Tag Archives: μεταλλευτική

ΑΦΙΕΡΩΜΑ – ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑΣ: ΦΩΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ!

Η καθηγήτρια Λήδα Παπαστεφανάκη μιλά και πάλι για το νέο της βιβλίο, “Η φλέβα της γης. Τα μεταλλεία της Ελλάδας, 19ος-20ος αιώνας,  με την ευκαιρία της παρουσίασής του στην Καλαμάτα.

“Το αρχικό ενδιαφέρον μου ξεκίνησε από τα υλικά κατάλοιπα. Στην Ελλάδα, βλέπει κανείς απομεινάρια της μεταλλευτικής δραστηριότητας του 19ου και του 20ού αιώνα σε πολλά μέρη: μικρές ή μεγαλύτερες εγκαταστάσεις, σκάλες φόρτωσης, συστήματα μεταφοράς, κεκλιμένα, σιδηροδρομικές γραμμές, πυλώνες εναέριων σιδηροδρόμων, εργατικές κατοικίες…

Εκτός από το Λαύριο που είναι ολόκληρο μια πόλη – μνημείο της μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας, υλικά κατάλοιπα της μεταλλευτικής δραστηριότητας συναντά κανείς έως σήμερα σχεδόν σε όλα τα νησιά του Αιγαίου, στην Εύβοια, στην Χαλκιδική, στη Φθιώτιδα, στη Φωκίδα, στην Αργολίδα και σε πολλά ακόμη μέρη. Οι τουρίστες του καλοκαιριού βλέπουν σκάλες φόρτωσης στις ακτές των νησιών, συχνά δεν αναγνωρίζουν, δεν ξέρουν τι είναι αυτές οι εγκαταστάσεις. Τα υλικά κατάλοιπα με παρακίνησαν ώστε να ξεκινήσω να ψάχνω την ιστορία τους.

Μετά από μια μικρή έρευνα στη βιβλιογραφία διαπίστωσα γρήγορα ότι το θέμα δεν ήταν σχεδόν καθόλου μελετημένο από τους επαγγελματίες ιστορικούς, παρά μόνο σε ορισμένες λίγες εκφάνσεις του. Τα Λαυρεωτικά, ως ένα ζήτημα που διαπλέκεται έντονα με την πολιτική ιστορία, τις παρεμβάσεις των ξένων δυνάμεων, τον χρηματιστηριακό πυρετό του 19ου αιώνα είναι πράγματι ένα ζήτημα μελετημένο, αλλά οι περισσότερες άλλες όψεις της μεταλλευτικής ιστορίας και του Λαυρίου και των υπόλοιπων περιοχών της χώρας δεν ήταν μελετημένες. Η κρατική πολιτική, η ιστορία των επιχειρήσεων, του επιστημονικού και εργατικού δυναμικού, της τεχνολογίας, των μεταλλευτικών συνοικισμών, των εμπορικών δικτύων, των απεργιών ήταν όψεις αδιερεύνητες. Δεν είχαν μελετηθεί αυτές οι όψεις, αν και η μεταλλευτική-εξορυκτική δραστηριότητα αποτέλεσε συνολικά αξιόλογη οικονομική δραστηριότητα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στο εξαγωγικό εμπόριο της Ελλάδας, προσέφερε με πολλούς τρόπους στην ελληνική οικονομία.

Η μεταλλευτική δραστηριότητα διαμόρφωσε, επίσης, ένα εργατικό δυναμικό εξειδικευμένο στα μεταλλεία, δημιούργησε μία τεχνογνωσία, και ένα δυναμικό στελεχών μηχανικών μεταλλειολόγων, διαμόρφωσε το τοπίο πολλών κατοικημένων και ακατοίκητων περιοχών… Αφού, λοιπόν, διαπίστωσα ότι τα θέματα αυτά δεν ήταν μελετημένα και οι γνώσεις μας για μια τόσο σημαντική οικονομική δραστηριότητα ήταν περιορισμένες, ξεκίνησα την αναζήτηση των αρχείων. Ο εντοπισμός του αρχειακού υλικού, σε πολλά μέρη της χώρας και στο εξωτερικό, μου δημιούργησε και άλλα ερωτήματα, στα οποία έπρεπε να απαντήσω”.

Το βασικό ερώτημα που με απασχόλησε είναι σε ποιο βαθμό και με ποιους τρόπους μια οικονομική δραστηριότητα, η οποία είχε κυρίως εξαγωγικό προσανατολισμό και συμμετείχε σε μια διεθνοποιημένη οικονομία, συνέβαλε στην εγχώρια οικονομική ανάπτυξη, επηρέασε τις κοινωνικές σχέσεις και διαμόρφωσε πολιτικές. Τα ειδικότερα ερωτήματα αφορούσαν τον ρόλο του κράτους στην ανάπτυξη των μεταλλείων την περίοδο 1830-1960, τη δραστηριότητα των επιχειρήσεων, τη θέση της Ελλάδας στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, τη διαμόρφωση των αγορών εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις, την τεχνολογία, την τεχνική διεύθυνση και την οργάνωση των μεταλλείων. Κεντρική θέση στην προσέγγιση μου έχει η έννοια του καταμερισμού εργασίας, η οποία μας επιτρέπει να μελετήσουμε τις κοινωνικές και οικονομικές διαφοροποιήσεις σε πολλαπλά επίπεδα: στο επίπεδο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, στο επίπεδο της εθνικής οικονομίας, στο επίπεδο των επιχειρήσεων, στο επίπεδο των χώρων παραγωγής, στο επίπεδο της οικογένειας. Στόχος μου ήταν να απαντήσω, εν μέρει τουλάχιστον, στα παραπάνω ερωτήματα, χρησιμοποιώντας τα θεωρητικά και μεθοδολογικά εργαλεία της ιστορικής επιστήμης, και ιδίως της οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας. Επιχείρησα να απαντήσω στα ερωτήματα, χαρτογραφώντας ταυτόχρονα, σε αδρές γραμμές το σύνολο του κλάδου και θέτοντας την ιστορική διάσταση της συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας”.

Αλήθεια, πως «γεννιέται» μια ιστορική μελέτη; “Η απάντηση στην ερώτηση αυτή μπορεί να αποτελεί αντικείμενο ενός εξαμηνιαίου μαθήματος στο πανεπιστήμιο. Δεν απαντάται εύκολα. Οπωσδήποτε, η παρατήρηση (η παρατήρηση του τοπίου, των πόλεων, των κοινωνικών συμπεριφορών) παίζει ρόλο στο να γεννηθούν ερωτήματα, να ασκηθεί το μάτι να «βλέπει» πέρα από το αυτονόητο. Τα ερωτήματα μας προέρχονται, συνήθως, από την σύγχρονη μας πραγματικότητα, από τα ευρύτερα πολιτικά, οικονομικά ή κοινωνικά ζητήματα της σύγχρονης πραγματικότητας. Από κει και πέρα, η ιδεολογία, η ευρύτερη παιδεία, η επιστημονική συγκρότηση, ο θεωρητικός εξοπλισμός του καθενός και της καθεμιάς ιστορικού διαμορφώνουν το βλέμμα, την οπτική. Αναζητούμε αρχεία και πηγές κάθε είδους για να τους θέσουμε τα ερωτήματά μας και να επιχειρήσουμε να τα απαντήσουμε. Πάντως, οι πηγές δεν δίνουν αυτομάτως καμία απάντηση, αν δεν υπάρχει από πίσω ένα θεωρητικό και μεθοδολογικό υπόβαθρο για να τις επεξεργαστείς. Και η επεξεργασία των πηγών, η μελέτη, η κατανόηση, θέλουν χρόνο. Η ιστορική γραφή θέλει κόπο, θέλει χρόνο, για να γράψει κανείς τεκμηριωμένα, με σαφήνεια και συνοχή. Και όσο περισσότερο γράφεις, τόσο περισσότερα ερωτήματα σου γεννιούνται. Δεν υπάρχουν, δηλαδή, τελειωτικές, ολοκληρωτικές απαντήσεις, όσο και αν προσπαθούμε να πλησιάσουμε το ιστορικό παρελθόν με κάποιους όρους αντικειμενικότητας και συνολικότητας”.

Ξημερώματα 8ης Απριλίου 1896. Στα μεταλλεία του Λαυρίου 1.800 εργάτες ανέβηκαν από το μεταλλευτικό φρέαρ – βάθους 182 μέτρων όπου δούλευαν, έκλεισαν όλες τις εισόδους, περικύκλωσαν τον χώρο και κήρυξαν απεργία….

Συμπληρώνονται φέτος το καλοκαίρι 102 χρόνια από την 21η Αυγούστου 1916, από την ιστορική μεγάλη απεργία των μεταλλωρύχων εργατών της Σερίφου, που κόστισε εννέα ανθρώπινες ζωές, δεκάδες τραυματίες και διώξεις

Ποιο είναι το θέμα της επόμενης μελέτης σας; “Συνεχίζει να με ενδιαφέρει ερευνητικά η ιστορία των μεταλλείων, στο βαθμό που ο εντοπισμός νέων πηγών μπορεί να βοηθήσει στην ανάδειξη και εμβάθυνση όψεων της μεταλλευτικής δραστηριότητας. Με ενδιαφέρει, ταυτόχρονα, η οικογένεια ως μονάδα της παραγωγής και ο οικιακός χώρος ως χώρος εργασίας για όλα τα μέλη της οικογένειας (γυναίκες, παιδιά). Επομένως, οι επόμενες μελέτες θα κινηθούν, ανάμεσα στην ιστορία των μεταλλείων και την ιστορία της γυναικείας εργασίας στο σπίτι. Καλά να είμαστε και όλα θα γίνουν”!

Λαύριο: Η πρώτη απεργία στην Ελλάδα από τους μεταλλωρύχους της Καμάριζας. Στη φωτο, τμήμα των εγκαταστάσεων της Γαλλικής Εταιρείας (CFML) στο Λαύριο.

Θα προτρέπατε έναν νεαρό μαθητή/τρια να σπουδάσει Ιστορία σήμερα και αντίστοιχα για ποιους λόγους; “Φυσικά και θα τον/την προέτρεπα! Αρκεί να έχει κανείς το ενδιαφέρον, το μεράκι και τη διάθεση για μελέτη και έρευνα. Οι σπουδές στην ιστορία προσφέρουν μια ευρύτερη ανθρωπιστική παιδεία, προσφέρουν τα εργαλεία για την κατανόηση των ανθρώπινων κοινωνιών στο παρελθόν, εφόδια δηλαδή χρήσιμα για το ανθρώπινο πνεύμα και για τη δημιουργικότητα σε κάθε πεδίο. Η ιστορική έρευνα δεν είναι ένα βαρετό και μονότονο αντικείμενο, όπως το διδάσκονται οι περισσότεροι/περισσότερες στο σχολείο. Αντιθέτως, κρύβει εκπλήξεις, πάθη, μυστήρια. Ομως τίποτε δεν αποκαλύπτεται σε κανέναν ερευνητή και σε καμιά ερευνήτρια, αν δεν δουλέψει πολύ και με συστηματικότητα”.

 

[ΠΗΓΗ: oryktosploutos.net, 7/3/2018]

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΟΜΟΤΙΜΟ

SONY DSC

Είχαμε δημοσιεύσει πριν από λίγες μέρες σχόλιο (διαβάστε εδώ) με τίτλο «Ευθιξία Ομότιμου» σχετικό με την ανάρτηση του ομότιμου στο Παρατηρητήριο, μέσω της οποίας γκρίνιαζε για διάφορα θέματα που είχε θίξει ο δρ γεωλογίας κος Αρβανιτίδης σε άρθρο του στο greenminerals.blogspot. Σήμερα ας δώσουμε το λόγοι στον καθ’ ύλην αρμόδιο, τον ίδιο τον κο Αρβανιτίδη να απαντήσει στον επικριτικό άρθρο του ομότιμου:

«Για τις γεωεπιστήμες η σωστή απάντηση είναι «μεταλλευτική»

Ένας καλός φίλος μου μετέφερε την πληροφορία ότι ένας εκ των πανεπιστημιακών συναδέλφων, ο ίδιος του όντας καθηγητής γεωεπιστημών, αμφισβήτησε το περιεχόμενο της παρέμβασης μου σχετικά με αντιμεταλλευτικό άρθρο σε εφημερίδα, όπου αναφερότανε και το όνομα του, το οποίο με πρόχειρο και μονταρισμένο τρόπο διεμήνυε ότι χρυσός σημαίνει καταστροφή. Και βέβαια ο συγκεκριμένος συνάδελφος καθηγητής πανεπιστημίου επιλέγει να εκφράσει την διαφωνία του μέσα από την σχέση  του με το επιτελείο και την ιστοσελίδα της antigold (προσωπικά η ιστοσελίδα αυτή μου είναι ξένη από κάθε άποψη, συνήθως απαρατήρητη και εξαιρετικά αδιάφορη) που υπηρετεί και καλλιεργεί πιστά και διαχρονικά κάθε μορφή αντιμεταλλευτικής προπαγάνδας. Η επιλογή του αυτή φανερώνει ότι και στην περίπτωση αυτή οι προθέσεις παραμένουν μάλλον μεροληπτικές και προφανώς μη αντικειμενικές.Σε ποια βάση λοιπόν να συζητήσει και να αναζητήσει κανείς το διάλογο όταν κάποιος τοποθετείται από την «συχνότητα»  ενός μέσου που παραπληροφορεί, παραμορφώνει τα εκάστοτε κοιτασματολογικά και μεταλλευτικά δεδομένα, και «ταξιδεύει» σε όλη τη χώρα για να εμποδίσει την έναρξη ή λειτουργία παραγωγικής εκμετάλλευσης, και «ως εκ τούτου» την αξιοποίηση του ελληνικού ορυκτού πλούτου; Προσωπικά θα προτιμήσω, όπως κάνω και γίνεται συνήθως, να μεταφέρω για άλλη μια φορά τους όποιους προβληματισμούς και σκέψεις  μου μέσα από τον δικό μου ιστότοπο. Όπως επίσης συνηθίζω δεν πρόκειται να αναφερθώ σε ονόματα, γιατί ο σκοπός δεν ήταν ποτέ τα πρόσωπα αλλά οι συμπεριφορές, οι κατεστημένες νοοτροπίες,οι στρεβλές αντιλήψεις και πρακτικές, πάντοτε βέβαια στη βάση μιας υποκειμενικής διάτασης και θεώρησης των πραγμάτων, που στηρίζεται κυρίως στην «εξ αντικειμένου» και καθαρά επιστημονική σχέση μου με το θέμα και την περιοχή.

Τα πράγματα είναι απλά. Η πλειοψηφία των γεωεπιστημόνων έχουμε την βαθειά πεποίθηση ότι η χώρα μας, όπως συμβαίνει και με άλλες χώρες, έχει πολλά να κερδίσει από την αξιοποίηση του ορυκτού της πλούτου. Κάτι που υποστηρίζουμε εδώ και δεκαετίες, ανεξάρτητα επενδυτικών, κυβερνητικών και άλλων πολιτικών συγκυριών. Υπερασπιζόμαστε αυτή τη θέση μέσα από τις γνώσεις μας, και θεωρούμε υποχρέωση και δικαίωμα μας να μεταφέρουμε στους έλληνες πολίτες αξιόπιστη ενημέρωση και αντικειμενική αλήθεια. Να μάθει ο κόσμος τι σημαίνει μεταλλευτική παραγωγή, πως εκτιμάται η προστιθέμενη αναπτυξιακή της αξία και ποιο είναι το δημόσιο συμφέρον που προκύπτει. Απέναντι δηλαδή στην αντιφατική, αποσπασματική και επιλεκτική αντιμεταλλευτική δημαγωγία, προβάλλουμε την συνολική και ολοκληρωμένη συμβολή των ορυκτών πρώτων υλών στη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας.

Σε ότι αφορά τώρα τα χαρακτηριστικά, τα παρελκόμενα και γενικά την παραφιλολογία γύρω από το συγκεκριμένο άρθρο, από που να αρχίσει και που να τελειώσει κανείς. Γιατί τελικά η κατασκευή της antigold στρατηγικής και πρακτικής μπάζει από παντού. Πως άλλωστε μπορεί κάποιος να εξηγήσει το γεγονός ότι ο συνάδελφος καθηγητής πανεπιστημίου,

  • δεν ζήτησε να διορθωθεί ο τίτλος και το περιεχόμενο του άρθρου της εφημερίδας εφόσον όπως ισχυρίζεται δεν ήταν σωστός ο τρόπος αναφοράς του ονόματος του. Προφανώς ο βαθμός διαφωνίας δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικός και σοβαρός.
  • αγνόησε και φυσικά δεν αναφέρθηκε ποτέ με τον ίδιο «ευαίσθητο» τρόπο στις 4-5 συγκαταβατικές για τα μεταλλεία αποφάσεις του ΣτΕ, ούτε βέβαια τις εγκριτικές αποφάσεις της αρμόδιας δημόσιας διοίκησης, αλλά ούτε πολύ περισσότερο στις έρευνες και εκθέσεις των συναδέλφων γεωεπιστημόνων που εργάζονται στα μεταλλεία.
  • απέφυγε οποιοδήποτε σχόλιο για τους συναδέλφους γεωεπιστήμονες σε όλο τον κόσμο που λειτουργούν 450 μεταλλεία χρυσού  και προσπαθούν καθημερινά με υπευθυνότητα και προσήλωση να τηρούν τους περιβαλλοντικούς όρους και άρτιες εργασιακές συνθήκες.
  • δεν φρόντισε να συμπαρασταθεί κάποια στιγμή ανοιχτά τους έλληνες επιστήμονες συναδέλφους μας που εργάζονται στα μεταλλεία της περιοχής.

Και φυσικά σε σχέση με τα παραπάνω και τις αναφορές που γίνονται στο συγκεκριμένο άρθρο, μπορεί κάποιος εύκολα να καταλάβει γιατί το αντιμεταλλευτικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται μόνο στα πορίσματα των επιθεωρητών περιβάλλοντος. Και φυσικά είναι απαραίτητο και όλοι το θέλουμε και το ζητάμε οι επιθεωρητές περιβάλλοντος να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Να είναι σχολαστικοί, αυστηροί και να απαιτούν την λήψη σωστών και αποτελεσματικών μέτρων. Και βέβαια στόχος τους δεν ήταν ποτέ ούτε είναι να κλέισουν τα μεταλλεία αλλά να επιστήσουν την προσοχή και να επιβάλλουν την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων που ισχύουν κάθε φορά. Άλλο τώρα που μερικοί αντιμεταλλευτικοί δράττονται της ευκαιρίας  και της συγκυρίας, και παρουσιάζουν κάποια πορίσματα σαν αποφάσεις, όπως επίσης συμβαίνει να χρησιμοποιούν ορισμένα αποτελέσματα και ενδείξεις σαν βάση πίεσης για το κλείσιμο των μεταλλείων.

Τέλος ισχύει σε όλο τον κόσμο ότι οι γνώσεις και η επαγγελματική κατάρτιση που διαθέτουμε αποτελούν σημείο και βάση αναφοράς για τον καθένα μας. Σημαντικό βέβαια είναι πως χρησιμοποιεί και διαχειρίζεται κανείς τις δυνατότητες αυτές. Σε τι προσβλέπουν και σε ποια συγκεκριμένη κοινωνικο-οικονομική κατεύθυνση και προοπτική απευθύνονται. Συμβάλλουν στην ανάπτυξη ή την εμποδίζουν; Στηρίζουν την δημιουργία θέσεων απασχόλησης ή αδιαφορούν για αυτήν; Ενδιαφέρονται για την πραγματική οικολογία ή την εικονική της μορφή;»

[ΠΗΓΗ: http://greenminerals.blogspot.gr/, 3/11/2015]

 

Ο ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΤΟΛΗΣ

metalleia-chalkidikis-mademohoria-parko-aristoteli02

Επιμένοντας στις ιστορικές αναφορές του ο Τόλης, επιχειρηματολογεί για την παύση της μεταλλευτικής βασιζόμενος σε ένα κείμενο του Παπαρρηγόπουλου.

«Το ιδίως περίεργον είναι ότι ενώ προϊόντος του χρόνου ηλαττώθη η εκ των μεταλλείων πρόσοδος, οι Μαδεμοχωρίται δεν εδήλωσαν την αλλοίωσην ταύτην των πραγμάτων εις την κυρίαρχον δύναμιν (σ.σ. την Οθωμανική Αυτοκρατορία), ίνα αποφύγωσι πάσαν αφορμήν επεμβάσεως. Προετίμουν δε να συμπληρώσι τας 220 οκάδας αργύρου αγοράζοντες Ισπανικά τάλληρα αργύρου και χύνοντες αυτά και στέλλοντες εις Κωνσταντινούπολιν τους ούτω σχηματιζομένους όγκους του αργύρου, ως αν παρήγοντο εκ των μεταλλείων. Ουδ” εζημιούντο ίσως πραγματικώς, διότι σώζοντες τη ελευθέραν ενάσκησιν των κοινοτικών αυτών θεσμών, έσωζον συνάμα την ελευθερία  της γεωργίας και της εμπορίας, δι ης συνέλλεγον  επί της επιφανείας της γονίμου εκείνης χώρας, θησαυρούς μείζονες των προτέρων αναζητουμένων εν τοις σπλάχνοις της γης».

Δυο-τρεις παρατηρήσεις που «ξέφυγαν» από το κοφτερό μυαλό του Τόλη…

Πρώτον, ο φόρος ήταν υπέρογκος για την εποχή εκείνη.

Δεύτερον, η απόδοση των μεταλλείων εξαρτάτο από το πόσοι εργάτες απασχολούνταν, αν είχαν χτυπήσει πλούσιο μέτωπο και πάντα σε συνάρτηση με τα μέσα της εποχής.

Τρίτον, οι κάτοικοι τότε μπορούσαν να καλλιεργήσουν και να εκτρέψουν ζώα, αφού η οικονομία ήταν σχεδόν ανταλλακτική. Σήμερα, αν εξαιρέσεις τους μεταλλωρύχους και όσους ασχολούνται περιφερειακά με την επένδυση, οι μισοί είναι ξενοδόχοι, και οι άλλοι μισοί εστιάτορες… Εκτός αν η λύση για τους antigold είναι να βάλουμε στον κήπο ντοματούλες και στο χωράφι μια δυο κατσίκες να τη βγάζουμε…

Και τέταρτον, οι Μαδεμοχωρίτες θα έκαναν τα πάντα για να διατηρήσουν το ευνοϊκό καθεστώς το οποίο απολάμβαναν εν μέσω Τουρκοκρατίας… Απόδειξη το ότι πολλάκις, όταν οι επενδυτές αποχωρούσαν λόγω μείωσης της παραγωγής και ασύμφορης εξόρυξης, οι ίδιοι προσφέρονταν να λειτουργήσουν μόνοι τα μεταλλεία πληρώνοντας στην Υψηλή Πύλη τον αναλογούντα φόρο.

(Για περισσότερες λεπτομέρειες διαβάστε την ανακοίνωση του Ιωακείμ Παπάγγελου, «Το Κοινόν του Μαδεμίου», Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, αυτοτελείς εκδόσεις αρ. 5, Συμπόσιο: «Η διαχρονική πορεία του κοινοτισμού στη Μακεδονία», εκδήλωση για τα 75 χρόνια από την απελευθέρωση της Μακεδονίας 9, 10, 11 Δεκεμβρίου 1988.)

 

Η ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΩΣ ΒΑΣΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ

ΓΥΑΛΙ

Η μεταλλευτική είναι μία από τις αρχαιότερες ανθρώπινες οικονομικές δραστηριότητες και έχει παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην μετάβαση του ανθρώπου από την πρωτόγονη κατάσταση στον σύγχρονο πολιτισμό. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, η λέξη «μέταλλον» επινοήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες οι οποίοι παρατήρησαν ότι οι μεταλλοφόρες φλέβες που έβρισκαν ήταν κοντά η μία στην άλλη (μετ’ άλλης).

Η ιστορία της ξεκινά ταυτόχρονα ή σχεδόν ταυτόχρονα με την ιστορία της γεωργίας. Από την στιγμή που ο άνθρωπος χρειάστηκε εργαλεία, στράφηκε προς την γη για να βρει τις κατάλληλες πέτρες που θα χρησιμοποιούσε είτε για μύτες στα όπλα και τα εργαλεία του είτε για να αλέσει το σιτάρι.

Με την ανακάλυψη αυτοφυών μετάλλων, όπως ο χαλκός, ο χρυσός και ο άργυρος, ο άνθρωπος πέρασε από την λίθινη εποχή στην εποχή των μετάλλων. Από το 5000 π.Χ. περίπου αρχίζει η Εποχή του Χαλκού και ακολουθεί η Εποχή του Σιδήρου (1500 π.Χ έως 1780 μ.Χ. περίπου), η Βιομηχανική Επανάσταση (ή «Εποχή του Χάλυβα»: 1780-1945) και η Πυρηνική Εποχή (1945 έως σήμερα).

Πολλά σημεία-σταθμοί της ανθρώπινης ιστορίας συνδέονται με την αναζήτηση ορυκτών ή την εύρεση νέων μεθόδων χρήσης αυτών των ορυκτών, από το ταξίδι του Μάρκο Πόλο στην Κίνα και την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου τον 16 ο αι., έως την εποίκηση της Αυστραλίας και τον Πυρετό του Χρυσού που έφερε χιλιάδες χρυσοθήρες στο Γιούκον του Καναδά.

Στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αι., για να καλυφθούν οι ανάγκες της βιομηχανικής επανάστασης σε ειδικευμένους επιστήμονες, έκαναν την εμφάνιση τους επιστήμες και σχολές που είναι σημαντικές μέχρι και σήμερα. Σχεδόν ταυτόχρονα εμφανίστηκαν η επιστήμη της γεωλογίας και οι πρώτες σχολές μηχανικών μεταλλείων: το 1716 η Σχολή Μεταλλείων στο Joachimsthal της Βοημίας (Γιάχιμοφ της σημερινής Τσεχίας), το 1783 η Σχολή Μεταλλείων του Παρισιού (École des mines) κ.ά.

Κατά τον 20ο αι., η εκμετάλλευση ορυκτών πρώτων υλών πήρε τεράστιες διαστάσεις, χάρη στην ανακάλυψη της δυναμίτιδας (1866) και την μηχανοποίηση της εξόρυξης, αλλά και εξαιτίας της δραματικής αύξησης της κατανάλωσης από τον άνθρωπο. Πολλές μεταλλευτικές επιχειρήσεις απέκτησαν μεγάλη οικονομική ισχύ και αναπτύχθηκαν σε όλον τον κόσμο.

Η μεγάλη κατανάλωση πρώτων υλών οδήγησε επίσης σε εξάντληση πολλών αποθεμάτων. Τα μεταλλεύματα προς εκμετάλλευση άρχισαν να γίνονται ολοένα και πιο φτωχά. Έτσι, ο άνθρωπος στρέφεται προς την ανακύκλωση και τη χρήση λιγότερο ενεργοβόρων τεχνολογιών. Παρ1 όλα αυτά, η μεταλλευτική θα εξακολουθήσει να παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην ζωή του ανθρώπου, γιατί σχεδόν όλα τα ανθρώπινα δημιουργήματα προέρχονται από τη γη.

Σήμερα στον ανεπτυγμένο κόσμο άλλαξε και ή ίδια η μεταλλευτική.

Η σύγχρονη μεταλλευτική δε θυμίζει σε τίποτα τις συνθήκες των μεταλλείων και των ορυχείων του παρελθόντος. Εξελίσσεται και προσαρμόζεται βάσει των νέων κανονισμών, τεχνολογιών και της σημερινής τεχνογνωσίας.

Η ανάπτυξη της επιστήμης της μεταλλευτικής και των άλλων σχετικών επιστημών και η εκβιομηχάνιση της εξόρυξης έφεραν σημαντική βελτίωση των συνθηκών εργασίας στις υπόγειες και υπαίθριες εκμεταλλεύσεις. Με αποτέλεσμα, οι σύγχρονες εκμεταλλεύσεις στον ανεπτυγμένο κόσμο να έχουν δείκτη ασφαλείας που θα τον ζήλευαν οι περισσότεροι οικονομικοί κλάδοι αντίστοιχης σημασίας και να οδεύουν σταθερά προς το καλύτερο.

Μεταλλευτικά Νέα, Μάιος-Ιούνιος 2014, άρθρο της Χρύσας Στύλου

ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΣΑΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΘΕΡΕΤΡΑ

orihiovoudia

Υπαρκτά παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι μεταλλεία και τουρισμός συνυπάρχουν αρμονικά.

Η περιοχή Levi στην Λαπωνία είναι ένα από τα πιο γνωστά τουριστικά θέρετρα στον κόσμο, ο πιο δημοφιλής προορισμός της Φινλανδίας και παγκόσμιος προορισμός φυσιολατρών. Το Brisbane στο Queensland της Αυστραλίας, ψηφίστηκε ως η πιο φιλόξενη και μοντέρνα πόλη στον κόσμο και θεωρείται ο πιο δημοφιλής τουριστικός προορισμός της χώρας ξεπερνώντας σε τουριστικά έσοδα το Σύδνεϋ. Η περιοχή Boliden στη Σουηδία θεωρείται από τους πιο πράσινους προορισμούς στον κόσμο και το πιο δυνατό παράδειγμα ραγδαίας ανάπτυξης στην Ευρώπη. Η περιοχή Uşak είναι η πιο αναπτυσσόμενη της Τουρκίας. Η Μήλος αποτελεί σημείο αναφοράς στην εγχώρια τουριστική ανάπτυξη, με κατακόρυφη αύξηση κρατήσεων και επισκεψιμότητας. Τι συνδέει αυτές τις περιοχές που πέτυχαν, με τον δικό τους τρόπο η καθεμία, ανάπτυξη σε κάθε επίπεδο; Η σχέση τους με τα Μεταλλεία.

Το παράδειγμα της Φινλανδίας

«Στην Kittilä έχουμε δυο χρυσωρυχεία. Το πρώτο είναι ο τουρισμός». Αυτό δήλωσε πρόσφατα ο Seppo Maula, πρώην Δήμαρχος της πόλης Kittilä σε οικονομικό συνέδριο στην Αθήνα.

Οι αριθμοί τον επιβεβαιώνουν

Σε απόσταση μόλις 20 χλμ. από το μεγαλύτερο μεταλλείο χρυσού στην Ευρώπη και ένα από τα μεγαλύτερα διεθνώς (ετήσια παραγωγή 150.000 ουγκιές), η περιοχή Levi κατάφερε τα τελευταία χρόνια να επιτύχει σημαντική τουριστική άνοδο.

Η μεταλλευτική ανάπτυξη, που μετρά πενήντα χρόνια στην περιοχή, έφερε οικονομική ανάπτυξη, δημογραφική αύξηση, νέους επαγγελματίες, νέες κλίνες στον τουρισμό (από 7.000 την περίοδο ’90, 24.000 σήμερα), 1.300 εργαζό¬μενους και ετήσιο τζίρο 200 εκ. Ευρώ, στα ίδια ακριβώς επίπεδα με τον τζίρο της εξόρυξης χρυσού.

Σήμερα η Kittilä αποτελεί το πιο δυνατό παράδειγμα για το πώς η μεταλλευτική φέρνει τόσο τουριστική όσο και κοινωνική ανάπτυξη. Με ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας ζωής και ραγδαία αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος, των οικονομικών δεικτών και των δημογραφικών δεδομένων, με τις κατάλληλες φυσικά προϋποθέσεις και υποδομές.

Φινλανδία και Σουηδία παραμένουν οι χώρες με το ευνοϊκότερο επενδυτικό μεταλλευτικό περιβάλλον και αποδεδειγμένη παράλληλη ανάπτυξη.

Στο Aitik στη Β. Σουηδία επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη παραγωγή χαλκού στην Ευρώπη με μεγάλη παράλληλη παραγωγή χρυσού και αργύρου (ετήσια παραγωγή 240.000 τόνοι χρυσοφόρου συμπυκνώματος χαλκού-αργύρου). Η περιοχή θεωρείται από τις πιο πράσινες στον κόσμο και αποτελεί μια από τις δημοφιλέστερες στις σκανδιναβικές χώρες.

Στο βόρειο τμήμα της Σουηδίας δεν υπήρχαν υποδομές

Η εξορυκτική βιομηχανία, δημιούργησε υποδομές και συγκοινωνίες, εξασφαλίζοντας την άμεση τουριστική ανάπτυξη. Είναι ενδεικτικό ότι στην περιοχή Kiruna, σε απόσταση μόλις 10 χλμ. από το μεταλλείο, τα πιο δημοφιλή ξενοδοχεία από πάγο διεθνώς προσελκύουν επισκέπτες από όλο τον κόσμο.

Σε επίπεδο δεικτών, η Σουηδία και η Αυστραλία θεωρούνται τα δυο πιο τρανταχτά παραδείγματα ραγδαίας ανάπτυξης, που στηρίζεται αποκλειστικά στην μεταλλευτική-εξορυκτική βιομηχανία.

Η πιο φιλική πόλη στον κόσμο, μια «μεταλλευτική πόλη»

Η Αυστραλία είναι η δεύτερη χώρα σε παραγωγή χρυσού στον κόσμο μετά την Κίνα και μια από τις χώρες με τα περισσότερα μεταλλεία και ορυχεία. Σημείο αναφοράς είναι το Brisbane στο Queensland.

Μια πόλη που κατάφερε να αναδειχθεί στην πιο φιλική και μοντέρνα πόλη του 2013, ενώ κατάφερε να ξεπεράσει σε τζίρο από την τουριστική βιομηχανία τις πιο δημοφιλείς πόλεις της Αυστραλίας.

Στην Τουρκία ο χρυσός έφερε ανάπτυξη

Η περιοχή Uşak της δυτικής Τουρκίας, μια περιφέρεια 342.000 κατοίκων, αποτελεί παράδειγμα ραγδαίας ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα αποκλειστικά και μόνο λόγω του χρυσού.

Μέσα σε τρία χρόνια, 18 χωριά σε απόσταση το πολύ 10 χλμ. από το μεγαλύτερο επιφανειακό μεταλλείο της Τουρκιάς, πέτυχαν ραγδαία ενίσχυση των δεικτών παραγωγικότητας σε μελισσοκομία, πτηνοτροφία, κτηνοτροφία και αγροτική παραγωγή, αύξηση πωλήσεων και άμεση τόνωση ρευστότητας και εσόδων στην περιοχή.

Στην Τουρκία τα πράγματα λειτούργησαν απλά. Άνθρωποι, που παλαιότερα δεν είχαν κίνητρο και εγκατέλειπαν την ύπαιθρο, επέστρεψαν για να δουλέψουν στα Μεταλλεία. Η αγάπη τους για τη γη και το παραδοσιακό παρελθόν τους οδήγησε στο να επενδύσουν μέρος του σταθερού εισοδήματος τους για την βελτίωση εξοπλισμού και καλλιεργειών.

Με την απόλυτη στήριξη και καθοδήγηση της Κυβέρνησης, στράφηκαν σε καλλιέργειες αποδοτικές για την παραγωγή αλλά και για την σίτιση του ανεπτυγμένου ζωικού κεφαλαίου. Γεγονός που έφερε καλύτερη ποιότητα και άρα και μεγαλύτερη ποσότητα σε κρέας και γάλα. Πέραν όλων αυτών, οι ίδιες καλλιέργειες λειτούργησαν καταλυτικά μέσω των νέων ανθοφοριών και για την δραματική ενίσχυση του δυναμικού της μελισσοκομίας.

Με λίγα λόγια, οι αγρότες απέκτησαν πλάνο. Με τα χρήματα από τα μεταλλεία και την στήριξη της Κυβέρνησης και φυσικά με την βοήθεια των έργων υποδομής που κατασκευάστηκαν στην περιοχή, κατάφεραν να το υλοποιήσουν.

Και πέτυχαν το εξής: Να μετατρέψουν τους οικονομικούς δείκτες σε πραγματικούς δείκτες. Αποδεικνύοντας ότι ο χρυσός δεν είναι «μονοκαλλιέργεια».

Στην Ελλάδα η Μήλος δείχνει το δρόμο…

…με ένα δυναμικό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης που προϋποθέτει τη συνύπαρξη τουρισμού και μεταλλευτικής. Στη Μήλο η παράλληλη ανάπτυξη βιομηχανίας και τουρισμού βοήθησε το νησί να αντισταθεί στην την κρίση, λόγω της μοναδικότητάς του και της ξεχωριστής του φυσιογνωμίας που το ανέδειξαν σε διεθνές brand name.

Μια αλλαγή που δεν προέκυψε τυχαία. Διασφαλίστηκε μέσα από μια συντονισμένη προσπάθεια για ανάδειξη του μεταλλευτικού και γεωφυσικού πλούτου της Μήλου, της μεταλλευτικής της ιστορίας και της κουλτούρας της. Μια προσπάθεια που στηρίχθηκε δυναμικά από τα Υπουργεία Τουριστικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, τους τοπικούς φορείς αλλά και τους ίδιους τους επαγγελματίες του νησιού, που κατάλαβαν ότι η ταυτότητα του είναι και το μυστικό για την ανάπτυξή του.

Σε 2.500 σημεία του κόσμου υπάρχουν Μεταλλεία εδώ και αιώνες. Είναι περιοχές που κατάφεραν να επιβιώσουν ιστορικά, να αντισταθούν σε περιόδους κρίσης, να αποκτήσουν πρώτες πολιτισμό, αυτονομία, και ανάπτυξη. Είναι περιοχές όπου η μεταλλευτική ανάπτυξη, έδωσε φως, νερό, υγεία, σπίτια, σχολεία, δρόμους και ποιότητα ζωής σε εκατομμύρια ανθρώπων.

Η Jamila Abassi, ανθρωπολόγος που δούλεψε σε περισσότερα από 15 μεταλλεία στον κόσμο από τις Φιλιππίνες, μέχρι την Λατινική Αμερική και την Αφρική, μας έλεγε πρόσφατα ότι δίπλα στα μεταλλεία είδε τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους. Γιατί είναι άνθρωποι αυτόχθονες, που μπορούν να καθορίζουν το μέλλον και την τύχη τους. Από τα παιδιά στην Ασία που έχουν νερό, μέχρι τα παιδιά στην Φινλανδία που έχουν δικά τους όνειρα.

Τελικά, αυτό που συνδέει όλες τις παραπάνω περιοχές και όλα τα παραπάνω παραδείγματα είναι η πρόοδος και η ευημερία που βασίστηκαν σε ένα διαφορετικό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης. Είναι αυτό που μπορεί να αντισταθεί στην οικονομική αστάθεια, να φέρει δουλειές, οικονομική ευημερία, υποδομές και κατά συνέπεια τουρισμό και παράλληλη ανάπτυξη. Είναι αυτό που κατ’ επέκταση εξασφαλίζει σε μια κοινωνία την ποιότητα ζωής, την προστασία του περιβάλλοντος και την κοινωνική σταθερότητα.

[ΠΗΓΗ: Μεταλλευτικά Νέα, Μάιος-Ιούνιος 2014, άρθρο της Αγγελικής Ρήγα]