Μια εκ βαθέων συζήτηση με τον Κωνσταντίνο Γιαζιτζόγλου, πρόεδρο του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, για την αξία και την ανάπτυξη των εξορυκτικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα και την Ευρώπη
Ο κ. Γιαζιτζόγλου μας ξεναγεί στον συναρπαστικό κόσμο των εξορυκτικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα και την Ευρώπη, αναδεικνύοντας την οικονομική και γεωπολιτική τους αξία. Με την εμπειρία και τη διορατικότητά του, φωτίζει τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες του κλάδου, ενώ παράλληλα σκιαγραφεί το ρόλο της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης στην εξορυκτική βιομηχανία.
Μας συστήνετε με τα σημαντικότερα ορυκτά της Ελλάδας και την αξία τους (οικονομικά και γεωπολιτικά) για τη χώρα και την κοινωνία μας;
Τα ορυκτά παίζουν διαχρονικά ένα σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της χώρας μας, με διάφορους τρόπους. Το ελληνικό μάρμαρο μας έδωσε έναν Παρθενώνα, μνημείο το οποίο για πάνω από 25 αιώνες αποτελεί ισχυρό πρεσβευτή του ελληνικού πολιτισμού. Ο ταπεινός λιγνίτης, τον οποίο σήμερα λοιδορούμε, ήταν κεντρικός μοχλός για την οικονομική ανάπτυξη μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Περιοχές όπως η Βοιωτία, η Εύβοια, η Φωκίδα, η Φθιώτιδα, η Χαλκιδική θα ήταν πολύ λιγότερο ανεπτυγμένες σήμερα αν δεν είχε υπάρξει εξορυκτική δραστηριότητα. Το αύριο είναι εξίσου ενδιαφέρον. Το ελληνικό μάρμαρο, ο βωξίτης, η μεταλλοφορία της Χαλκιδικής και γενικά της Μακεδονίας, τα βιομηχανικά ορυκτά των Κυκλάδων θα συνεχίσουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομία. Την ίδια στιγμή, αξιόπιστα ερευνητικά δεδομένα μας βάζουν στο χάρτη και με νέα ορυκτά τα οποία πρωταγωνιστούν στις σύγχρονες τεχνολογίες (χαλκός, νικέλιο, ψευδάργυρος, αντιμόνιο κ.ά.).
Ποια είναι η πολιτική της Ευρώπης για την ανάπτυξη του εξορυκτικού κλάδου και πώς επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα;
Παρότι το θέμα συζητείται για πάνω από 15 χρόνια, η Ευρώπη απέκτησε το πρώτο «ψήγμα» νομοθεσίας για την ανάπτυξη της εξόρυξης μόλις το 2023. Ο «Κανονισμός για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες», όπως έχουμε τονίσει επανειλημμένα, αποτελεί ένα πρώτο μικρό βήμα. Χρειάζονται περισσότερα και πολύ πιο γενναία βήματα. Η Ευρώπη συστηματικά αδιαφόρησε για την ανταγωνιστικότητά της απέναντι σε τρίτες χώρες στη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Κάποιοι πίστεψαν ότι θα υπάρχουν πάντα «υπεργολάβοι» -αρκετά μακριά από μας- πρόθυμοι να αναλάβουν για μας παραγωγικές διεργασίες που θεωρούσαμε ενοχλητικές. Σήμερα που οι εκτός Ευρώπης συνεργάτες μας αντιλαμβάνονται τη γεωπολιτική ισχύ που τους δίνει αυτή η αποκλειστική σχέση και -εύλογα- επιχειρούν να την αξιοποιήσουν, η Ευρώπη συνειδητοποιεί ότι είναι εξωφρενικά ακριβή αλλά και κανονιστικά δυστοπική για την ανάπτυξη τέτοιων δραστηριοτήτων. Ένας Κανονισμός που ελπίζει να μειώσει τον παράλογο χρόνο αδειοδότησης ενός εξορυκτικού έργου, δεν θα θεραπεύσει το τριπλάσιο ή τετραπλάσιο κόστος ενέργειας που θα έχει αυτή η παραγωγική διεργασία επί Ευρωπαϊκού εδάφους σε σχέση με τους Κινέζους ανταγωνιστές της.
Ποιες είναι σήμερα οι σημαντικότερες προκλήσεις για τον κλάδο σας και ποιες οι αλλαγές που χρειάζεται για να είναι ανταγωνιστικός στην παγκόσμια οικονομία;
Η ζήτηση για ορυκτές πρώτες ύλες είναι σε παγκόσμια κλίμακα αυξανόμενη, αφενός λόγω της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, αφετέρου λόγω της αλλαγής τεχνολογικού μοντέλου στην παραγωγή ενέργειας και τις μετακινήσεις. Κατά συνέπεια η πρώτη και μεγαλύτερη πρόκληση είναι, όσο και αν ακούγεται περίεργο το να ανταποκριθεί κανείς στη ζήτηση. Σε έναν κλάδο που η ωρίμανση νέων επενδύσεων χρειάζεται αρκετά χρόνια, ο τριπλασιασμός της παραγωγής μιας πρώτης ύλης σε σύντομο χρόνο μοιάζει ουτοπικός.
Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποφασίσει να έχει το υψηλότερο κόστος παραγωγής και το ακριβότερο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας για παραγωγικές δραστηριότητες από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του πλανήτη. Υπογραμμίζω τη φράση «έχει αποφασίσει» διότι πρόκειται για μια συνειδητή πολιτική απόφαση. Κατά συνέπεια εάν κρίνουμε ότι όντως πρέπει να γίνουμε ανταγωνιστικοί σε παγκόσμιο επίπεδο, το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να δούμε ποιοι είναι πραγματικά οι ανταγωνιστές μας. Από κει και πέρα οι επιλογές είναι μονόδρομος.
Η πράσινη & ψηφιακή μετάβαση «χτυπάει την πόρτα» της ελληνικής εξορυκτικής βιομηχανίας και μεταλλουργίας, με τι ρυθμούς ανταποκρίνονται σε αυτήν;
Η ψηφιακή μετάβαση είναι μία κατ’ επιλογήν υιοθέτηση μίας νέας τεχνολογίας. Οι επιχειρήσεις επιλέγουν ανάλογα με το οικονομικό τους μοντέλο και το επιχειρησιακό τους σχέδιο, σε ποιο βαθμό θα αξιοποιήσουν τα οφέλη της. Η ελληνική εξορυκτική βιομηχανία έχει ήδη υιοθετήσει τις περισσότερες νέες τεχνολογίες, τόσο στον εξοπλισμό όσο και στην επικοινωνία και τη διαχείριση της πληροφορίας.
Σε ό,τι αφορά την πράσινη μετάβαση, οι ελληνικές εξορυκτικές επιχειρήσεις στη συντριπτική τους πλειοψηφία συμμορφώνονται πλήρως με τη νομοθεσία και επενδύουν σημαντικά προσπαθώντας να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προκύπτουν. Πρέπει όμως να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς. Δεν έχει νόημα να επιβάλλουμε κανόνες προστασίας του περιβάλλοντος στην εγχώρια παραγωγή και στη συνέχεια, στο όνομα των κανόνων του ελεύθερου εμπορίου, να εισάγουμε αντίστοιχα προϊόντα από μέρη του κόσμου που δεν τηρούν κανέναν από αυτούς τους κανόνες. Εάν η συμμόρφωση μιας ευρωπαϊκής εξορυκτικής δραστηριότητας με τους αυστηρότατους περιβαλλοντικούς όρους που ισχύουν σημαίνει υποκατάσταση του 50% της παραγωγής της με εισαγωγές, οι βλάβες στο περιβάλλον θα είναι πολύ μεγαλύτερες. Τις τελευταίες δεκαετίες η εξορυκτική δραστηριότητα στην Ευρώπη έχει συρρικνωθεί κατά 30%, ενώ η κατανάλωση -άμεση και έμμεση- έχει υπερτρπλασιαστεί.
Σε πολλούς και διαφορετικούς επιχειρηματικούς κλάδους η εύρεση ειδικευμένου προσωπικού αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξή τους. Ποια είναι η κατάσταση εδώ;
Εδώ και πολλές δεκαετίες, οι απλές χειρωνακτικές δουλειές γίνονται από μηχανές. Ωστόσο, ο άνθρωπος καλείται να χειριστεί αυτές τις μηχανές, οι οποίες χρόνο με τον χρόνο απαιτούν περισσότερη γνώση, εξειδίκευση, δεξιότητες και ικανότητες. Το πρόβλημα εύρεσης προσωπικού δεν είναι μόνο ποσοτικό. Με εξαίρεση κάποιες περιοχές που έχουν εποχικά εναλλακτικές ευκαιρίες εργασίας, το ζήτημα ο τον κλάδο δεν είναι το να βρούμε ανθρώπους. Χρειαζόμαστε ανθρώπους με κατάλληλη εκπαίδευση, εξειδίκευση και δεξιότητες και, κυρίως, ανθρώπους που συνειδητά θέλουν να ακολουθήσουν συγκεκριμένη καριέρα. Στη χώρα μας δυστυχώς μεταπολεμικά επικράτησε το στερεότυπο «γιατρός, δικηγόρος, μηχανικός». Το όνειρο της ελληνικής οικογένειας είναι τα παιδιά να τελειώσουν ένα πανεπιστήμιο -οποιοδήποτε πανεπιστήμιο- και σε οποιοδήποτε αντικείμενο. Επιπλέον, η κατάργηση των ΤΕΙ, μας στέρησε από μια γενιά συνειδητοποιημένων επαγγελματιών με πολύ καλή γνώση (θεωρητικά και πρακτικά) ενός συγκεκριμένου αντικειμένου.
Ο κλάδος εξορύξεων είναι παρεξηγημένος στη συνείδηση της κοινωνίας, η οποία θεωρεί κυρίως ότι έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Τι θα θέλατε να γνωρίζουν κοινωνία και τοπικοί πληθυσμοί, για να ανατρέψετε αυτή την αντίληψη;
Δεδομένου του ότι η οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η απόφαση για την άσκησή της λαμβάνεται σταθμίζοντας τα αντίστοιχα οφέλη που προκύπτουν. Στην περίπτωση της εξόρυξης, όπως δυστυχώς και αλλού, κάποιοι πιστεύουν ότι μπορούν να απολαμβάνουν τα οφέλη της κατανάλωσης του προϊόντος, αποφεύγοντας την όχληση της παραγωγής του. Μέχρι πρότινος, όπως προαναφέραμε, αυτό είχε αποτελέσει και την πολιτική της Δύσης γενικότερα.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η εξορυκτική βιομηχανία είναι υποχρεωμένη να εφαρμόζει τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες και να μην δημιουργεί κανενός είδους κινδύνους για ανθρώπους και φύση.
Άρα, λαμβάνοντας υπόψη τους κανόνες που ισχύουν, εάν θέλουμε τα ορυκτά που αναλώνουμε να έχουν παραχθεί με το ελάχιστο δυνατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, η μόνη λύση είναι να τα εξορύξουμε στην Ευρώπη. Τα οφέλη από την ανάπτυξη μιας εξορυκτικής δραστηριότητας για τις τοπικές κοινωνίες είναι πολλά και σημαντικά. Αυτό δυστυχώς το συνειδητοποιούμε μόνο όταν σταματήσει κάπου η εξόρυξη…
Ενέργεια, ορυκτά, πράσινη μετάβαση. Ποιες αλληλεπιδράσεις ισχύουν;
Η παραγωγή ενέργειας είναι ο κύριος παράγοντας ρύπανσης του περιβάλλον τος Προφανώς λοιπόν, για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα πρέπει να αλλάξουμε τεχνολογικό μοντέλο. Μέχρι εδώ συμφωνούμε όλοι. Το σημερινό τεχνολογικό μοντέλο επιλέχθηκε με κοστολογικά και, σε κάποιες περιπτώσεις, με γεωπολιτικά κριτήρια Σήμερα καλούμαστε να επιλέξουμε μορφές παραγωγής ενέργειας με λιγότερη επίπτωση στο περιβάλλον. Η ερώτηση είναι απλή. Ποιο είναι το κόστος αυτών των επιλογών και, βέβαια, ποιος θα πληρώσει αυτό το κόστος; Η Ευρώπη επέλεξε να επιβαρύνει με φόρους τιμωρίας τη «βρώμικη» ενέργεια, προκειμένου να καταστήσει την πράσινη ενέργεια οικονομικά ελκυστική. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα η μέση τιμή ηλεκτρικού ρεύματος στην ΕΕ να είναι 85% υψηλότερη από των ΗΠΑ. Ποιος θα πληρώσει αυτό το κόστος και ποια θα είναι η επίπτωσή του στην ανταγωνιστικότητα; Και, τέλος, η απεξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες μήπως τείνει να δημιουργήσει μεγαλύτερη εξάρτηση από άλλα ορυκτά;
[ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, της Κατερίνας Δρόσου, 4/8/2024]