Εντός του χώρου του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου λειτουργεί το Βιοτεχνικό- Βιομηχανικό Εκπαιδευτικό Μουσείο (ΒΒΕΜ) με χαρακτήρα εκπαιδευτικό και πολιτιστικό.

Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου-Βιοτεχνικό Βιομηχανικό Εκπαιδευτικό Μουσείο. Στα ιστορικά και διατηρητέα κτίρια της πρώτης Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου (Γ.Ε.Μ.Λ.). Ιδρύθηκε το 1995 από το ΕΜΠ με πρωτοβουλία του τότε αντιπρύτανη Καθ. Παναγόπουλου το Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου.

Η λειτουργία του πάρκου στοχεύει στη δημιουργία ενός πόλου ανάπτυξης επιχειρηματικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων όπως και εν γένει πολιτισμού.

Στα ιστορικά και διατηρητέα κτίρια της πρώτης Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου (Γ.Ε.Μ.Λ.) ιδρύθηκε το 1995 από το ΕΜΠ το Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου.

Βασικός σκοπός του αποτελεί η διάσωση της σημαντικής βιομηχανικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του Λαυρίου (κτίρια, μηχανήματα, έγγραφα, ιστορικές– τεχνικές πληροφορίες, ζωντανές ιστορικές μνήμες εργαζομένων στη Γ.Ε.Μ.Λ κτλ).

Μέσα στο χώρο αυτό, εκτός των προαναφερμένων δραστηριοτήτων, πραγματοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις σχετικές με την προβολή της ιστορίας και του  πολιτισμού της ευρύτερης περιοχής της Λαυρεωτικής και με την ανάδειξη των ιστορικών μεταλλευτικών-μεταλλουργικών δραστηριοτήτων της περιοχής.

Εντός του χώρου αυτού, λειτουργεί το Βιοτεχνικό- Βιομηχανικό Εκπαιδευτικό Μουσείο (ΒΒΕΜ) με χαρακτήρα εκπαιδευτικό και πολιτιστικό. Έργο του είναι να συλλέγει υλικό, να διαφυλάττει να ερευνά και να εκθέτει, με στόχο την εκπαίδευση σε ό,τι αφορά στη βιοτεχνική-βιομηχανική ιστορία της περιοχής . Προσφέρει πολύπλευρη βιωματική εκπαίδευση και ψυχαγωγία σε ενήλικες, νέους και παιδιά. Πολλά από τα εκπαιδευτικά του προγράμματα αφορούν στους ορυκτούς πόρους της χώρας και τη χρήση των ορυκτών στην Καθημερινή Ζωή. Τα προγράμματα αυτά υποστηρίζονται από εκθέματα Μουσείων από συλλογές του ΒΒΕΜ και από κατάλληλα διαμορφωμένο εκπαιδευτικό υλικό.

Όλος ο χώρος του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου έχει γίνει πλέον πόλος έλξης πολλών επισκεπτών, μαθητών, εκπαιδευτικών, επιστημόνων, πολιτιστικών φορέων κτλ., δίνοντας μία σημαντική ώθηση στην επισκεψιμότητα της πόλης του Λαυρίου και της ευρύτερης περιοχής της Λαυρεωτικής.

Πηγή http://www.ltp.ntua.gr/

Μουσείο Μαρμαροτεχνίας Τήνου. Βρίσκεται στον Πύργο της Τήνου. Αναδεικνύει με τον πλέον ζωντανό τρόπο την εξόρυξη του μαρμάρου από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Αναπαραστάσεις λατομείων, μεθόδων και εργαλείων εξόρυξης, οπτικοακουστικό υλικό για τις παραδοσιακές μεθόδους εργασίας του λατόμου και του μαρμαροτεχνίτη, παρουσιάσεις της σύγχρονης μαρμαροτεχνίας, εκθέματα του παλιού μηχανολογικού εξοπλισμού που χρησιμοποιούνταν στα λατομεία και άλλα σχετικά, αναδεικνύουν στον επισκέπτη ανάγλυφα όλη τη μαρμαρική παράδοση του νησιού από την εξόρυξη ως το ολοκληρωμένο μαρμάρινο καλλιτεχνικό έργο.

Το μουσείο Μαρμαροτεχνίας Τήνου βρίσκεται στον Πύργο της Τήνου και αναδεικνύει με τον πλέον ζωντανό τρόπο την εξόρυξη του μαρμάρου από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Το Μουσείο αποτελεί ιδιαίτερα δημοφιλή προορισμό για τους εθνικούς επισκέπτες του νησιού, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της τουριστικής του κίνηση

[ΠΗΓΗ: oryktosploutos.net, με στοιχεία από http://www.ltp.ntua.gr/, επιμέλεια Πέτρου Τζεφέρη, 6/7/2018]

Με την πλέον πρόσφατη απόφαση του Υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας εγκρίθηκαν:

• οι Τεχνικές Προδιαγραφές για την εκπόνηση της μελέτης «Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες», όπως συντάχθηκαν από την Κοινή Ομάδα Εργασίας που συγκροτήθηκε με τη με Α.Π. 62357/20-12-2016 απόφαση της Γενικής Γραμματέως Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του Υ.Π.ΕΝ. (ΑΔΑ: 7ΓΥΡ4653Π8-ΙΘ3), και θεωρήθηκαν από τη Δ/νση Χωροταξικού Σχεδιασμού ΥΠΕΝ με ημερομηνία 18-05-2018.
• Η διενέργεια  δημόσιου διαγωνισμού με ανοικτή διαδικασία ανάθεσης και κριτήριο την «πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας –τιμής», μέσω του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων (Ε.Σ.Η.ΔΗ.Σ.) σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.4412/2016, όπως ισχύει, με σκοπό τη σύναψη δημόσιας σύμβασης για την εκπόνηση της μελέτης «Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες».
• Οι όροι διενέργειας του ανωτέρω ηλεκτρονικού διαγωνισμού, όπως καθορίζονται στην οικεία Διακήρυξη, η οποία συντάχθηκε από τη Δ/νση Χωροταξικού Σχεδιασμού του Υ.Π.ΕΝ και θεωρήθηκε με ημερομηνία 21-05-2018.
• Οι όροι της προκήρυξης (περίληψη της Διακήρυξης) του ανωτέρω ηλεκτρονικού διαγωνισμού, όπως αυτή συντάχθηκε από τη Δ/νση Χωροταξικού Σχεδιασμού του Υ.Π.ΕΝ και θεωρήθηκε με ημερομηνία 21-05-2018.
• τα λοιπά έγγραφα της  σύμβασης για τον ανωτέρω ηλεκτρονικό διαγωνισμό.

Με προηγούμενη απόφαση του ΚΕΣΥΠΟΘΑ έχουν εγκριθεί τα τεύχη δημοπράτησης για την ανάθεση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου (ΕΧΠ) για τις ΟΠΥ.

Μετά τα ανωτέρω η Διεύθυνση Χωροταξικού Σχεδιασμού του Υ.Π.ΕΝ, ως αρμόδια τεχνική υπηρεσία, εντέλλεται να προχωρήσει άμεσα τις διαδικασίες συγκρότησης Επιτροπής Διαγωνισμού σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 221 του ν.4412/2016, όπως ισχύει, και να προβεί σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες για τη διεξαγωγή της διαδικασίας σύναψης της οικείας σύμβασης, συμπεριλαμβανομένων των απαιτούμενων ενεργειών για τη δημοσιότητα του διαγωνισμού, σύμφωνα με τις διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας και τους όρους της οικείας Διακήρυξης.

Επίσης η ίδια διεύθυνση του Υ.Π.ΕΝ. εντέλλεται να προσαρμόσει τη Διακήρυξη και το περιεχόμενο των λοιπών εγγράφων της σύμβασης, αναφορικά με τις καταληκτικές ημερομηνίες του διαγωνισμού και άλλες προθεσμίες, καθώς και ως προς τις εγκριτικές πράξεις και γνωμοδοτήσεις που αφορούν στην οικεία σύμβαση.

Η  εκτιμώμενη αξία της δημόσιας σύμβασης εκπόνησης της μελέτης του θέματος είναι 89.408,13€ (πλέον Φ.Π.Α.).

Επισημαίνεται ότι  η εκπόνηση ειδικού χωροταξικού πλαισίου για την αξιοποίηση των ορυκτών πρώτων υλών αποτελεί ένα από τα βασικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση και αποτελεί πάγιο αίτημα όλων των κοινωνικών εταίρων. Έχουν ήδη θεσπιστεί ειδικά πλαίσια χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης για τον τουρισμό, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις υδατοκαλλιέργειες, τη βιομηχανία και τα καταστήματα κράτησης. Η εξόρυξη αποτελεί μια οικονομική δραστηριότητα στρατηγικής σημασίας για τη χώρα, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με συγκεκριμένες χωρικές τοποθεσίες. Επομένως, θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο να τεθούν με ξεκάθαρους όρους οι χωροταξικές συνθήκες για την ανάπτυξη του κλάδου αλλά και να ενσωματωθούν οι υποχρεώσεις του προς το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον στο εργαλείο του ειδικού χωροταξικού πλαισίου.

[ΠΗΓΗ: oryktosploutos.net, του Πέτρου Τζεφέρη, 2/7/2018]

«Με τη βοήθεια των τοπικών κοινοτήτων προσπαθούμε να αποδείξουμε στην πράξη ότι η εξόρυξη και ο τουρισμός είναι στην πραγματικότητα συμπληρωματικές και όχι ανταγωνιστικές δραστηριότητες είπε ο πρόεδρος του πολυεθνικού ομίλου Gilles Michel που πραγματοποιεί εξορύξεις στη Μήλο»

Μια ιδιαίτερα αναπτυγμένη αλλά κι έντονα φορτισμένη συζήτηση των τελευταίων ετών έχει να κάνει με το αν μπορεί να συμβαδίσει η εξορυκτική δραστηριότητα με την περιβαλλοντική αειφορία, αλλά και με άλλους δυναμικούς κλάδους της οικονομίας όπως ο τουρισμός, που ειδικά σε περιοχές όπως με ορυκτό πλούτο συνυπάρχει π.χ. Χαλκιδική, Μήλος. Σημειώνεται ότι ο εξορυκτικός κλάδος συνεισφέρει το 3% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ έχει μια δυναμική που εφόσον αξιοποιηθεί σωστά μπορεί να οδηγήσει τη συνεισφορά στο 7% -8% του ΑΕΠ. Άλλωστε η χώρα έχει ορυκτό πλούτο παγκόσμιας εμβέλειας, αλλά αρκετά κενά τόσο στην πολιτική διαχείρισης όσο και στη στρατηγική ανάπτυξης.

Όπως είπε στο πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος των Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδας, η κ. Ρ. Μπατμάνογλου, διευθύντρια της Διεύθυνσης Κλιματικής Αλλαγής του υπουργείου Περιβάλλοντος, τόνισε πως είναι απαραίτητη η βιώσιμη ανάπτυξη της εξορυκτικής βιομηχανίας και πως η πρώτη άδεια που χρειάζεται μια εξορυκτική εταιρεία είναι η κοινωνική άδεια.

Εκεί άλλωστε είναι και το κλειδί ώστε να χτιστεί μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στα δύο μέρη, την επιχειρηματικότητα και την κοινωνία. Όμως η προστασία του περιβάλλοντος και η διασφάλιση της αειφορίας είναι μονόδρομος.

Είναι ενδεικτικό ότι στο ίδιο συνέδριο κ. Β. Krovig, senior vice president της LKAB, τόνισε πως οι βιομηχανίες που δεν ενδιαφέρονται για την αειφόρο ανάπτυξη θα βρεθούν εκτός αγοράς, ενώ η κ. Κ. Αδάμ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ανέφερε πως για να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να περνάει μέσω της εκπαίδευσης έτσι ώστε οι νέοι επιστήμονες να λαμβάνουν υπόψη τους τις ανάγκες του περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών στην κατασκευή των νέων εξορυκτικών μονάδων.

Η κ. Λαζαρίμου, διευθύντρια Επικοινωνίας της «Ελληνική παραγωγή» και Strategic Communications Consultant στον Ομιλο Βιοχάλκο, τόνισε πως είναι αναγκαία προϋπόθεση ο ειλικρινής διάλογος μεταξύ των εμπλεκομένων μερών (πολιτείας – κοινωνίας – εξορυκτικής βιομηχανίας) έτσι ώστε να υπάρχει άμεση ενημέρωση για όλα τα ζητήματα προκειμένου να αποφεύγονται οι παρεξηγήσεις που στην πλειονότητα των περιπτώσεων οδηγούν σε κλιμάκωση της έντασης και στη δημιουργία προβλημάτων.

Την εκτίμηση ότι η αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων θα δημιουργήσει μια οικονομία με βιώσιμη ανάπτυξη που ενισχύσει την ελληνική οικονομία τόνισε σε ομιλία του ο Σ. Φάμελλος, αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος στο «8th International Forum Mineral Resources in Greece».

Παράλληλα τόνισε πως η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή χρειάζεται υλοποίηση, ενώ ανέφερε πως βάσει των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ προβλέπει ότι μέχρι το 2050 θα πρέπει να υπάρξει μείωση των εκπομπών αερίων 80%-95% από την ηλεκτροπαραγωγή.Αυτό θα προκαλέσει τεκτονικές αλλαγές, στις οποίες οι εταιρείες θα πρέπει να εναρμονιστούν.

Παράλληλα ο κ. Φάμελλος ξεκαθάρισε πως για να υπάρξει υγιή επιχειρηματικότητα η πολιτεία θα πρέπει να διαβεβαιώσει ότι ισχύουν οι ίδιοι κανόνες για όλους και να επιταχύνει τη διαδικασία των αδειοδοτήσεων.

Τέλος έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας αλλά και προϊόντων με οικολογικό σχεδίασμά που θα είναι πιο εύκολα ανακυκλώσιμα, με αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους αλλά και της διαχείριση των πόρων. Βασικός παράγοντας είναι η εθνική στρατηγική αξιοποίησης των πρώτων υλών, η τήρηση της νομοθεσίας, ο σεβασμός στο περιβάλλον και στις τοπικές κοινωνίες.

Η περίπτωση της Μήλου

Σε αντιδιαστολή με τις πρόσφατες συζητήσεις για το κατά πόσον οι εξορύξεις υπονομεύουν άλλους κλάδους, όπως ο τουρισμός, η περίπτωση της Μήλου δείχνει ότι μπορεί να βρεθεί ισορροπία. Στο πανέμορφο ηφαιστειακό νησί των Δυτικών Κυκλάδων οι εξορύξεις βέβαια χρονολογούνται από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, γεγονός που έχει οδηγήσει σε μια «ωρίμανση» της τοπικής κοινωνίας σε σχέση με τις προκλήσεις της εξορυκτικής βιομηχανίας. Ομως εσχάτως το νησί είναι ο πλέον ανερχόμενος τουριστικός προορισμός των Κυκλάδων και προβάλλει μαζί με Σαντορίνη και Μύκονο ως ένα άλλο «μαργαριτάρι». Κι όλα αυτά με τις εξορύξεις παρούσες. Ομως δεν είναι τυχαίο τίποτα καθώς τόσο η SB Βιομηχανικά Ορυκτά, η ιστορική «Βαρυτίνη», όσο και η διάδοχός της σήμερα, η γαλλική Imerys πάντα είχαν το περιβάλλον ως βασικό μέλημα. Πριν από λίγους μήνες ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του γαλλικού πολυεθνικού ομίλου Gilles Michel, με καταγωγή από τη Μασσαλία, αναφέρθηκε στο θέμα για πρώτη φορά, μετά την εξαγορά της S&B.

«Είμαστε περιβαλλοντικά υπεύθυνοι και διαθέτουμε ένα ιστορικό προσήλωσης στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και στην αποκατάσταση του εδάφους μετά την ολοκλήρωση της εξορυκτικής δραστηριότητας, δημιουργώντας, για παράδειγμα, αμπελώνες κ.λπ.» τόνισε και προσέθεσε: «Είμαστε επίσης υπεύθυνοι εταιρικοί πολίτες στις κοινότητες στις οποίες δραστηριοποιούμαστε. Με τη βοήθεια των τοπικών κοινοτήτων προσπαθούμε να αποδείξουμε στην πράξη ότι η εξόρυξη και ο τουρισμός είναι στην πραγματικότητα συμπληρωματικές και όχι ανταγωνιστικές δραστηριότητες είπε ο πρόεδρος του πολυεθνικού ομίλου Gilles Michel που πραγματοποιεί εξορύξεις στην Μήλο. To VAGONNETO στη Φωκίδα και το Miloterranean στη Μήλο είναι δύο μοναδικά παραδείγματα αυτής της αρμονικής συνύπαρξης».

Τα μέτρα

Πάντως για να γίνει πράξη και κανόνας παντού μια υπεύθυνη στάση όλων των εταιρειών και να διασφαλιστεί ο ρόλος της μεταλλευτικής βιομηχανίας στο ολιστικό πρόγραμμα ανάπτυξης θα πρέπει να προωθηθούν, τα εξής:

• Η εκπαίδευση – ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών, πιο διαφανείς περιβαλλοντικές διαδικασίες
• Η ανάπτυξη νέων καινοτόμων τεχνολογιών που βοηθά στην μείωση του λειτουργικού κόστους και τη δημιουργία πιο εμπορικών προϊόντων
• Η υψηλότερη αξία παραγωγής του τελικού προϊόντος μέσω της μεταποίησης
• Η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στην πολιτεία ότι μπορεί να προστατεύσει το περιβάλλον και τους ίδιους
• Πρωτοβουλίες για την μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των εταιρειών
• Τέλος είναι απαραίτητο για τις εταιρείες να εντάξουν στη στρατηγική τους ανάπτυξη τις περιβαλλοντικές αλλαγές και την κλιματική αλλαγή που αλλάζει τον τρόπο παραγωγής.

[ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 9/6/2018]

Ένας από τους σημαντικούς άξονες της ολοκληρωμένης Εθνικής Πολιτικής αξιοποίησης των Ορυκτών Πρώτων Υλών, που τέθηκε σε εφαρμογή τον Φεβρουάριο 2012 (βλ. Σχόλιο), είναι και η «Έρευνα για ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων».

Η Εθνική Πολιτική προβλέπει την λήψη μέτρων εξασφάλισης των συνθηκών για την έρευνα αυτή, το σχεδιασμό των απαραίτητων υποδομών καθώς και την ένταξη της εκμετάλλευσης των ορυκτών υλών στο συνολικό χωροταξικό σχεδιασμό.

Στις αρχές του 2012 υπήρχαν στο στάδιο της αδειοδότησης σημαντικά έργα (π.χ. κοιτάσματα Περάματος και Σαπών), ενώ ήταν σε εξέλιξη ο πλειοδοτικός διαγωνισμός για ορισμένα από τα πορφυρικά συστήματα του Νομού Κιλκίς με πρόθεση προκήρυξης διαγωνισμών από το ΥΠΕΚΑ και για άλλους χώρους (π.χ. μεταλλευτικός χώρος στην περιοχή Καλλυντήρι Ροδόπης).

Επισημαίνεται ότι τότε υπήρχε αξιόλογο ενδιαφέρον εταιρειών, οι οποίες εξήταζαν τις δυνατότητες αδειοδότησης για έρευνα εντοπισμού κοιτασμάτων τόσο σε δημόσιους μεταλλευτικούς χώρους -μέσα από τη διαδικασία των πλειοδοτικών διαγωνισμών- όσο και παραχωρήσεων.

Η ατυχής έκβαση των προσπαθειών αυτών σε συνδυασμό με το πρωτοφανές αρνητικό κλίμα των τελευταίων ετών για επενδύσεις στον εξορυκτικό κλάδο των μεταλλικών ορυκτών, οδήγησε στην ουσιαστική παύση κάθε έρευνας εντοπισμού ΟΠΥ. Ο καθείς μπορεί να ανιχνεύσει τα αίτια της αποτυχίας.

Αυτό όμως που είναι πράγματι εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι όλα αυτά τα χρόνια γίνονταν συνεχώς από αρμοδίους -και συνεχίζονται και σήμερα- αναφορές στη σημασία του «ορυκτού πλούτου», ανακοινώνονταν διάφορες ατεκμηρίωτες εκτιμήσεις για την αξία του, ενώ ταυτόχρονα δίνονταν -όπως δίνονται και σήμερα- υποσχέσεις για στήριξη της όλης προσπάθειας αξιοποίησής του στο πλαίσιο μίας αναπτυξιακής στρατηγικής.

Διαπιστώνεται κατά συνέπεια ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στις «δηλώσεις προθέσεων» της Πολιτείας και το «αποτέλεσμα». Ουσιαστικά η έρευνα για εντοπισμό κοιτασμάτων περιορίζεται σήμερα στις προσπάθειες των εταιρειών εξόρυξης για αύξηση των αποθεμάτων τους (brownfield exploration), ενώ δεν εκτελείται κανένα έργο για αναζήτηση νέων κοιτασμάτων (greenfield exploration).

Eίναι γνωστό ότι η κοιτασματολογία εξελίσσεται συνεχώς και η γνώση μας για το «τι ορυκτή ύλη θα βρούμε και πως» σε μία περιοχή βελτιώνεται, έτσι ώστε να χρειάζονται σε εθνική κλίμακα επαναξιολογήσεις των διαφόρων περιοχών αναφορικά με το δυναμικό τους.

Τα κρίσιμα ορυκτά και μέταλλα για παράδειγμα** δεν είχαν αποτελέσει ερευνητικό στόχο των μελετητών διαφόρων μεταλλοφόρων εμφανίσεων (πλην εξαιρέσεων), με αποτέλεσμα να μην υπάρχει σήμερα συστηματική γνώση των συγκεντρώσεών τους, ενώ για ορισμένα ορυκτά ανακαλύπτονται νέες χρήσεις με αποτέλεσμα να αποκτούν σημαντική οινονομική αξία, εκεί που η κοιτασματολογία-μεταλλευτική τα αγνοούσε.

Θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι αιτία της αναποτελεσματικότητας είναι οι αντιδράσεις που προβάλλονται σε τοπικό επίπεδο. Εδώ όμως βρίσκεται η ευθύνη της Πολιτείας, η οποία θα πρέπει να αντιληφθεί ότι οι εταιρείες ξοδεύουν σημαντικά κεφάλαια για αναζήτηση νέων κοιτασμάτων σε περιοχές για τις οποίες προηγουμένως έχουν λάβει τις σχετικές άδειες σύμφωνα με όλα όσα προβλέπει η νομοθεσία.

Αυτονόητο είναι ότι αποτελεί ευθύνη της πολιτείας να προστατεύσει τους επενδυτές και να δείξει εμπράκτως τη βούληση και την ικανότητά της γι’ αυτό. Σε περίπτωση επιτυχίας των ερευνών τους, οι επενδυτές δικαιούνται απολύτως να τύχουν αδειοδότησης για την εκμετάλλευση των νέων κοιτασμάτων, πάντοτε βέβαια σύμφωνα με όσα προβλέπει η νομοθεσία.

Η έρευνα εντοπισμού στο πρώϊμο αναγνωριστικό στάδιο είναι μέσα στους σκοπούς της Γεωλογικής Υπηρεσίας (ΙΓΜΕ). Ομως η Γεωλογική Υπηρεσία αποτελεί σήμερα σκιά του παλαιού εαυτού της, αφού είναι εγκλωβισμένη σε διοικητικά προβλήματα που είναι άσχετα με προσπάθειες υλοποίησης των στόχων για τους οποίους ιδρύθηκε, αναγκάζεται να εφαρμόσει κοινωνικά κριτήρια προσωρινής στελέχωσης που δεν είναι συμβατά με τις ανάγκες ενός σύγχρονου ερευνητικού οργανισμού, δεν έχει στρατηγικό σχεδιασμό στο πλαίσιο της Εθνικής πολιτικής για τις ΟΠΥ και εμφανίζεται -σχεδόν- με άγνωστο μέλλον.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις αδυναμίες του κρατικού φορέα και τη διεθνή πρακτική γίνεται πλέον σαφές ότι η διαδικασία αδειοδότησης για τις δραστηριότητες έρευνας (περιλαμβανομένης της αδειοδότησης για γεωτρήσεις) πρέπει να γίνει ευνοϊκή για μικρές ιδιωτικές εταιρείες ερευνών, οι οποίες συνήθως αποτελούνται από εξαιρετικά έμπειρους κοιτασματολόγους και μπορούν να αναδείξουν και κοιτάσματα με μικρότερο οικονομικό ενδιαφέρον. Ομως για την προσέλκυσή τους, το στάδιο της έρευνας εντοπισμού πρέπει να αποσυνδεθεί από το στάδιο εξόρυξης.

Παράλληλα πρέπει να υπάρξουν σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις, έτσι ώστε να μην υπάρχουν στο μέλλον ερευνητέοι μεταλλευτικοί χώροι, στους οποίους δεν θα προχωρά η έρευνα σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που ο μισθωτής θα έχει αναλάβει.

Από εμπειρία πολλών ετών μπορώ να βεβαιώσω ότι Ελληνες γεωλόγοι-πτυχιούχοι Ελληνικών Πανεπιστημίων μπορούν -σε ικανοποιητικό ποσοστό- να στελεχώσουν ή να συνεργασθούν με εταιρείες με αντικείμενο τον εντοπισμό νέων κοιτασμάτων.

Είναι γνωστό ότι το νομοθετικό πλαίσιο της Εθνικής Πολιτικής για τις ορυκτές ύλες υπάρχει και είναι σύμφωνο με όσα η πολιτική της ΕΕ έχει καθορίσει. Το μεγάλο κενό εντοπίζεται στην υλοποίησή της. Προφανώς το πρόβλημα είναι πολιτικό. Πόσο αξιόπιστη μπορεί να θεωρείται μία Πολιτεία (περιλαμβανομένης και της τοπικής αυτοδιοίκησης), που ενώ χορηγεί άδειες για έρευνα εντοπισμού ΟΠΥ στη συνέχεια αρνείται ή καθυστερεί να εγκρίνει τις αδειοδοτήσεις για εξόρυξη;

Αυτό δίνει το δικαίωμα σε πολλούς να πιστεύουν ότι οι συμπεριφορές-αποφάσεις σε τοπικό επίπεδο επιβάλλονται στο πλαίσιο κομματικών ανταγωνισμών σε εθνική ή τοπική κλίμακα. Και είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται επιχειρήματα που δεν αντέχουν σε επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα, ακόμη και όταν οι ίδιες τεχνικές εξόρυξης και κατεργασίας αποδεικνύεται ότι εφαρμόζονται χωρίς περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε άλλες χώρες.

Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι, είτε η πολιτεία φαίνεται ευχαριστημένη με την κατάσταση της ανυπαρξίας έρευνας εντοπισμού νέων κοιτασμάτων -παρά τις δηλώσεις περί του αντιθέτου- είτε ότι φαίνεται αδύναμη να την αντιμετωπίσει.

**Οι κρίσιμες ορυκτές ύλες για την Ευρωπαϊκή Ένωση (2017) είναι: βαρίτης, φθορίτης, βορικά άλατα, φωσφορικά, Sb, Be, Bi, Co, Ga, Ge, Hf, He, In, Mg, Nb, Sc, Si metal, Ta, W, V, PGM, REE.

Σχόλιο. Η Εθνική Πολιτική ΟΠΥ δεν ετέθη σε εφαρμογή τον Φεβρουάριο του 2012. Η τότε εκδήλωση απετέλεσε μια πανηγυρική διακήρυξη προθέσεων προς υλοποίηση. Η Εθνική Πολιτική για να τεθεί σε ισχύ πρέπει να επικαιροποιηθεί/αναθεωρηθεί (πλέον) και να κατοχυρωθεί θεσμικά με νόμο ή έστω Υπ. Απόφαση. Οπως έγινε με την ΕΠ για την Βιοποικιλότητα, για την κυκλική οικονομία κλπ. Εννοείται ότι το ευρύτερο νομοθετικό πλαίσιο για την υλοποίηση υπάρχει όπως ήδη αναφέρθηκε στο άρθρο. Κι ακόμη κάτι. Η κακοδαιμονία δεν βρίσκεται μόνο στους κόλπους της Πολιτείας, αλλά εγκαθίσταται και  φωλιάζει στον Ελληνα από την πρώτη μέρα που πηγαίνει στο σχολείο και φυσικά παγιώνεται πλήρως στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Η Πολιτεία καθρεπτίζει τον εαυτό μας, τον κακό εαυτό μας αν θέλετε, όμως είμαστε εμείς που δεν έχουμε αρχές, που άλλοτε αδιαφορούμε, άλλοτε προσποιούμαστε ότι ενδιαφερόμαστε για το πολύφερνο δημόσιο συμφέρον, αλλά που στο βάθος ιδιωτεύουμε και μόνον! Για να παράξεις ως πολιτεία πρέπει να πάψεις να ιδιωτεύεις.. Με άλλα λόγια, αν μεταφέρεις τους ικανούς ιδιώτες στις θέσεις κλειδιά της Πολιτείας, ουδόλως αυτό εγγυάται ότι θα έχεις αποτέλεσμα στην όποια δημόσια πολιτική προσπαθείς να υλοποιήσεις..  Ας πάψουμε να ιδιωτεύουμε και ας προσφέρουμε εθελοντικά!

[ΠΗΓΗ: http://politesaristoteli.blogspot.com, του Νικόλαου Σκαρπέλη, Ομότιμου Καθηγητή Κοιτασματολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, από oryktosploutos.net/, 30/5/2018]

O χώρος γύρω από την Ανατολική Μεσόγειο στάθηκε ιστορικά το μεγαλύτερο κέντρο ανάπτυξης του προϊστορικού πολιτισμού των μετάλλων, γεγονός που οφείλεται στο ότι η περιοχή ήταν πάντα ένα ευκολοδιάβατο σταυροδρόμι κατά τις μετακινήσει των φυλών, με αποτέλεσμα οι γνώσεις γύρω από τα μέταλλα να διασταυρώνονται και η αξιοποίησή τους να εξελίσσεται. Αυτός είναι ο ένας λόγος. Ο δεύτερος και βασικότερος είναι το γεγονός ότι η περιοχή διέθετε (και διαθέτει) πλούτο σε μέταλλα, πολλά από τα οποία, προπάντων τα ευγενή, βρίσκονται στα επιφανειακά στρώματα. Όλα αυτά έφεραν τον ελληνικό πολιτισμό στην προνομιούχα θέση να σημειώνει γοργότεροι ρυθμούς ανάπτυξή και να αναδειχθεί σε ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα της εποχής

Οι αρχαίοι Αθηναίοι γνώριζαν καλά ότι το στρατηγικό τους πλεονέκτημα οφειλόταν στην οικονομική τους δύναμη, που εξασφαλιζόταν από τον λαυρεωτικό άργυρο. Για την άγονη λαυρεωτική γη ο Ξενοφών έγραψε την επιτομή του πολιτικού ρεαλισμού: «Η έκταση του Λαυρίου, όταν μεν σπέρνεται, δεν αποφέρει καρπό, όταν όμως εξορύσσεται τρέφει πολύ περισσότεροί παρά εάν παρήγε σιτάρι»

Ο Ξενοφών, λοιπόν, γνώριζε το θεώρημα της εξόρυξης, ότι δηλαδή τα μεταλλεύματα είναι χωροθετημένα εκεί όπου θέλησε ο θεός και όχι εκεί όπου βολεύουν τον άνθρωπο.

Ο βωξίτης

Εκτός από τις χρυσές παραλίες, το ούζο και τον Greek mousaka, οι ορυκτές πρώτες ύλες είναι και παραμένουν ένα από τα πλέον ουσιώδη συγκριτικά πλεονεκτήματα αυτού του τόπου. Από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρωμάτων και ορυκτών για χρήση στη βιομηχανία, στην ενέργεια και στο εμπόριο αυξάνεται το εθνικό μας προϊόν και διασφαλίζεται ένα σοβαρότατο αειφορικό χαρακτηριστικό της προόδου, η αντοχή στους διεθνείς κλυδωνισμούς.

Ο βωξίτης, για παράδειγμα, είναι ένα σοβαρό κεφάλαιο για τον τόπο, δεδομένου ότι η Ελλάδα ανήκει στην πρώτη δεκάδα των χωρών με τα μεγαλύτερα κοιτάσματα και παραγωγή βωξίτη παγκοσμίως. Μάλιστα, δε, τα ελληνικά κοιτάσματα και η παραγωγή βωξίτη είναι διπλάσια από το άθροισμα Ρωσίας και ΗΠΑ. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προσφέρουμε παραπάνω από το μισό της συνολικής παραγωγής, συμπεριλαμβανομένης καταχρηστικά και της Τουρκίας, που έρχεται δεύτερη.

Οι ορυκτές πρώτες ύλες

Το θέμα των ορυκτών πρώτων υλών είναι τόσο σοβαρό, που η πρώτη παράγραφος του άρθρου 106 του Συντάγματος, με τίτλο «Κράτος και εθνική οικονομία», επιβάλλει στην πολιτεία να λαμβάνει μέτρα για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου από τα κοιτάσματα μετάλλων, προκειμένου να προωθήσει την περιφερειακή ανάπτυξη και να προαγάγει την οικονομία.

Άρα, όταν χαράσσουμε τη χωροταξική πολιτική στις ζώνες της ελληνικής επικράτειας, πιο καθαρή γραμμή πλεύσης δεν θα μπορούσαμε να περιμένουμε: εκεί όπου υπάρχουν ορυκτές πρώτες ύλες, και με δεδομένο ότι αποτελούν εθνικό πλούτο, πρέπει να μπορούμε απρόσκοπτα και κατά προτεραιότητα να τις αξιοποιούμε.

Η ελληνική ιδιομορφία

Βέβαια, από τη φύση του, ο κλάδος της εξόρυξης επηρεάζει μεγάλες σε έκταση χωρικές ενότητες, από τις οποίες το 30% βρίσκεται μέσα σε προστατευόμενες περιοχές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο κλάδος να εξαρτάται σχεδόν άμεσα από τον χωρικό σχεδιασμό και να υφίσταται τις συνέπειες μιας δυσάρεστης ελληνικής ιδιομορφίας, η οποία προκαλεί δυσλειτουργίες όχι μόνο στην εξόρυξη.

Το σύστημα του χωρικού μας σχεδιασμού κατατάσσεται σωστά σε τρία επίπεδα: το εθνικό, το περιφερειακό και το τοπικό. Όμως, πιο συχνά απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς, το ένα επίπεδο σχεδιασμού υπερβαίνει τα δικά του όρια και διεισδύει ζηλότυπα στα όρια των άλλων δύο, με αποτέλεσμα την αλληλοεπικάλυψη και την αδυναμία στην ιεράρχηση των χωροταξικών και περιβαλλοντικών προτεραιοτήτων.

Όπως όλες οι χώρες που διαθέτουν ορυκτό πλούτο, πρέπει, αφού συμφωνήσουμε στις αναπτυξιακές και περιβαλλοντικές μας προτεραιότητες, να καταλήξουμε σε ένα σταθερό, εύληπτο και μεθοδολογικά εφαρμόσιμο πλαίσιο για την αξιοποίηση των ορυκτών πρώτων υλών, αποδεκτό απ’ όλους ανεξαιρέτως τους φορείς, χωρίς αστερίσκους και χωρίς ψιλά γράμματα

Διότι αν δεν το κάνουμε, στο τέλος της ημέρας πάντα θα μπορεί να επινοηθεί ένας νομιμοφανής τρόπος για να κλείσει ένα ορυχείο ή να μην μπορεί να ανοίξει ένα άλλο

[Λεπτομέρεια από αγγείο. Δούλοι που εργάζονται σε ορυχείο του Λαυρίου τον 5ο αιώνα π.Χ.]

[ΠΗΓΗ: FREE SUNDAY, του Κώστα Κουρούνη, πολεοδόμου πολιτικού μηχανικού, υπεύθυνου για την πρωτοβουλία Publicspace.gr., 7/5/2018]