Δούλοι μεταλλωρύχοι στο Λαύριο. Στα μεταλλεία και τα λατομεία η χρήση δούλων ήταν η επικρατούσα πρακτική, με μεγάλο πλήθος σκλάβων να ενοικιάζεται για το σκοπό αυτό από πλούσιους πολίτες. Κορινθιακό πλακίδιο 6ος αιώνας πΧ. Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου

Η κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης των αρχαίων μεταλλείων του Λαυρίου ήταν χωρίς καμία αμφιβολία οι μεταλλωρύχοι – δούλοι δηλαδή τα “ανδράποδα”, που ήταν επιφορτισμένοι με την όρυξη των υπόγειων στοών και φρεάτων, τον εμπλουτισμό των μεταλλευμάτων στα πλυντήρια και την εκκαμίνευση των μετάλλων.

Ο όρος “ανδράποδα”, που κυριολεκτικά σημαίνει «αυτός που έχει πόδια ανθρώπου», σε αντιδιαστολή με τη λέξη «τετράποδον», η οποία χρησιμοποιείται μέχρι τις ημέρες μας. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τον Όμηρο στον πληθυντικό και αφορούσε τους δούλους στη βιομηχανία-βιοτεχνία και στα μεταλλεία. Όπως είναι γνωστό η κοινωνία της αρχαίας εποχής ήταν δουλοκτητική για λόγους ιστορικο-κοινωνικής εξέλιξης και θα πρέπει η οποιαδήποτε κριτική μας να εντάσσεται στο πλαίσιο αυτό. Δεν πρέπει δηλ. να κρίνει κανείς με την σημερινή νοοτροπία, η οποία άλλωστε έχει σε μεγάλο βαθμό επηρεαστεί από την χριστιανική θρησκεία.

Στο αρχαίο Λαύριο, οι δούλοι πραγματοποιούσαν την πιο σκληρή αλλά και εξειδικευμένη εργασία, δηλ. στην όρυξη φρεάτων και υπόγειων ερευνητικών στοών αλλά και την εργασία στις καμινείες. Τα φρέατα ήταν συνήθως διαστάσεων 1,30μ.Χ1,90μ. και με βάθη συνήθως 25μ. έως 55μ. που μπορούσαν να φτάσουν τα 85μ. και με μέγιστο τα 120μ. Οι ερευνητικές στοές ήταν συνήθως επίσης πολύ μικρών διαστάσεων 0.70μ.x 0.85μ., για λόγους μείωσης του κόστους εξόρυξης αλλά και για λόγους ασφαλείας, αποφεύγοντας έτσι τον κίνδυνο καταπτώσεων. Ευνόητο είναι ότι οι συνθήκες εργασίας των μεταλλωρύχων – δούλων ήταν πάρα πολύ σκληρές διότι, λόγω των μικρών διαστάσεων των υπόγειων στοών, ήταν αναγκασμένοι να μετακινούνται έρποντας για πολλές εκατοντάδες μέτρα και να εργάζονται συχνά σε ύπτια θέση. Σκεφθείτε ότι οι ερευνητικές στοές ήταν δαιδαλώδεις συνολικού μήκους πολλών εκατοντάδων χιλιομέτρων. Για τη διάνοιξη των υπόγειων μεταλλευτικών στοών χρησιμοποιούσαν εργαλεία χειρός το σφυρί και το καλέμι, ενώ για φωτισμό χρησιμοποιούσαν πήλινους λύχνους ελαίου. Γίνεται λοιπόν κατανοητό το γιγάντιο έργο που επιτέλεσαν κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Αξίζει μάλιστα να τονίσουμε ότι η παραγωγή Αργύρου των μεταλλείων του Λαυρίου των αρχαίων μεταλλευτών, ήταν μεγαλύτερη κατά 40% περίπου, συγκριτικά με την αντίστοιχη νεότερη παραγωγή κατά τον 19ον και 20ον αι.

Πολλοί ερευνητές, βασιζόμενοι σε ορισμένα κείμενα αρχαίων συγγραφέων, πραγματοποίησαν πληθώρα μελετών και δημοσιεύσεων για την αρχαία δουλεία στα μεταλλεία και γενικότερα την εξορυκτική δραστηριότητα. Στα μεταλλεία και τα λατομεία η χρήση δούλων ήταν η επικρατούσα πρακτική, με μεγάλο πλήθος σκλάβων να ενοικιάζεται για το σκοπό αυτό από πλούσιους πολίτες. Ο στρατηγός Νικίας νοίκιασε χίλιους σκλάβους για να εργαστούν στα ορυχεία αργύρου του Λαυρίου Αττικής, ο Ιππόνικος εξακόσιους και ο Φιλομήδης τριακόσιους.

Ο Ξενοφών αναφέρει πως κοστολογούνταν έναν οβολό ανά δούλο την ημέρα, φτάνοντας τις 60 δραχμές το χρόνο. Αν σκεφτεί κανείς ότι σημαντική πηγή δούλων ήταν και οι αιχμάλωτοι πολέμου, το πλήθος δούλων που εργάζονταν στα ορυχεία του Λαυρίου και στις λοιπές εγκαταστάσεις επεξεργασίας που επεξεργάζονταν τα μεταλλεύματα, ποικίλει σημαντικά από εποχή σε εποχή και εκτιμάται σε 30.000 -100.000. Τον 5ο αιώνα, λίγο πριν τον Πελοποννησιακό πόλεμο, ο αριθμός των δούλων ήταν ίσος με το μισό πληθυσμό των ελευθέρων πολιτών. Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα η πόλη αγόραζε μεγάλο αριθμό δούλων, μέχρι τρεις κρατικούς δούλους ανά πολίτη, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η συντήρηση όλων των πολιτών. Η τιμή των δούλων διέφερε ανάλογα με τις ικανότητές τους. Ο Ξενοφών υπολόγιζε την τιμή ενός δούλου – μεταλλωρύχου στο Λαύριο στις 180 δραχμές, τη στιγμή που ένας εργάτης σε μεγάλα έργα αμειβόταν με μόλις μία δραχμή την ημέρα.

Το περίφημο αρχαίο φρέαρ Des Escaliers κεκλιμένο με πάνω από σαράντα σκαλοπάτια λαξευμένα στο βράχο, περιοχή Μαρκάτι Λαυρεωτικής.

Σύμφωνα με την ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ Κ. Τσάϊμου(1988), ο δούλος δεν είχε ουσιαστικά δικαιώματα από νομική άποψη. Καταρχάς, δεν είχε όνομα και ο «κύριος» του έδινε ένα όνομα αλλά όχι επίθετο. Ο δούλος δεν είχε δική του περιουσία. Εάν είχε χρήματα από τις οικονομίες του δεν θα μπορούσε να τα διαθέσει χωρίς την έγκριση του «κυρίου» του. Δεν μπορούσε να παντρευτεί ούτε να τεκνοποιήσει χωρίς τη συγκατάθεση του κυρίου του. Τα παιδιά του δούλου ανήκαν στο «κύριό» του. Εάν οι δούλοι ήταν Ελληνικής καταγωγής τότε είχαν δικαίωμα μύησης στα Ελευσίνια μυστήρια. Ο δούλος που δεν μπορούσε να υποφέρει το «κύριό» του μπορούσε να καταφύγει ως ικέτης σε ορισμένους ναούς κύρια στο Θησείο ή στο ναό των Ευμενίδων και να ζητήσει να πωληθεί σε άλλον «κύριο». Την απόφαση για το άσυλο έπαιρναν οι ιερείς του ναού. Δεν επιτρέπονταν η τιμωρία από άλλο άτομο εκτός του «κυρίου» του. Ο δούλος δεν συμμετείχε στα γυμναστήρια, στον πόλεμο, και στη πολιτική δράση, που ήταν αποκλειστικό δικαίωμα και υποχρέωση του ελεύθερου πολίτη μέλους του Δήμου. Στις διάφορες δίκες μεταξύ ελευθέρων πολιτών ο δούλος δεν μπορούσε να καταθέσει στο δικαστήριο χωρίς την συγκατάθεση του «κυρίου» του.

Ο «κύριος» ενός δούλου είχε το αναφαίρετο δικαίωμα να απελευθερώσει το δούλο του είτε εν ζωή είτε με διαθήκη του. Η απελευθέρωση γινόταν αρχικά προφορικά αλλά από τον 5ον αι. π. Χ., που αυξάνεται ο αριθμός των δούλων, γινόταν με κάποια επισημότητα. Ετσι συνάγεται ότι οι απελευθερώσεις των δούλων του Λαυρίου θα πρέπει να ήταν μάλλον σπάνιες σε σχέση με τις απελευθερώσεις στην Αττική. Ωστόσο φαίνεται ότι γίνονταν απελευθερώσεις ορισμένων δούλων, τους οποίους οι «κύριοι» τους, θεωρούσαν ότι ήταν σπουδαίοι επαγγελματικά. Ήθελαν κατ’ αυτόν το τρόπο να χρησιμοποιήσουν τους “απελεύθερους” ως επιστάτες των εργαστηρίων τους.

[ΠΗΓΗ: oryktosploutos.net, των Πέτρου Τζεφέρη, Δρ. ΕΜΠ-Συγγραφέα και Δημητρίου Μπίτζιου, Δρ. Γεωλόγου – Κοιτασματολόγου, 14/10/2018]

Η Λαυρεωτική καταλαμβάνει το νότιο τμήμα της Αττικής, από την Κερατέα ως το Σούνιο. Είναι μια άνυδρη γωνιά γης με χαμηλή βλάστηση, ανάμεσα σε σωρούς απορριμμάτων της αρχαίας και νεώτερης μεταλλουργίας. Στο νότο, εκεί όπου το ακρωτήρι συναντά περήφανα τον Σαρωνικό κόλπο, δεσπόζει ο λαμπρός ναός του Ποσειδώνα.

Όμως το Λαύριο είναι πασίγνωστο για τα μεταλλεία του.Η μεταλλευτική δραστηριότητα σε αυτά χρονολογείται από το 3.000 π.Χ. και παλαιότερα (στην περιοχή Θορικού) αλλά η συστηματική εκμετάλλευσή τους αρχίζει με τη γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τα μεταλλεία του Λαυρίου υπήρξαν η κύρια πηγή πλούτου της Αθήνας κατά την κλασική εποχή (5ος και 4ος π.Χ. αιώνας). Αλλά και κατά τα νεώτερα χρόνια τα μεταλλεία αναβιώνουν μετά το 19ο αιώνα μ.Χ. μέχρι το 1982, οπότε διέκοψαν τις δραστηριότητές τους, ως συνέπεια της αποβιομηχάνισης της δεκαετίας του ’80.

Ηδη εδώ και 20 χρόνια έχει δημιουργηθεί και λειτουργεί εκεί το Tεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου (TΠΠΛ) υπό την διοίκηση του ΕΜΠ.

Το Λαύριο αποτελεί μοναδικό παράδειγμα γεω-μεταλλευτικής κληρονομιάς, ενδεχομένως και σε παγκόσμιο επίπεδο, που συνδυάζει το αρχαίο με το νεώτερο, τη γεωλογία/κοιτασματολογία με το ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, τα εντυπωσιακά ορυκτά του που αποτελούν μια ιστορία ορυκτοθηρίας από μόνα τους, την μεταλλευτική επιστήμη και την μεταλλουργία σε διαχρονικό επίπεδο, τον γεω-τουρισμό με τον μεταλλευτικό τουρισμό και την βιομηχανική αρχαιολογία. Και όλα αυτά με μια εκπληκτική ιστορική και μνημειακή πυκνότητα που δεν επιδέχονται κατακερματισμό.

Σας προτείνουμε λοιπόν ένα οδοιπορικό στο μυστηριώδες, ελκυστικό γεωλογικό και ιστορικό περιβάλλον της Λαυρεωτικής. Σας καλούμε να συμβάλλετε κι εσείς μέσα από αυτό το group ώστε η να μεταφερθεί η ιστορική και εκπαιδευτική παρακαταθήκη του Λαυρίου στη νέα γενιά.

Σας καλούμε όμως να δώσετε το στίγμα και του σημερινού Λαυρίου, μια πόλη που εξελίσσεται, μια πόλη που ζει και αναπνέει το σήμερα…

Το group είναι ανοικτό για όλους τους πολίτες είτε κατάγονται και μένουν στην περιοχή είτε όχι. Είναι ευπρόσδεκτοι όλοι όσοι αγαπούν το Λαύριο, σαν τόπο, σαν συμβολισμό, σαν κουλτούρα. Οσοι ακολουθούν τους κανόνες της χρηστής και καλόπιστης επικοινωνίας.

Προσβλέπουμε σε έναν ευπρεπή διάλογο για τον τόπο που αγαπάμε χωρίς κακόβουλα και υβριστικά σχόλια που προσβάλλουν την αισθητική μας.

Λέμε ελεύθερα αλλά κόσμια την άποψή μας, ακολουθούμε τη συνείδησή μας και όχι ύποπτες οικονομικές και πολιτικές “ατζέντες”. Δεν κάνουμε διαφημίσεις ούτε προσδοκούμε σε προσωπικό όφελος. Δεν διαφημίζουμε ορυκτά, δεν προωθούμε ούτε ενθαρρύνουμε την αγορά ή πώληση οποιουδήποτε προϊόντος.  Μολαταύτα θαυμάζουμε τα ορυκτά τόσο για την χρηστικότητά τους όσο και την αισθητική αξία τους.

Μοναδικός σκοπός της σελίδας είναι η προώθηση και προβολή της ιστορίας, του τοπίου και γενικότερα της γεω-μεταλλευτικής κουλτούρας του Λαυρίου και των ανθρώπων του και όχι παρατάξεων, κομμάτων ή προσωπικών απόψεων που δεν συνάδουν με τα ανωτέρω.

[ΠΗΓΗ: oryktosploutos.net, του Πέτρου Τζαφέρη, 21/3/2018]

[ΤΙΜΗ και ΔΟΞΑ στους χιλιάδες “Υπόγειους” Δούλους των αρχαίων μεταλλείων του Λαυρίου, που υπήρξαν Αφανείς, αλλά και αληθινοί ήρωες γιατί με τον ακούσιο μόχθο τους και το γιγάντιο και εμφανές  έργο τους, στήριξαν την Αθηναϊκή Δημοκρατία στους Περσικούς πολέμους, δημιούργησαν με τη σκληρή δουλειά τους την οικονομική υποδομή του Χρυσού Αιώνα της κλασικής εποχής και έβαλαν τα θεμέλια για την πρώτη και σημαντικότερη βαριά βιομηχανία της νεότερης Ελλάδας].

Η κύρια κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης των αρχαίων μεταλλείων του Λαυρίου ήταν χωρίς καμία αμφιβολία οι μεταλλωρύχοι – δούλοι δηλαδή τα “ανδράποδα”, που ήταν επιφορτισμένοι με την όρυξη των υπόγειων στοών και φρεάτων, τον εμπλουτισμό των μεταλλευμάτων στα πλυντήρια και την εκκαμίνευση των μετάλλων.

Ο όρος “ανδράποδα”, που σημαίνει “με πόδια ανθρώπου”, όπως εξηγεί στην διδακτορική της διατριβή η διακεκριμένη καθηγήτρια Αρχαιολογίας Κ. Τσάιμου (1988), χρησιμοποιήθηκε από τον Όμηρο στον πληθυντικό και αφορούσε τους δούλους στη βιομηχανία -βιοτεχνία και στα μεταλλεία. Όπως είναι γνωστό η κοινωνία της αρχαίας εποχής ήταν δουλοκτητική.

Την πιο σκληρή εργασία πραγματοποιούσαν οι δούλοι στην όρυξη φρεάτων και υπόγειων ερευνητικών στοών. Τα φρέατα ήταν συνήθως διαστάσεων 1,30μ.Χ1,90μ. και με βάθη συνήθως 25μ. έως 55μ. που μπορούσαν να φτάσουν τα 85μ. και με μέγιστο τα 120μ. Τα φρέατα (περίπου 1000) τα χρησιμοποιούσαν για αερισμό, για τον εντοπισμό σε βάθος των ετερογενών επαφών των πετρωμάτων δηλαδή των μαρμάρων και σχιστολίθων, όπου κατά τόπους αναπτύσσονταν το Αργυρομολυβδούχο μετάλλευμα σε φακούς ή θύλακες και για την μεταφορά του μεταλλεύματος.

[Μουσείο του Πανεπιστημίου Μεταλλευτικής και Τεχνολογίας του Freiberg (Σαξονία): η ανεύρεση δεσμών από σιδερένιους δακτυλίους, που ήταν ενωμένοι με σιδερένιο στέλεχος με υπολείμματα οστού, προκάλεσε υποθέσεις, ενδεχομένως ανυπόστατες, γύρω από το θέμα της συμπεριφοράς των «κυρίων» απέναντι στους δούλους τους. Photo© TU Bergakademie Freiberg / W. Rabich]

Μόλις ανεύρισκαν σε βάθος, την ετερογενή επαφή των πετρωμάτων διάνοιγαν ερευνητικές στοές προκειμένου να εντοπίσουν και να εκμεταλλευτούν θύλακες αργυρο-μολυβδούχου μεταλλεύματος. Οι ερευνητικές στοές ήταν συνήθως πολύ μικρών διαστάσεων (0.6 μ2 =(0.70μ.x 0.85μ.), για λόγους μείωσης του κόστους εξόρυξης αλλά και για λόγους ασφαλείας, αποφεύγοντας έτσι τον κίνδυνο καταπτώσεων. Ευνόητο είναι ότι οι συνθήκες εργασίας των μεταλλωρύχων – δούλων ήταν πάρα πολύ σκληρές διότι, λόγω των μικρών διαστάσεων των υπόγειων στοών, ήταν αναγκασμένοι να μετακινούνται έρποντας για πολλές εκατοντάδες μέτρα και να εργάζονται συχνά σε ύπτια θέση. Σκεφθείτε ότι οι ερευνητικές στοές ήταν δαιδαλώδεις συνολικού μήκους πολλών εκατοντάδων χιλιομέτρων. Για τη διάνοιξη των υπόγειων μεταλλευτικών στοών χρησιμοποιούσαν εργαλεία χειρός το σφυρί και το καλέμι,ενώ για φωτισμό χρησιμοποιούσαν πήλινους λύχνους ελαίου. Γίνεται λοιπόν κατανοητό το γιγάντιο έργο που επιτέλεσαν κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Αξίζει μάλιστα να τονίσουμε ότι η παραγωγή Αργύρου των μεταλλείων του Λαυρίου των αρχαίων μεταλλευτών, ήταν μεγαλύτερη κατά 40% περίπου, συγκριτικά με την αντίστοιχη νεότερη παραγωγή κατά τον 19ον και 20ον αι.

Πολλοί ερευνητές, βασιζόμενοι σε ορισμένα κείμενα αρχαίων συγγραφέων, πραγματοποίησαν πληθώρα μελετών και δημοσιεύσεων για την αρχαία δουλεία που κατά την καθηγήτρια  Κ. Τσάϊμου (1988) ξεπερνούν τον αριθμό 1700. Σύμφωνα με την καθηγήτρια, στο δούλο ο «κύριος» του, έδινε ένα όνομα αλλά όχι επίθετο. Δεν είχε δικιά του περιουσία. Εάν είχε χρήματα από τις οικονομίες του δεν θα μπορούσε να τα διαθέσει χωρίς την έγκριση του «κυρίου» του. Δεν μπορούσε να παντρευτεί ούτε να τεκνοποιήσει χωρίς τη συγκατάθεση του κυρίου του. Τα παιδιά του δούλου ανήκαν στο «κύριό» του. Εάν οι δούλοι ήταν Ελληνικής καταγωγής τότε είχαν δικαίωμα μύησης στα Ελευσίνια μυστήρια. Ο δούλος που δεν μπορούσε να υποφέρει το «κύριό» του μπορούσε να καταφύγει σε ορισμένους ναούς κύρια στο Θησείο ή στο ναό των Ευμενίδων και να ζητήσει να πωληθεί σε άλλον «κύριο». Την απόφαση για το άσυλο έπαιρναν οι ιερείς του ναού. Δεν επιτρέπονταν η τιμωρία από άλλο άτομο εκτός του «κυρίου» του. Ο δούλος δεν συμμετείχε στα γυμναστήρια, στον πόλεμο, και στη πολιτική δράση, που ήταν αποκλειστικό δικαίωμα και υποχρέωση του ελεύθερου πολίτη μέλους του Δήμου. Στις διάφορες δίκες μεταξύ ελευθέρων πολιτών ο δούλος δεν μπορούσε να καταθέσει στο δικαστήριο χωρίς την συγκατάθεση του «κυρίου» του.

Ο «κύριος» ενός δούλου είχε το αναφαίρετο δικαίωμα να απελευθερώσει το δούλο του είτε εν ζωή είτε με διαθήκη του. Η απελευθέρωση γινόταν αρχικά προφορικά αλλά από τον 5ον αι. π. Χ., που αυξάνεται ο αριθμός των δούλων, γινόταν με κάποια επισημότητα όπως αναφέρει η  Κ. Τσάϊμου (1988). Σύμφωνα με την καθηγήτρια συνάγεται ότι οι απελευθερώσεις των δούλων του Λαυρίου θα πρέπει να ήταν μάλλον σπάνιες σε σχέση με τις απελευθερώσεις στην Αττική. Ωστόσο φαίνεται ότι γινόντουσαν απελευθερώσεις ορισμένων δούλων, τους οποίους οι «κύριοι» τους, θεωρούσαν ότι ήταν σπουδαίοι επαγγελματικά. Ήθελαν κατ’ αυτόν το τρόπο να χρησιμοποιήσουν τους “απελεύθερους” ως επιστάτες των εργαστηρίων τους.

Ποια ήταν όμως η συμπεριφορά των Kυρiων προς τους Δούλους στο Λαύριο;  Δύο σημαντικά γεγονότα προκάλεσαν συζητήσεις και υποθέσεις γύρω από το θέμα της συμπεριφοράς των «κυρίων» απέναντι στους δούλους τους. Το πρώτο αφορά στις περιγραφές του ιστορικού Διόδωρου για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας των δούλων, που επικρατούσαν σε ανάλογα μεταλλεία της Άνω Αιγύπτου και της Ισπανίας, ενώ το δεύτερο αφορά στην ανεύρεση, δεσμών (Φωτό ) από σιδερένιους δακτυλίους, που ήταν ενωμένοι με σιδερένιο στέλεχος με υπολείμματα οστού. Το εύρημα αυτό, που υπήρξε μοναδικό στο Λαύριο, ευρίσκεται στο Μουσείο του Πανεπιστημίου Μεταλλευτικής και Τεχνολογίας του Freiberg (Σαξονία), για το οποίο πολλοί δραστήριοι Λαυριώτες (Η. Κατσαρός κ.α.) ζητούν να γίνουν ενέργειες για τον «επαναπατρισμό» του.

[Αύριο η συνέχεια: Τι υποστηρίζουν έγκριτοι ξένοι και Έλληνες μελετητές σχετικά με τις συνθήκες εργασίας των δούλων, οι οποίες μπορεί να ήταν πολύ σκληρές αλλά όχι απάνθρωπες. Οι Ε. Κακαβογιάννης, 1988, και Κ. Τσάιμου, 1988 & 1996, διατυπώνουν μάλιστα επιχειρήματα, που ενισχύουν την άποψη αυτή]

[ΠΗΓΗ: oryktosploutos.net, του Δημήτρη Μπίτζιου, Δρ. γεωλόγου, 10/3/2018]

Ο χώρος εγκατάστασης του νέου Μουσείο Κεραμικής

Το έργο της ΑΚΕΛ («Ανώνυμος Κεραμευτική Εταιρεία Λαυρίου») αλλά και ενός σπουδαίου καλλιτέχνη του Πάνου Βαλσαμάκη (1900 – 1986) ο οποίος υπήρξε θεμελιωτής της έντεχνης κεραμικής στην Ελλάδα, έρχεται να αναδείξει το νέο μουσείο Κεραμικής Τέχνης του Λαυρίου.

Πράγματι, σε τελική ευθεία εισέρχεται το συγκεκριμένο έργο για τη δημιουργία Μουσείου Κεραμικής στο Λαύριο, μετά την έγκριση από το Περιφερειακό Συμβούλιο της παράτασης της προγραμματικής σύμβασης (μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Αττικής, του δήμου Λαυρεωτικής και της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου), ώστε να είναι σε ισχύ έως την οριστική παραλαβή του.

Τα προϊόντα της εταιρείας ΑΚΕΛ ΑΕ έφεραν τη σφραγίδα της πλούσιας μικρασιατικής αλλά και της λαϊκής παράδοσης.

Ιστορικά στοιχεία. Το 1940 ιδρύθηκε από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος η «Ανώνυμος Κεραμευτική Εταιρεία Λαυρίου» στο κτήριο του Μεγάλου Ατμήλατου Μεταλλοπλυσίου της Ελληνικής Εταιρείας. Στο εργοστάσιο της εταιρείας που λειτούργησε με κάποιες μεταποιητικές τροποποιήσεις, μέχρι το 1957, απασχολήθηκαν και μαθήτευσαν στην τέχνη της κεραμικής, δίπλα σε άξιους τεχνικούς και καλλιτέχνες, πολλοί κάτοικοι του Λαυρίου. Τα προϊόντα της εταιρείας έφεραν τη σφραγίδα της πλούσιας μικρασιατικής αλλά και της λαϊκής παράδοσης.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στο εργοστάσιο της ΑΚΕΛ πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά η παραγωγή ελληνικής πορσελάνης από χώμα της Μήλου, χάρη στις ιδιαίτερες γνώσεις του χημικού Γ. Αλεξίου και ότι τα φαγεντιανά της ΑΚΕΛ έφθασαν να εξάγονται στην Αμερική και σε αρκετές χώρες της Ευρώπης.

Με την ΑΚΕΛ και την καλλιτεχνική παραγωγή της συνδέονται έμμεσα ή άμεσα πολλά ονόματα Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως του Πάνου Βαλσαμάκη, που υπήρξε καλλιτεχνικός διευθυντής για πολλά χρόνια, του Θανάση Παπαυγέρη, του Τζων Στεφανέλη, του Γιώργου Βακαλό, του Νίκου Νικολάου και του Γιάννη Τσαρούχη.

Η Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής (ΕΜΕΛ).  Σήμερα, μετά από πολυετείς  προσπάθειες της Εταιρείας Μελετών Λαυρεωτικής (ΕΜΕΛ) έχουν συγκεντρωθεί περί τα 600 αντιπροσωπευτικά κεραμικά της ΑΚΕΛ, χρηστικά και καλλιτεχνικά, σε χώρο του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου και γίνονται προσπάθειες δημιουργίας του νέου μουσείου «Μουσείο Κεραμικής ΑΚΕΛ – Πάνος Βαλσαμάκης» προς τιμήν του σπουδαίου εικαστικού και κεραμίστα από το Αϊβαλί.(1900 – 1986).

Το έργο συνολικού προϋπολογισμού 846.945 ευρώ, όπως διευκρινίζεται από την Περιφέρεια Ανατολικής Αττικής, είναι ενταγμένο στο Πρόγραμμα Εκτελεστέων Έργων της Περιφέρειας Αττικής και  στα αναμενόμενα οφέλη είναι «το Λαύριο να καταστεί σοβαρός πόλος πολιτιστικής δραστηριότητας».

Αντικείμενο των εργασιών είναι η μετατροπή του διατηρητέου βιομηχανικού κτιρίου – μνημείου που βρίσκεται εντός δημόσιου ακινήτου σε μουσείο κεραμικής, με παρεμβάσεις για την αποκατάσταση – εκμετάλλευση των δύο κενών δεξαμενών καθίζησης και την κάλυψή τους με μια στατικά ανεξάρτητη μεταλλική κατασκευή

Έργο του εικαστικού κεραμίστα Πάνου Βαλσαμάκη , Μαρούσι 1984

Πάνος Βαλσαμάκης – Έκθεση στην Εθνική  Πινακοθήκη

[ΠΗΓΗ: http://www.oryktosploutos.net/, του Πέτρου Τζεφέρη, 18/1/2018]

Την Παρασκευή 22 Σεπτεμβρίου 2017, το Βιοτεχνικό-Βιομηχανικό Εκπαιδευτικό Μουσείο σε συνεργασία με το Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, είχε τη χαρά να συμμετάσχει και φέτος στη μεγαλύτερη πανευρωπαϊκή γιορτή για την επιστήμη και την έρευνα, τη «Βραδιά του Ερευνητή», διοργανώνοντας από κοινού μια προκαταρκτική εκδήλωση υπό την αιγίδα του Δήμου Λαυρεωτικής που φιλοξενήθηκε στην Αίθουσα του Χυτηρίου στο Λιμάνι του Λαυρίου.

Η έρευνα άνοιξε τις πόρτες της στο χώρο της εκπαίδευσης αλλά και στο ευρύτερο κοινό, τώρα και στον τόπο μας, στο Λαύριο! Πειράματα δρώμενα ειδικά σχεδιασμένα για μαθητές, εργαστήρια για εκπαιδευτικούς καθώς και ποικίλες πρωτότυπες δραστηριότητες για μικρούς και μεγάλους μάγεψαν το κοινό.

Στις διαδοχικές δράσεις του εκπαιδευτικού  προγράμματός «Το Λιμάνι και ο Άνθρωπος» που εντάχθηκαν στο γενικό προγραμματισμό ΕΛΚΕΘΕ & ΑΘΗΝΑ συμμετείχαν πολλές οικογένειες, ομάδες παιδιών, εκπαιδευτικοί από σχολεία και άλλους φορείς, καθώς και πλήθος μεμονωμένων επισκεπτών. Μέσα από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Το Λιμάνι και ο Άνθρωπος» οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τον καθοριστικό ρόλο της Λιμενικής Βιομηχανίας στη διακίνηση αγαθών και ανθρώπων, πώς επηρεάζει τη ζωή τους, την οικονομία και την κοινωνία συνολικά και πως τελικά εξαρτώμεθα από τη θάλασσα. (Η μελέτη του εκπαιδευτικού προγράμματος έγινε με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.)

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από την εκδήλωση στη και στην σελίδα του B.B.E.M. στο Facebook.

[ΠΗΓΗ: http://elladitsamas.blogspot.gr/, 8/10/2017]