυσάφι για τους δήμους, οι οποίοι αποκτούν κυρίαρχο ρόλο. Αποτελεί ωστόσο ζητούμενο το πώς η τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία διαχρονικά δεν έχει δώσει δείγματα καλής πρακτικής στη διαχείριση των σκουπιδιών –απόδειξη τα δεκάδες εκατομμύρια ευρώ κοινοτικών προστίμων που έχουν επιβληθεί–, είναι ικανή να ρυθμίσει το πρόβλημα.

Από τις πρώτες ημέρες της νέας διακυβέρνησης, το υπουργείο βρέθηκε αντιμέτωπο με κινήματα πολιτών και εργαζομένους για την υπόθεση της Ελληνικός Χρυσός στη Χαλκιδική. Οι δυσκολίες στη διαχείριση της υπόθεσης παραμένουν και η πολιτική ηγεσία αναζητεί λύσεις που να ισορροπούν ανάμεσα στη διατήρηση των θέσεων εργασίας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Το ζήτημα είναι ακόμη ανοιχτό.

Όσον αφορά την αυθαίρετη δόμηση και την προστασία δασών και δασικών εκτάσεων, ο κ. Τσιρώνης είχε δηλώσει στο «Βήμα» με την ανάληψη του υπουργικού θώκου ότι προτίθεται να… σπάσει αβγά για το περιβάλλον. Μέχρι στιγμής πάντως η κύρωση των δασικών χαρτών της χώρας, οι οποίοι αποτελούν βασικό εργαλείο για την επενδυτική δραστηριότητα, και κατ’ επέκταση η ολοκλήρωση του Κτηματολογίου, δεν έχουν προχωρήσει, με συνέπεια να μην έχει κτηματογραφηθεί ούτε η δημόσια περιουσία. Είναι απορίας άξιον πως, χωρίς δασολόγιο, θα γίνει και η κατανομή των βοσκοτόπων (προσφάτως υπεγράφη η σχετική ΚΥΑ) που θα αποτελέσουν τις επιλέξιμες εκτάσεις για την επιδότηση των ελλήνων κτηνοτρόφων, οι οποίοι ένας-ένας εγκαταλείπουν λόγω έλλειψης ρευστότητας. Η νομοθετική ρύθμιση ώστε να τρέξουν οι διαδικασίες για τους δασικούς χάρτες, σύμφωνα με παράγοντες του υπουργείου, είναι έτοιμη από τα τέλη Μαΐου, αλλά ακόμη δεν έχει φτάσει στη Βουλή.

Σχετικά με τη δέσμευση που αφορά την κατάργηση δασοκτόνων διατάξεων, οι οποίες είχαν περιληφθεί σε διάφορους μνημονιακούς νόμους την τελευταία πενταετία, ο κ. Τσιρώνης έχει δεσμευθεί ότι θα τις αναστείλει, ώστε μέσα στο επόμενο εξάμηνο να προχωρήσει η σύνταξη ενός νέου δασικού νόμου. Την ίδια στιγμή, δεν έχει βρεθεί λύση για την επιβίωση των Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών. Αλλά ούτε καμία κίνηση έχει γίνει για την επιστροφή των αποθεματικών του Πράσινου Ταμείου, τα οποία είχαν «απαχθεί» λόγω Μνημονίου από το τότε υπουργείο Περιβάλλοντος για να εμπλουτίσουν τη… μαύρη τρύπα του προϋπολογισμού

Η δέσμευση για αποκατάσταση του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασμού δεν έχει προχωρήσει ώστε πολίτες και επενδυτές να μπορούν να χτίζουν ή να εκμεταλλεύονται τη γη όπου επιτρέπεται «χωρίς εξαιρέσει για ορισμένους και χωρίς πλαστά δικαιώματα δόμησης ή εκμετάλλευσης», όπως είχε υπογραμμίσει ο κ. Τσιρώνης κατά τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης.

Για την καθαρή ενέργεια από ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), ο αναπληρωτής υπουργός από το άτυπο συμβούλιο υπουργών Περιβάλλοντος στη Ρίγα της Λετονίας είχε επισημάνει ότι το κλειδί για την ανάπτυξή τους αποτελούν η αποδοχή τους από τις τοπικές κοινωνίες και η φέρουσα ικανότητα της κάθε περιοχής ώστε να αποφεύγονται τα έργα μεγάλου μεγέθους.»

 

Σε ένα τεκμηριωμένο άρθρο, ο Δ. Δελεβέγκος παρουσιάζει τις αρχές του λεγόμενου «Νορβηγικού μοντέλου ανάπτυξης» και αναλύει τις όποιες δυνατότητες υπάρχουν για την Ελλάδα να το ακολουθήσει. (Για ολόκληρο το εκτενές άρθρο, εδώ)

«Σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις, από την είσοδο της χώρας στον αστερισμό του Μνημονίου του Γιώργου Α. Παπανδρέου, του Λουκά Παπαδήμου, του Αντώνη Σαμαρά και του Αλέξη Τσίπρα, έχουν λοξοκοιτάξει προς το μοντέλο οικονομικής διακυβέρνησης στο οποίο έχει στηριχθεί το οικονομικό «θαύμα» της Νορβηγίας. Το νορβηγικό μοντέλο «που συνδυάζει το κοινωνικό κράτος με την ανταγωνιστικότητα», όπως είχε αναφέρει το 2010 ο Γ. Παπανδρέου και το οποίο επιδιώκει να ακολουθήσει ο αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, Δημήτρης Στρατούλης, για να βρει πόρους για τα ασφαλιστικά ταμεία, διατήρησε τη Νορβηγία σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, όταν η υπόλοιπη Ευρώπη βυθιζόταν στην ύφεση. Ενδεικτικά, από το 2009 έως και το 2014 η σκανδιναβική χώρα έχει παρουσιάσει ρυθμούς ανάπτυξης διαρκώς μεγαλύτερους (με εξαίρεση τα έτη 2010 και 2011) – σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρωζώνη.

Θα μπορούσε η Ελλάδα να δημιουργήσει το δικό της «Government Pension Fund», το οποίο θα αντλεί έσοδα από την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και των κρατικών περιουσιακών στοιχείων, με στόχο την οικονομική ανάκαμψη και την ανακούφιση των ασφαλιστικών ταμείων; Μια πρώτη απάντηση ενδεχομένως να προερχόταν από το γεγονός ότι το νορβηγικό μοντέλο στηρίζεται στις αποκαλούμενες «δέκα εντολές» που ψήφισε το κοινοβούλιο της Νορβηγίας στις 14 Ιουνίου του 1971, αρκετές, δηλαδή, δεκαετίες πριν από το συγκεκριμένο σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης απασχολήσει την Ελλάδα. Όπως και το ότι απαιτήθηκαν περίπου δέκα χρόνια συνεχών διαβουλεύσεων μέχρι να αποκτήσει οριστική μορφή το Government Pension Fund of Norway (GPFN). 

Οι 10 εντολές 

Το φθινόπωρο του 2014 ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος, Γιάννης Μανιάτης, είχε δηλώσει, με αφορμή την κύρωση των τριών πρώτων συμβάσεων για εξόρυξη υδρογονανθράκων σε Πατραϊκό, Κατάκολο και Ιωάννινα, ότι τα έσοδα από την αξιοποίηση των όποιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων θα κατευθυνθούν στο ελληνικό Δημόσιο, και πάνω από 70% στα ασφαλιστικά ταμεία, κατά το νορβηγικό πρότυπο. Η κίνηση αυτή αποτελεί μια καλή αφετηρία, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, αλλά, δεδομένου του ιδιαίτερα αργού ρυθμού προόδου στο μέτωπο της αξιοποίησης των εγχώριων πετρελαϊκών κοιτασμάτων, απέχει παρασάγγας από την «ελληνοποίηση» του νορβηγικού μοντέλου.

Γι’ αυτό, άλλωστε, η κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ φαίνεται να στρέφεται στα έσοδα που θα μπορούσαν να αντληθούν από την αξιοποίηση άλλου είδους κρατικών περιουσιακών στοιχείων, όπως η ακίνητη περιουσία ή ο ορυκτός πλούτος. Αυτό γίνεται κατανοητό εάν εξετάσει κάποιος με ποιον τρόπο είναι δομημένο το νορβηγικό μοντέλο. Όπως επισημαίνει ο ερευνητής Αθανάσιος Πιτατζής, η επιτυχία του νορβηγικού μοντέλου στηρίζεται σε δέκα εντολές που διαπνέονται από τρεις βασικές αρχές, σύμφωνα με τις οποίες: 

– Η αξιοποίηση των υδρογονανθράκων θα πρέπει να αποφέρει όφελος για ολόκληρο το έθνος. 

– Τα αποθέματα πετρελαίου ανήκουν σε ολόκληρο τον νορβηγικό λαό. 

– Το κράτος διατηρεί την «option» της επανάκτησης των δικαιωμάτων εξόρυξης. 

Τι προβλέπουν οι 10 εντολές; 

1. Τη διασφάλιση κρατικού ελέγχου και επίβλεψης σε ολόκληρη την υφαλοκρηπίδα της χώρας, με στόχο τα πετρελαϊκά αποθέματα να συμβάλουν στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου της κοινωνίας. 

2. Οι όποιες ανακαλύψεις θα πρέπει να τύχουν τέτοιας εκμετάλλευσης, ώστε να εξασφαλίζεται η ανεξαρτησία της χώρας σε θέματα ενέργειας και να μην εξαρτάται από άλλους για παροχή αργού πετρελαίου. 

3. Ενδεχόμενη νέα επιχειρηματική δραστηριότητα πρέπει να αναπτυχθεί με βάση το πετρέλαιο. Βάσει της αρχής αυτής, όπως σημειώνει ο κ. Πιτατζής, ιδρύθηκε η Statoil, το Oil Directorate και μεγάλος αριθμός εταιρειών διαχείρισης λιμένων, διεξαγωγής σεισμικών ερευνών κ.λπ. 

4. Η ανάπτυξη του τομέα του πετρελαίου πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη άλλες εμπορικές δραστηριότητες και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 

5. Η καύση εκμεταλλεύσιμου αερίου στην υφαλοκρηπίδα επιτρέπεται μόνο σε περιορισμένες περιόδους δοκιμών. Σήμερα, η καύση (flaring) επιτρέπεται μόνο για λόγους ασφάλειας, ενώ ο κλάδος του πετρελαίου υπόκειται σε αυστηρούς ελέγχους σε σχέση με τις εκπομπές αερίων. 

6. Το πετρέλαιο από τη νορβηγική υφαλοκρηπίδα πρέπει, κατά κανόνα, να φτάνει σε νορβηγικό έδαφος, με εξαίρεση ειδικές περιπτώσεις κοινωνικοπολιτικών παραμέτρων, που δικαιολογούν διαφορετική λύση. Η αγορά αερίου διεθνώς είναι στραμμένη προς τη Νορβηγία, η οποία καλύπτει σχεδόν το 20% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης. Αγωγοί φτάνουν μέχρι τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο και τη Γαλλία. Παράλληλα, εργοστάσιο LNG παράγει αέριο, το οποίο μεταφέρεται σε Βραζιλία, ΗΠΑ, Νότια Κορέα, Τουρκία και αλλού. 

7. Η πολιτεία λειτουργεί συντονιστικά, ώστε να διασφαλίζονται τα νορβηγικά συμφέροντα στην πετρελαϊκή βιομηχανία. Παράλληλα, αναπτύσσει μια ολοκληρωμένη νορβηγική κοινότητα με εθνικούς και διεθνείς στόχους. 

8. Ο ρόλος της κρατικής εταιρείας πετρελαίου είναι να διασφαλίζει τα εμπορικά συμφέροντα της Νορβηγίας και να επιδιώκει τη συνεργασία μεταξύ τοπικών και διεθνών ενδιαφερόμενων μελών στην αγορά πετρελαίου. Στο πλαίσιο αυτό, το 1985 δημιουργήθηκε το σύστημα State’s Direct Financial Interest, μέσω του οποίου το κράτος κατέχει μερίδιο σε πολλά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. 

9. Εφαρμογή σχεδίου για την περιοχή βορείως του 62ου παράλληλου, προκειμένου να μην επηρεαστεί ο σημαντικός τομέας της αλιείας αλλά και για να διασφαλιστούν οι πολιτικές σχέσεις με τη Ρωσία, όπου και γίνεται διαμοιρασμός των αποθεμάτων. 

10. Οι νορβηγικές ανακαλύψεις πετρελαίου να επιφέρουν νέα δεδομένα στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Ως αποτέλεσμα, δημιουργήθηκε πολιτική σταθερότητα και έλαβε χώρα σειρά διμερών και πολυμερών συμφωνιών πώλησης αερίου. 

Πώς τα κατάφεραν… 

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το 2014 ήταν ακόμα μία χρονιά κατά την οποία η νορβηγική οικονομία εξακολούθησε να καλπάζει: ο ρυθμός ανάπτυξης των εισοδημάτων συνεχίστηκε, ενώ η ανισότητα, η ανεργία και ο πληθωρισμός παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα. Η χώρα σε επίπεδο εσόδων –μη προερχόμενων από το πετρέλαιο– ως ποσοστό του ΑΕΠ μαζί με την Νορβηγία βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής κατάταξης του ΟΟΣΑ, ενώ καταλαμβάνει την έβδομη μεγαλύτερη θέση (εάν αφαιρεθούν τα έσοδα από το GPFG).

Το μυστικό του νορβηγικού θαύματος; Η πολιτική αποταμίευσης σχεδόν όλων των καθαρών κερδών από την πετρελαϊκή δραστηριότητα που αποτελούν το ενεργητικό του συνταξιοδοτικού κυβερνητικού κεφαλαίου, που έχει αξία 800 δισ. ευρώ, αντιστοιχεί στο 200% του ΑΕΠ της χώρας και ιδρύθηκε δημιουργηθεί με σκοπό να διαφυλαχθεί ο πλούτος του πετρελαίου για τις επόμενες γενιές. Πρόκειται για «δοκιμασμένη» τακτική που έσωσε τη χώρα από την πρόσφατη ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική κρίση. 

Σήμερα, τα έσοδα από τον πετρελαϊκό κλάδο αντιστοιχούν περίπου στο 14% και 17% του συνολικού ΑΕΠ και αυτού από το οποίο εξαιρούνται οι δραστηριότητες επεξεργασίας πετρελαίου και φυσικού αερίου, αντίστοιχα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, τα υψηλά ετήσια έσοδα της τάξης των 36 δισ. ευρώ από τον θησαυρό των πετρελαίων έφεραν αντιμέτωπη τη χώρα με την «κατάρα των πλουτοπαραγωγικών πηγών». Χώρες, δηλαδή, με μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως το πετρέλαιο, τείνουν να εμφανίζουν χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, συγκριτικά με άλλα κράτη με λιγότερες φυσικές πηγές. Τι μέτρα έλαβε η Νορβηγία για να αντιμετωπίσει το φαινόμενο αυτό; 

Θέσπισε συγκεκριμένους κανόνες, αφενός για τη χρήση των ετήσιων εσόδων από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου και αφετέρου για τα συσσωρευμένα έσοδα. Έτσι, οι πρόσοδοι που προέρχονται είτε από τη φορολόγηση της εκμετάλλευσης των αποθεμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου είτε από τα δικαιώματα ιδιοκτησίας του κράτους κατευθύνονται στο κρατικό συνταξιοδοτικό fund που υλοποιεί επενδύσεις εκτός Νορβηγίας. Περιττό να αναφερθεί ότι το είδος των τοποθετήσεων του fund είναι συγκεκριμενοποιημένο και θα πρέπει να αντιστοιχεί κατά 60% σε μετοχές, 35%-40% σε ομόλογα και έως 5% σε ακίνητη περιουσία.

Παράλληλα, προσδιόρισε τον κανόνα του 4%, βάσει του οποίου το ΑΕΠ της κεντρικής κυβέρνησης από το οποίο εξαιρούνται τα πετρελαϊκά έσοδα θα πρέπει να ισοδυναμεί με το 4% της αξίας του κρατικού συνταξιοδοτικού ταμείου σε ετήσια βάση. Γιατί η νορβηγική πολιτεία επέλεξε τον συγκεκριμένο πήχη; Διότι τόσο θεωρήθηκε ότι θα είναι ο πραγματικός μακροπρόθεσμος προσδοκώμενος ρυθμός απόδοσης του ταμείου. Βέβαια, όπως εξηγούν οι επιστήμονες του ΟΟΣΑ, ο στόχος θα μπορούσε να αποκλίνει από το ποσοστό αυτό, κίνηση που θα μπορούσε να κριθεί απαραίτητη σε περιπτώσεις λήψης μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής ή εάν η αξία του GPFP μεταβληθεί αιφνίδια ή πολύ γρήγορα. Η στρατηγική αυτή έχει θωρακίσει τον Προϋπολογισμό και συνολικά την οικονομία της Νορβηγίας από ενδεχόμενη διακύμανση των εσόδων, ενώ έχει οδηγήσει στην αύξηση του ρυθμού αποταμίευσης της χώρας σε ποσοστό 10%, από το 1999, με τις αποταμιεύσεις της χώρας να αντιστοιχούν στο 40% του συνόλου του ΑΕΠ (στοιχεία 2013).»