Η επιβολή αυστηρών περιοριστικών μέτρων στην εργασιακή και κοινωνική μας ζωή λόγω του κορονοϊού άλλαξε άρδην τις καταναλωτικές συνήθειες. Για παράδειγμα, οι πωλήσεις προϊόντων και υπηρεσιών όπως μεταφορές, είδη ένδυσης, τουρισμός, εστίαση και διασκέδαση έχουν μειωθεί δραματικά ενώ, άλλες προϊoντικές κατηγορίες όπως τρόφιμα, παραϊατρικά προϊόντα αλλά και είδη τεχνολογίας έχουν δει τις πωλήσεις τους να αυξάνονται σε εκθετικό βαθμό.
Ένα από τα βασικά σενάρια εργασίας για το άμεσο μέλλον προβλέπει ότι oι χώρες θα επιβάλλουν μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης περιορισμούς ως μέτρο ελέγχου διασποράς της νόσου, καθώς η ευρεία πρόσβαση σε εμβόλια που αντιμετωπίζουν τον ιό δεν προβλέπεται πριν τα τέλη της φετινής χρονιάς. Στην εποχή του κορονοϊού, οι καταναλωτικές συνήθειες που διαμορφώνονται καθορίζονται κυρίως από τρία σημαντικά χαρακτηριστικά: την υψηλή οικονομική αβεβαιότητα, την έλλειψη κοινωνικών επαφών (social distancing) και την εργασία από το σπίτι. Πώς λοιπόν καθένα από τα χαρακτηριστικά αυτά επιδρούν στις καταναλωτικές μας συνήθειες;
Η υψηλή οικονομική αβεβαιότητα ενδέχεται, σε αυτό το στάδιο, να οδηγήσει σε αναβολή ή καθυστέρηση σημαντικών αγοραστικών αποφάσεων. Για παράδειγμα, ταξίδια σε μακρινούς προορισμούς, κρουαζιέρες, αγορές ακινήτων κ.ά. ενδέχεται να υποστούν μεγάλο πλήγμα το διάστημα αυτό. Στην ίδια λογική, ενδεχομένως θα αυξηθεί και ο μέσος χρόνος κτήσης και χρήσης διαρκών καταναλωτικών προϊόντων (όπως laptop, κινητά) ενώ οι αγορές αγαθών πολυτελείας ή αγαθών που καλύπτουν μη βασικές ανάγκες (π.χ. προϊόντα μόδας) ενδέχεται να παραμείνουν μειωμένες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αξιοσημείωτο είναι πως σαν αποτέλεσμα του περιορισμένου εισοδήματος αλλά και του περισσότερου διαθέσιμου χρόνου, η ενασχόληση με Do-Ιt-Υourself (DIY) προϊόντα, όπως ανακαινίσεις σπιτιών, έπιπλα και είδη κήπου, αναμένεται να ανθήσει, καθώς θα κάνουν πιο ευχάριστο και δημιουργικό τον ελεύθερο χρόνο των καταναλωτών, παρέχοντας ταυτόχρονα ικανοποίηση από τη δημιουργία και διατηρώντας το κόστος χαμηλό. Ένα ακόμη ενδιαφέρον αποτέλεσμα της συγκυρίας αυτής είναι ότι οι καταναλωτές ίσως γίνουν πιο πρόθυμοι να επιλέξουν τοπικά/εθνικά προϊόντα για να στηρίξουν την τοπική επιχειρηματική δραστηριότητα.
Ένα πρωτόγνωρο χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής είναι και η έλλειψη των κοινωνικών επαφών. Καθώς το #social_distancing (κοινωνική απόσταση) έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, οι καταναλωτές θα συνεχίσουν να αποφεύγουν τις φυσικές επισκέψεις σε καταστήματα. Συνεπώς, θα εντείνεται η στροφή στις online αγορές, ακόμη σε κατηγορίες που οι καταναλωτές ήταν πιο διστακτικοί να κάνουν (π.χ. σουπερμάρκετ, είδη σπιτιού, είδη τεχνολογίας) ή υπηρεσίες που πολλοί δεν φαντάζονταν μέχρι σήμερα ότι θα προσφέρονται διαδικτυακά (π.χ. εκπαίδευση, ψυχαγωγία, άσκηση). Μάλιστα, οι υπηρεσίες άμεσης παράδοσης στο σπίτι θα γίνουν μια από τις βασικότερες προσδοκίες στη νέα αυτή πραγματικότητα, ειδικά για ηλικιωμένους ή ευπαθείς κοινωνικές ομάδες.
Σταδιακά, όμως, οι καταναλωτές θα προσπαθήσουν να αποκαταστήσουν την κοινωνική ζωή τους, δοκιμάζοντας διάφορες υπηρεσίες ή εμπειρίες που δεν ήταν διαθέσιμες στην καραντίνα (π.χ. εστιατόρια, διασκέδαση), όσο αυτές βέβαια πληρούν αυστηρά κριτήρια υγιεινής και δεν γίνονται αρκετά μαζικές. Συνεπώς, οι φυσικές εμπορικές αγορές ως συνήθης τρόπος κοινωνικοποίησης δεν θα επανέλθουν άμεσα. Είναι λοιπόν πιθανή μια στροφή των καταναλωτών σε λιγότερο συχνές προτάσεις εξόδου από το σπίτι σε σχέση με το παρελθόν αλλά και σε πιο εξατομικευμένες και premium εμπειρίες. Καθώς η βόλτα στο σουπερμάρκετ έχει αντικαταστήσει τις παραδοσιακές αγορές στα εμπορικά κέντρα, εναλλακτικές προτάσεις κοινωνικοποίησης ίσως βρουν απήχηση σε υπηρεσίες όπως διαδικτυακές συναθροίσεις και παρακολούθηση online συζητήσεων/debate.
Η εργασία από το σπίτι και η παρατεταμένη παραμονή εντός σπιτιού είναι πιθανό να οδηγήσουν σε μια στροφή του καταναλωτικού κοινού σε ψηφιακές μορφές διασκέδασης, εκπαίδευσης και άσκησης που θα αποτελέσουν μια ιδιαίτερα κερδοφόρα αγορά την περίοδο αυτή. Καθώς το κόστος τέτοιων υπηρεσιών είναι χαμηλότερο από τις αντίστοιχες φυσικές, δεν είναι καθόλου απίθανο οι συνήθειες αυτές να καθιερωθούν και μετά το τέλος της άρσης των περιορισμών. Για παράδειγμα, ζωντανές συνεδρίες άσκησης μέσω διαδικτύου (βλέπε Peloton), online συνεδρίες με ψυχολόγους ή παρακολούθηση μεταπτυχιακών προγραμμάτων αποκλειστικά μέσω διαδικτύου ενδέχεται να είναι υπηρεσίες που ήρθαν για να μείνουν στη ζωή μας. Καθώς η ποιότητα των ηλεκτρονικών συσκευών θα γίνει βασικός παράγοντας της ποιότητας ζωής και διαπροσωπικής επικοινωνίας, οι πωλήσεις περιφερειακών, software και λογισμικού θα γνωρίσουν επίσης άνθηση. Παράλληλα, λόγω των αρνητικών συναισθημάτων που βιώνει κανείς από την καθιστική ζωή, οι καταναλωτές ενδεχομένως θα στραφούν σταδιακά σε αγορές πιο υγιεινών και φρέσκων προϊόντων αλλά και σε προϊόντα και είδη άθλησης για το σπίτι ώστε να βελτιώσουν τη φυσική και ψυχική τους ευεξία.
Έχει αποδειχθεί ιστορικά ότι κάθε κρίση επιδρά καταλυτικά στην αλλαγή των συνηθειών και προτεραιοτήτων των ανθρώπων. Αλλαγή που δεν παρατηρείται μόνο κατά τη διάρκεια της κρίσης αλλά και μετά το πέρας της. Η παρούσα κατάσταση τόσο λόγω του μεγέθους της όσο και της πολυεπίπεδης επίδρασής της στην κοινωνία, είναι πιθανό να προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στις καταναλωτικές προτεραιότητες των επόμενων χρόνων.
* Ο κ. Αχιλλέας Μπούκης είναι Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Sussex, Ηνωμένο Βασίλειο
* Ο κ. Αναστάσιος Σιάμπος είναι Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Surrey, Ηνωμένο Βασίλειο
[ΠΗΓΗ: https://www.capital.gr/, των Αχιλλέα Μπούκη – Αναστάσιου Σιάμπου, 8/5/2020]