Στο διδακτικό έπος του Ησίοδου «Ἔργα καὶ ἡμέραι» δύο είναι τα βασικά θέματα που απασχολούν τον συγγραφέα: η δικαιοσύνη και η εργασία. Ένας από τους μύθους που διηγείται ο Ησίοδος στο πρώτο μέρος είναι αυτός των γενών: πέντε γένη ή είδη ανθρώπων διαδέχονται στη διάρκεια του χρόνου το ένα το άλλο σε μια πορεία σταδιακής κατάπτωσης. Τα τέσσερα από τα γένη αντιστοιχούν σε ισάριθμα μέταλλα (χρυσός, άργυρος, χαλκός, σίδηρος).
Κατά τον Ησίοδο αρχικά υπήρχαν πέντε ανθρώπινες περίοδοι (ή φυλές). Πρώτη ήταν η περίοδος (ή φυλή) του χρυσού κι αποτελούσε δημιούργημα των ολύμπιων θεών. Η δεύτερη, αποτελώντας κι αυτή δημιούργημα των ίδιων θεών, ήταν η περίοδος, του αργύρου. Τρίτη ήταν η περίοδος του χαλκού, που τη δημιούργησε ο Δίας. Τέταρτη η περίοδος των ηρώων, που κι αυτή ήταν δημιούργημα του Δία. Κι ακολούθησε η πέμπτη και τελευταία περίοδος, του σιδήρου, που κι αυτή τη δημιούργησε ο Δίας.
Η περίοδος του χρυσού
Για τον χαρακτηρισμό της πρώτης ανθρώπινης περιόδου χρησιμοποιείται ο χρυσός, το λαμπρότερο και πιο πολύτιμο από όλα τα μέταλλα, σύμβολο της λάμψεως και της χαράς της ζωής. Οι σύγχρονοι της θεϊκής βασιλείας του Κρόνου, οι άνθρωποι του «χρυσού αιώνα» ζούσαν με την αμεριμνησία και τη μακαριότητα των θεών. Δεν κόπιαζαν, δεν είχαν φροντίδες και δεν αισθάνονταν πόνους. Επίσης, δεν γερνούσαν και διατηρούσαν ακμαίες τις σωματικές τους δυνάμεις Απολάμβαναν τα συμπόσια, χωρίς να φοβούνται δυσάρεστες συνέπειες από τις υπερβολές και πέθαιναν πάντα πάνω στον ύπνο τους, που στις περιπτώσεις αυτές ήταν ελαφρός και ανακουφιστικός. Όλα τ’ αγαθά ήταν στη διάθεσή τους και τρισευτυχισμένοι απολάμβαναν τ’ άφθονα προϊόντα που τους προσέφερε η γη.
Μετά την εξαφάνιση της πρώτης εκείνης φυλής – ή τη λήξη της πρώτης περιόδου του ανθρώπινου γένους – κρίθηκε σκόπιμο να δημιουργηθούν δαίμονες «καλοποιοί», «αγαθοεργοί» κι «ευεργετικοί», οι οποίοι, διατρέχοντας τη Γη σαν «άγγελοι φύλακες» και κρυμμένοι μέσα στα σύννεφα παρακολουθούσαν άγρυπνοι τους θνητούς, βραβεύοντας τις καλές πράξεις τους και κολάζοντας τις κακές.
Η περίοδος του αργύρου
Οι άνθρωποι της δεύτερης περιόδου, του «αργυρού αιώνα» ήταν κατώτεροι από του πρώτου, του «χρυσού αιώνα». Ήταν νωθροί και είχαν λιγότερη δύναμη για αυτοκυριαρχία και δραστηριότητα. Περνούσαν μακρόχρονη παιδική ηλικία, γεμάτη αφέλεια και απλοϊκότητα και όταν πλησίαζαν στο στάδιο της εφηβείας, πέθαιναν εξαιτίας της ασεβούς συμπεριφοράς τους, των αλληλοεξοντωτικών διενέξεών τους, της πλεονεξίας τους και του ωμού ατομικισμού τους. Ο Δίας τους εξαφάνισε από το πρόσωπο της Γης, γιατί ήταν μια γενιά χωρίς θρησκευτικές, ηθικές και κοινωνικές αρχές, μεταμορφώνοντάς τους σε δαίμονες κι ορίζοντας για τόπο διαμονής τους την κατασκότεινη υπόγεια περιοχή.
Η περίοδος του χαλκού
Η περίοδος του χαλκού, που ακολουθεί, δεν χαρακτηρίζεται από παρακμή της ανθρωπότητος, αλλ’ αποτελεί απαρχή της ιστορικής εξελίξεώς της, της πολιτισμικής της ανόδου. Οι Έλληνες δεν λησμονούν, ότι πριν χρησιμοποιηθεί ο σίδηρος έγινε αξιοποίηση του χαλκού, που θεωρήθηκε μέταλλο κατάλληλο για κατασκευή όπλων. Οι άνθρωποι της τρίτης περιόδου είναι δυναμικοί και ασυγκράτητα δραστήριοι, όμως τους λείπει ο συναισθηματικός κόσμος. Έχουν ψυχική στειρότητα, που εξαιτίας της προβαίνουν σε κακές πράξεις. Η καρδιά τους έχει απελπιστική σκληρότητα που θυμίζει χάλυβα. Χρησιμοποιούν το χαλκό για όλες τις ανάγκες τους. Οι κατοικίες και τα όπλα τους ήταν όλα χάλκινα, γιατί ο σίδηρος τους ήταν άγνωστος.
Η περίοδος των ηρώων
Έπειτα έχουμε την τέταρτη περίοδο, με τη γενιά των «ηρώων» που ήταν τολμηροί πρωτοπόροι κι άκαμπτοι αγωνιστές και που πολλοί τους έπεσαν στις Θήβες και στην Τροία. Το στοιχείο αυτό, που παρεμβάλλεται στον «μύθο των αιώνων», δεν εναρμονίζεται με την ιδέα της σταδιακής πορείας του ανθρώπινου γένους. Όμως πρέπει να έχουμε υπόψη, ότι δεν είναι λίγοι οι σύγχρονοι του Ησιόδου, που επιθυμούσαν να εντάξουν στον κύκλο των προγόνων τους τους ήρωες των Θηβών και της Τροίας. Έτσι κι ο Ησίοδος δεν μπορούσε ν’ αποτελέσει εξαίρεση και τοποθέτησε πριν από τον τελευταίο αιώνα την περίοδο των ηρώων,
Η περίοδος του σιδήρου
Έπειτα η ανθρωπότητα μπαίνει στον αιώνα του σιδήρου, που τη θλιβερή του όψη περιγράφει με βαθιά απογοήτευση ο ποιητής του «Έργα και Ημέραι». Η περιγραφή του περιλαμβάνει άμεσες εντυπώσεις, γιατί ο Ησίοδος ζει στην εποχή του σιδήρου κι αντλεί από την ίδια την πείρα του, προβάλλοντας προσωπικές αντιδράσεις.
[ΠΗΓΗ: http://www.orykta.gr]