Καλάθια με υπολείμματα χρυσού των αρχαίων μεταλλωρύχων ανακάλυψε διεθνής διεπιστημονική αποστολή, με τη συμμετοχή και Έλληνα γεωλόγου
Πάνω από 15 αρχαία ορυχεία, που προμήθευαν με χρυσό το μακεδονικό βασίλειο των Πτολεμαίων, αλλά ακόμη και τη Μακεδονία, φέρνει στο φως στα βάθη της ερήμου της Αιγύπτου μια 50μελής διεπιστημονική αποστολή, μέλος της οποίας είναι και ένας Έλληνας. Ο διδάκτορας Γεωλογίας, Βολιώτης στην καταγωγή, Μάρκος Βαξεβανόπουλος, επιστημονικός συνεργάτης του πανεπιστημίου Maison de l’Orient et de la Méditerranée Jean Pouilloux, στη Λυών, είναι αυτός που εντόπισε τα πάνω από 15 ορυχεία χρυσού στην περιοχή Ghozza, σε απόσταση 85 χιλιομέτρων από την Χουργκάντα στην ανατολική Αίγυπτο.
Ένα ακέραιο καλάθι πιθανόν από φοίνικα, με υπολείμματα χρυσού που χρονολογείται στα χρόνια της Δυναστείας των Πτολεμαίων (περίπου 300-200 π.Χ.) είναι το πιο σημαντικό εύρημα της φετινής αποστολής που ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες, ενώ έχει ανακαλυφθεί πλήθος αντικειμένων από το χωριό των αρχαίων μεταλλωρύχων, το οποίο βρίσκεται στη μέση μιας αχανούς έκτασης γεμάτης από ανοίγματα ορυχείων.
Φέτος επίσης έχουν βρεθεί αντικείμενα από τη νεότερη χρήση των μεταλλείων, όπως θραύσματα κεραμικής, που χρησιμοποιούσαν Άραβες μεταλλωρύχοι κατά τους ισλαμικούς χρόνους, περίπου τον 7ο μ.Χ. αιώνα.
«Είναι συγκινητικό όταν βρίσκουμε ένα αντικείμενο των αρχαίων Ελλήνων της Πτολεμαϊκής Δυναστείας. Είναι άθικτο, λες και το άφησε κάποιος εκεί χθες», δήλωσε στη Voria.gr ο Μ. Βαξεβανόπουλος και εξήγησε: «Στην έρημο η υγρασία είναι 10-15%, το πολύ 20% κι έτσι διατηρείται αναλλοίωτο οποιοδήποτε οργανικό υλικό».
Δεν είναι τυχαίο που στις επιφανειακές ανασκαφές των προηγούμενων ημερών βρέθηκαν στα μεταλλεία κομμάτια υφάσματος από τα ρούχα των μεταλλωρύχων, όπως και φυτίλια από τα λυχνάρια που χρησιμοποιούσαν για να φωτίζουν το σκοτάδι στα έγκατα της ερήμου, αλλά και ένα κομμάτι από το ξύλο μεταλλευτικού σφυριού.
Έχει εντοπιστεί επίσης μεγάλος αριθμός πετρωμάτων χαλαζία με ψήγματα χρυσού.
Διεθνής αποστολή
Η αποστολή στη Ghozza, με επικεφαλής φέτος τον γεωμορφολόγο, Mael Crepy, έχει ξεκινήσει από το 2020 και σε αυτήν συμμετέχουν επιστήμονες από τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Σλοβενία και από ελληνικής πλευράς ο Μάρκος Βαξεβανόπουλος, ενώ πληροφορίες της Voria.gr αναφέρουν ότι το 2024 το κομμάτι της ανασκαφής θα αναλάβει μια ελληνική ομάδα, αποτελούμενη από αρχαιολόγους, σπηλαιολόγους κ.ά.
Η μεταλλευτική περίοδος στην Αίγυπτο ξεκίνησε περίπου το 1420 π.Χ. την εποχή των Φαραώ, αλλά κορυφώθηκε την Ελληνιστική Περίοδο με την ίδρυση του Μακεδονικού Βασιλείου από τον Πτολεμαίο. Στην Αίγυπτο έχουν βρεθεί αρχαία ελληνικά μεταλλεία, όπως προκύπτει από τη μελέτη της τεχνολογίας, της διάνοιξης και των εργαλείων που χρησιμοποιούνταν και είναι παρόμοια με αυτά του Λαυρίου και του Παγγαίου.
Οι πηγές αναφέρουν πως η διοίκηση των μεταλλείων ήταν ελληνική, αλλά δεν είναι γνωστό αν οι εργάτες μεταφέρθηκαν από την αρχαία Ελλάδα ή ήταν Αιγύπτιοι σκλάβοι. Αν βρεθεί σκελετικό υλικό σε νεκροταφείο στο χωριό των μεταλλωρύχων ίσως δώσει απάντηση σε αυτό το ερώτημα.
«Η εύρεση σκελετού μεταλλωρύχου σε νεκροταφείο ή μέσα στα ορυχεία θα είναι σπουδαία ανακάλυψη γιατί θα δώσει πληροφορίες για την καταγωγή του. Γενικά πάντως είναι εξαιρετικά σημαντικό όταν βρίσκουμε ακόμη και το πιο μικρό αντικείμενο που έρχεται από εκείνα τα χρόνια και το χρησιμοποιούσαν αρχαίοι και πιθανόν Έλληνες. Ειδικά για μένα η συγκίνηση είναι ακόμη μεγαλύτερη», λέει ο Μ. Βαξεβανόπουλος.
Προς το παρόν έχουν εντοπιστεί πάνω από 15 ορυχεία χρυσού και οι ανασκαφές είναι επιφανειακές, οπότε οι επιστήμονες ανυπομονούν να μπουν στο εσωτερικό τους, που μπορεί να φτάνει σε βάθος ώς και τα 50-60 μέτρα.
Στο πρόσφατο παρελθόν από την περιοχή της Ghozza -που πήρε το όνομά της από ένα μικρό ρωμαϊκό κάστρο- έχει έρθει στο φως ένα «γράμμα», που έγραψε μεταλλωρύχος πριν από 2.300 χρόνια. Συγκεκριμένα, βρέθηκε ένα όστρακο με μήνυμα γραμμένο στην ελληνιστική κοινή, στο οποίο ξεχωρίζουν οι λέξεις «δίψα» και «πείνα». Είναι προφανώς ένα απεγνωσμένο μήνυμα για τις δύσκολες συνθήκες εργασίας στα βάθη της ερήμου και ανασύρθηκε από ένα ορυχείο χρυσού.
Η ελληνιστική εποχή της Αιγύπτου
Στα αρχαία μεταλλεία στην Ανατολική έρημο της Αιγύπτου -γνωστή ως Eastern Desert, στο νοτιοανατολικό άκρο της περιοχής που ορίζεται από τον Νείλο ώς την Ερυθρά Θάλασσα- ο χρόνος μοιάζει να σταμάτησε στην ελληνιστική εποχή. Η ξηρασία διατήρησε τα πάντα σε εξαιρετική κατάσταση και οι επιστήμονες εκτιμούν ότι θα ανασυνθέσουν με μεγάλη πιστότητα την εποχή και τη μεταλλευτική δραστηριότητα. Το πρώτο μεταλλείο βρέθηκε τυχαία το 2019 μετά από υπόδειξη ενός βεδουίνου. Αμέσως συστάθηκε μια διεθνής διεπιστημονική ομάδα που ξεκίνησε την έρευνα και κάθε χρόνο διευρύνεται.
Εντυπωσιακά ευρήματα έδωσε και το χωριό των μεταλλωρύχων που βρίσκεται στην ίδια περιοχή της Ghozza. Οι ανασκαφές στα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και στο ξηρό υπέδαφος, αποκάλυψαν κατασκευές και πλήθος αντικειμένων που αφορούν την επεξεργασία μεταλλεύματος. Πάνω από 500 μυλόπετρες, λίθινα εργαλεία κρούσης και άλλα αντικείμενα, σχετίζονται με τον καθαρισμό του μεταλλεύματος χαλαζία και την εξαγωγή χρυσού. Άλλωστε όλα τα πετρώματα χαλαζία μεταφέρονταν από τα ορυχεία στα εργαστήρια που είχαν δημιουργηθεί στο χωριό κι εκεί άλλοι εργάτες με τις ειδικές πέτρες-τριβεία έσπαγαν τα πετρώματα και κοσκίνιζαν τη σκόνη για να μαζέψουν τον χρυσό. Η πρακτική ήταν συνηθισμένη σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο.
Ο Μάρκος Βαξεβανόπουλος βρίσκεται κατά καιρούς στην Αίγυπτο από το 2014 και οι αποστολές στις οποίες συμμετέχει έχουν αποκαλύψει ενδιαφέροντα ευρήματα από την ελληνιστική εποχή. Το 2018 εντόπισαν σε ένα παλιό χάνι κοντά στον Νείλο μια επιγραφή στην ελληνιστική κοινή που έγραφε «Δημήτριος».
Αρχικά οι ερευνητές πίστεψαν ότι το όνομα είχαν χαράξει τουρίστες που βρέθηκαν στην περιοχή, αλλά Γάλλοι επιγραφολόγοι αποφάνθηκαν πως πρόκειται για μια επιγραφή 2.200 χρόνων και αναφέρεται -πιθανόν- στον Δημήτριο, πολέμαρχο των Πτολεμαίων.
[ΠΗΓΗ: https://www.voria.gr/, της Μαρίας Ριτζαλέου, 8/2/2023]