Για μια ακόμη φορά, εξαιρετικά εύστοχος Πέτρος Τζεφέρης

«Δει δη χρημάτων, άνδρες Αθηναίοι..» (Δημοσθένης Α΄ Ολυνθιακός), για να θυμηθούμε τον πάντα επίκαιρο Δημοσθένη. Όμως, χρειαζόμαστε πραγματικά τα χρήματα και με αυτά θα λύσουμε διαχρονικά το πρόβλημα επιβίωσης του τόπου μας; Όλοι ξέρουμε ότι με τον τρόπο που έχουμε επιλέξει να πορευόμαστε τις τελευταίες δεκαετίες, σύντομα το πρόβλημα θα αναγεννηθεί, ίσως σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Τι πραγματικά  χρειαζόμαστε; Στο βάθος όλοι το ξέρουμε. Πρέπει να αλλάξουμε μυαλά, κουλτούρα, παιδεία και ενδεχομένως τρόπο ζωής. Και φυσικά χρειαζόμαστε ανάπτυξη. Γιατί μόνο με την ανάπτυξη θα μπορέσουμε να έχουμε λεφτά, να έχουμε εκπαίδευση, υγεία, ασφάλεια, να έχουμε «οντότητα/ταυτότητα».

Γιατί δεν έχουμε πραγματική ανάπτυξη; Γιατί ποτέ δεν ακολουθήσαμε μια σαφή αναπτυξιακή πολιτική. Θέλουμε επενδυτές σε αυτή τη χώρα, κι αν ναι σε ποιους τομείς, με τι κίνητρα, με τι φορολογική πολιτική; Γιατί ακόμη κι αν σε κάποιες περιπτώσεις υπήρξε τέτοια –έστω αποσπασματική– πολιτική, σκοντάψαμε στα επόμενα επίπεδα, το τακτικό και το επίπεδο εφαρμογής.

Ας πάρουμε το παράδειγμα της κρατικής περιουσίας και του ορυκτού πλούτου που σε συντριπτικό βαθμό αποτελεί δημόσια περιουσία. Τι (πρέπει να) κάνουμε για την αξιοποίησή τους;

Πρώτα αποφασίζουμε αν θα την κάνουμε μόνοι μας ή θα τη δώσουμε στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Δυστυχώς εμείς ούτε αυτό το «first thing first» δεν έχουμε αποφασίσει και παλινωδούμε μπρος πίσω. Για τα νερά, για τα κοιτάσματα, για τα λιμάνια και τα αεροδρόμια, τις υποδομές γενικότερα. Λες και αν αποφασίζαμε να κάνουμε μόνοι μας ανάπτυξη (ανάπτυξη  μέσω κρατικών εταιρειών!) παντού και σε κάθε τομέα, αυτό θα ήταν εφικτό με τα σημερινά δεδομένα… Δυστυχώς, η εμπειρία από «φιλέτα» που το δημόσιο κράτησε για τον εαυτό του, δείχνει ότι δεν ξέρουμε εν συνεχεία τι να τα κάνουμε, και ελλείψει προγράμματος είτε τα κακοδιαχειριζόμαστε είτε τα αφήνουμε τελικά στην τύχη τους. Για εκείνους που είναι ήδη έτοιμοι να κουνήσουν το πατριωτικό δάκτυλο ωρυόμενοι το γνωστό «δεν πωλείται αυτή η χώρα», θέλω να υπενθυμίσω ότι η ανάπτυξη, όσο κι αν ορισμένοι δεν το αντιλαμβάνονται, δεν έχει χρώμα και δεν επιδέχεται ιδεοληψίες και κομματική καθοδήγηση. Κι ακόμη, πέραν από τους φυσικούς πόρους που είναι υποστηρικτικοί της ανθρώπινης ζωής και υγείας (π.χ. το περιβάλλον και η βιοποικιλότητα) και οι οποίοι θα πρέπει να διατηρούνται εις το διηνεκές, όλοι οι υπόλοιποι φυσικοί (ή ορυκτοί) πόροι μπορούν να μπούν στη διαδικασία της υποκατάστασης από ίσης (ή μεγαλύτερης) αξίας οικονομικό κεφάλαιο. Αλλωστε, σε κάθε περίπτωση, όσον αφορά τη δημόσια περιουσία, το Δημόσιο διατηρεί δεσπόζουσα θέση και μπορεί (και πρέπει) από τη θέση αυτή να βάζει όρους, τέλη, royalties, μισθώματα κ.λπ. για να βγαίνει κερδισμένο. Αρκεί να έχει τα «κότσια» αφενός να τους θεσπίσει και αφετέρου να τους τηρήσει…

Δεύτερον, αφού αποφασίσουμε ποια από τα «ασημικά» μας θα κρατήσουμε για «αυτεπιστασία» και «αυτοδιαχείριση», δημοπρατούμε τα υπόλοιπα. Κι εκεί είναι το επόμενο ζήτημα που έχουμε επίσης αποτύχει πλήρως. Τι κάνουμε; Ή τα αφήνουμε για δεκαετίες στην τύχη τους, σαν να μην υπάρχουν, ή τα δημοπρατούμε χωρίς να διασφαλίσουμε το δημόσιο συμφέρον, σε λάθος χρόνο, χωρίς  επιχειρηματικό σχέδιο και -το χειρότερο- δίνοντάς τα σε κολλητούς ή κατά συρροήν αποδειχθέντες διεφθαρμένους, συνδιαλεγόμενους με την εκάστοτε εξουσία. Χωρίς αιδώ, χωρίς εθνική συνείδηση.

Παράλληλα, αναθέτουμε σε «ανύπαρκτες» δομές του Δημοσίου να κάνουν διεθνείς διαγωνισμούς, να κατακυρώσουν αποτελέσματα, να καταρτίσουν και να παρακολουθήσουν συμβάσεις, να επιβάλλουν κυρώσεις. Να ελέγχουν την ασφάλεια και την υγεία εργαζομένων και περιοίκων. Εκεί που θα έπρεπε να έχουμε τους ικανότερους ανθρώπους να προασπίζουν το δημόσιο συμφέρον, έχουμε απολύτως υποστελεχωμένες δομές και ελάχιστα αμειβόμενους ανθρώπους. Αντίθετα, στελεχώνουμε με πληθώρα υπαλλήλων άσχετες και άχρηστες υπηρεσίες για να πατούν καλές σφραγίδες και να χορηγούν (ανύπαρκτα πλέον σήμερα) επιδόματα..

Δυστυχώς, αυτό το τελευταίο σχετικά με τη στελέχωση του Δημοσίου, το εφαρμόζουμε διαχρονικά στις υπηρεσίες του ορυκτού πλούτου, στα πετρέλαια, στη γεωθερμία, στα ενεργειακά ορυκτά κ.ά. για να αναφέρω τα ζητήματα που γνωρίζω από πρώτο χέρι. Για παράδειγμα, πώς και κατά πόσο στελεχώθηκε η πολυθρύλητη ΕΔΕΥ ΑΕ; Πού βρίσκονται οι άνθρωποι που αγωνίστηκαν μέχρι σήμερα για να έχουμε μια υποτυπώδη πρόοδο στο θέμα των ελληνικών υδρογονανθράκων; Ένας από αυτούς (είναι ελάχιστοι άλλωστε) έχει ζητήσει άδεια άνευ αποδοχών, και επειδή δεν μπορεί να ζήσει με αυτά που… απλόχερα του χορηγεί το ελληνικό Δημόσιο, βρίσκεται στη Σαουδική Αραβία για εργασία! Μαζί με αυτόν φυσικά και η εμπειρία του… Ωραίο το bypass από την πραγματική δομή που θα έπρεπε να υπάρχει, αλλά κράτησε λίγο..

Πού βρίσκεται αλήθεια το ζήτημα της διαγωνιστικής διαδικασίας για τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων; Μετά από τόσο δρόμο για να μπει το νερό στο αυλάκι και με φόντο ένα δυσμενές οικονομικό κλίμα, πελαγοδρομούμε ανάμεσα σε «συνεκμετάλλευση», αλλαγή του μοντέλου παραχωρήσεων του Ν. 4001 ή ανοίγματα στα BRICS. Πού βρίσκεται αλήθεια το ζήτημα της γεωθερμίας; Τι έγιναν οι διαγωνισμοί για Γ/Θ πεδία υψηλής ενθαλπίας; Αλήθεια πόσο ρεύμα παράγουμε πανελλαδικά από αυτήν την ανανεώσιμη πηγή ενέργειας; Τι γίνεται με τα μεταλλεία και τον ορυκτό πλούτο γενικότερα; Αν αφήσουμε κατά μέρος τις Σκουριές αλλά και το Κιλκίς, πόσα από τα εκατό (100) και πλέον «μεταλλευτικά οικόπεδα» του Δημοσίου που έχουν αξιολογηθεί βγήκαν σε διεθνείς διαγωνισμούς; Ποια η τύχη του ερευνητικού προγράμματος για τις Σάπες αλλά και του ζεολίθου, αμφότερα στη  σφύζουσα σε απο-ανάπτυξη ακριτική Θράκη; Ποια η τύχη της επαναλειτουργίας του λιγνιτωρυχείου της  Βεύης στη Φλώρινα; Και ο κατάλογος προφανώς δεν έχει τέλος!

Το ίδιο κάνουμε διαχρονικά σε όλους σχεδόν τους τομείς που σχετίζονται με τη δημόσια περιουσία. Και μετά προσδοκούμε να έχουμε ανάπτυξη, ζητάμε να μοιράσουμε πλούτο. Επιτέλους ας το καταλάβουμε, δεν μπορούμε να μοιράζουμε πλούτο που δεν υπάρχει. Και για να παραχθεί πλούτος, δεν χρειάζεται να μιλάμε διαρκώς, να αρθρογραφούμε ή να γκρινιάζουμε. Αντίθετα, χρειάζεται απλά να δουλεύουμε και να σιωπούμε μέχρι να μπορέσουμε να σηκώσουμε με αξιοπρέπεια το κεφάλι.

Ο τόπος προφανώς δεν έχει ανάγκη από εκλογές, δημοψήφισμα, ούτε άλλο χάιδεμα στα αυτιά των πολιτών από πολιτικούς ναρκισσιστές που διαγκωνίζονται στα κανάλια για να παράγουν… πλούτο. Έλεος! Χρειαζόμαστε εθνική συνεννόηση, και χρειαζόμαστε ρεαλιστές πολιτικούς που θα ζουν στον πραγματικό κόσμο, και δεν θα υπόσχονται σε κάθε προεκλογική περίοδο λαγούς με πετραχήλια σε μια χρεοκοπημένη χώρα, χωρίς αναπτυξιακή πολιτική, χωρίς ίχνος πραγματικής εγχώριας ανάπτυξης!

Είναι η εποχή που απαιτούνται ηγέτες, πραγματικοί ηγέτες. Εντιμοι αλλά και εμπνευσμένοι. Που θα οδηγήσουν την ελληνική κοινωνία στις αχαρτογράφητες θάλασσες που έρχονται και δεν θα δίνουν απλώς τις απαντήσεις που ο καθένας θέλει να ακούσει. Ειδικά σε τέτοιες περιόδους μεγάλης αβεβαιότητας και κατάπτωσης ηθικού, οι κοινωνίες έχουν ανάγκη να εμπιστευθούν τους ηγέτες, αξιώνοντας από αυτούς θαρραλέες αποφάσεις. Που πολλές φορές θα είναι δυσάρεστες, τουλάχιστον στην αρχή, μέχρι να αναγνωρισθούν ως αληθινές, δίκαιες και υλοποιήσιμες οπότε και στη συνέχεια θα ενστερνιστούν από την πλειοψηφία.

 

protagon.gr, του Πέτρου Τζεφέρη, διδάκτορα ΕΜΠ – συγγραφέα και διευθυντή ΥΠΕΚΑ