ΤΕΧΝΗ ΑΠΟ ΑΤΟΦΙΟ ΧΡΥΣΑΦΙ

Σύμβολο δύναμης ανά τους αιώνες, αποτέλεσε την πρώτη ύλη για εξαιρετικά έργα από την εποχή των Φαραώ και της αρχαίας Αθήνας έως και σήμερα. Ο Sotheby’s για πρώτη φορά διοργανώνει μια δημοπρασία αποκλειστικά με έργα από χρυσό υπό τον τίτλο «Το άγγιγμα του Μίδα»

Από την εποχή της αρχαίας Αιγύπτου και τον ελληνικό μύθο του βασιλιά Μίδα έως την κατάκτηση του Νέου Κόσμου, ο χρυσός θα γινόταν το μοναδικό μέταλλο που έμελλε να γοητεύσει σε τέτοια έκταση, να γίνει σύμβολο δύναμης, να δημιουργήσει διαχρονικές εμμονές, να αποτελέσει την πρώτη ύλη για εξαιρετικά έργα τέχνης, να κυριαρχήσει στην παγκόσμια οικονομία και να κρίνει την τύχη ολόκληρων πολιτισμών. Αφιερωμένη αποκλειστικά στον χρυσό θα είναι για πρώτη φορά μια δημοπρασία και μια online δημοπρασία αυτό το φθινόπωρο στο Λονδίνο από τον οίκο δημοπρασιών Sotheby’s με έργα από χρυσό. Πρόκειται για τη δημοπρασία «Το άγγιγμα του Μίδα» («The Midas Touch»), η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 19 Οκτωβρίου και θα συμπέσει με την online δημοπρασία που θα γίνει από τις 9 έως τις 19 Οκτωβρίου, ενώ θα προηγηθεί παρουσίαση όλων των εκθεμάτων στην γκαλερί του οίκου δημοπρασιών Sotheby’s στο Λονδίνο. Οδηγώντας τους συλλέκτες σε ένα ταξίδι ανάμεσα στους μεγαλύτερους πολιτισμούς του κόσμου η δημοπρασία περιλαμβάνει μια περιδιάβαση στην ιστορία του χρυσού στο πέρασμα του χρόνου, παρουσιάζοντας μερικά εξαιρετικά δείγματα χρυσής τέχνης.

Χρυσά αντικείμενα συναντάμε ήδη σε προϊστορικούς και σε όλους τους μετέπειτα πολιτισμούς. Ειδικά στον ελληνικό χώρο, στον μινωικό και τον μυκηναϊκό πολιτισμό, ο χρυσός ήταν από τα δημοφιλέστερα υλικά των καλλιτεχνών. Άλλωστε δείγματα της δουλειάς τους, απαράμιλλης τέχνης και αισθητικής, βρέθηκαν σε τάφους της Κρήτης και των Μυκηνών.

Στην κλασική Ελλάδα χρησιμοποιούσαν χρυσό και στην κατασκευή αγαλμάτων. Για το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς στον Παρθενώνα είχαν χρησιμοποιηθεί 1.137 κιλά χρυσού ενώ στο Βυζάντιο ο χρυσός ήταν σχεδόν το αποκλειστικό μέταλλο για την κατασκευή κοσμημάτων. Τον χρυσό ως σύμβολο κύρους επιβολής και δύναμης τον αντιλήφθηκαν από πολύ νωρίς οι αρχαίοι Αιγύπτιοι. Κατά συνέπεια ο χρυσός δεν ήταν διαθέσιμος στον οποιονδήποτε παρά μόνο στους Φαραώ και αργότερα στους ιερείς. Αλλά και στην αρχαία Ελλάδα η ευρύτερη σημασία του χρυσού έγινε εγκαίρως αντιληπτή.

Στην ακμή της αρχαίας Αθήνας

Όσες πόλεις διέθεταν δικά τους κοιτάσματα χρυσού απέκτησαν μεγάλη οικονομική δύναμη. Εξάλλου η ακμή της Αθήνας ήταν συνδεδεμένη με τα μεταλλεία του Λαυρίου, ενώ ο Φίλιππος της Μακεδονίας χρησιμοποίησε τον χρυσό από τα μεταλλεία της Χαλκιδικής για τη θαυμαστή μακεδονική ακμή. Σε κάθε περίπτωση η απληστία για πλούτο δύναμη και εξουσία συναντάται σε όλες τις εποχές.

Αυτή σχεδόν πάντοτε συνδεόταν με την περιπαθή επιθυμία για την απόκτηση του χρυσού. Απολύτως ενδεικτική είναι η ιστορία του βασιλιά Μίδα η οποία αποτελεί κλασικό παράδειγμα των συνεπειών της ανεξέλεγκτης επιθυμίας για απόκτηση αυτού του υπερπολύτιμου μετάλλου και έδωσε την ιδέα για τη συγκεκριμένη δημοπρασία του οίκου Sotheby’s.

Ο Ηρόδοτος γράφει για τον Μίδα ότι ζήτησε από τον Διόνυσο να μετατρέπεται σε χρυσάφι οτιδήποτε άγγιζε για να αντιληφθεί λίγο αργότερα ότι η επιλογή του ήταν λανθασμένη ακόμα και το φαγητό που έτρωγε γινόταν χρυσάφι και έτσι παρακάλεσε τον Διόνυσο να τον απαλλάξει από αυτή την τραγωδία. Ακολουθώντας τη συμβουλή του θεού, ο Μίδας πήγε στον ποταμό Πακτωλό και με το που άγγιξε τα νερά η δύναμή του πέρασε στον ποταμό με αποτέλεσμα από τότε ο Πακτωλός να αναβλύζει χρυσάφι. Και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε εμμονή με τον χρυσό. Οι Ρωμαίοι λάτρευαν το πολύτιμο μέταλλο το οποίο αποτέλεσε τη βάση της οικονομίας της Ρώμης. Καθώς η Ρώμη δεν παρασκεύαζε εμπορεύματα, ο χρυσός είχε μετατραπεί σε χρήμα και για να εξασφαλιστεί η συνεχής παροχή, οι ρωμαϊκές λεγεώνες κατέκτησαν τις πλουσιότερες χώρες στον αρχαίο κόσμο.

Ο χρυσός πλέον είχε ξεφύγει από τη διακοσμητική χρήση στα κάθε λογής ανάκτορα και είχε γίνει απολύτως απαραίτητος για τη νέα οικονομική πραγματικότητα. Η οικονομική κρίση ωστόσο που έπληξε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. επιτάχυνε την πτώση της. Με την Κωνσταντινούπολη ως νέα πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας τίθεται σε κυκλοφορία ένα νέο νόμισμα, ο χρυσός σόλιδος. Από την κυκλοφορία του το έτος 309 μ.Χ. έως την απόσυρσή του το 1092 μ.Χ., που σήμανε τη σταδιακή παρακμή της αυτοκρατορίας, υπήρξε το ισχυρότερο νόμισμα του κόσμου.

Αλχημείες

Από την άλλη, στα χρόνια του Μεσαίωνα η φτώχεια και η παρακμή ήταν τέτοιες που σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης ως υποκατάστατα νομισματικών μονάδων χρησιμοποιούνταν –μεταξύ άλλων– δέρματα σκίουρων και πιπέρια. Δεν είναι τυχαίο που η αλχημεία, αυτή η αποκρυφιστική επιστημονική τεχνουργία και πρακτική που εφαρμόστηκε κυρίως κατά τους αρχαίους χρόνους και τον Μεσαίωνα, είχε ως έναν από τους στόχους της τη μετατροπή των μη πολύτιμων μετάλλων σε χρυσό. Ευσεβείς πόθοι!

Προηγουμένως στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού οι Ίνκας πίστευαν ότι ο χρυσός εκπροσωπούσε τη δόξα του θεού Ήλιου και αναφέρονταν στο πολύτιμο μέταλλο ως «δάκρυα του Ήλιου». Επειδή ο χρυσός δεν είχε χρησιμοποιηθεί ακόμα για νομισματικές συναλλαγές, η αγάπη των Ίνκας για αυτόν ήταν καθαρά θρησκευτική και αισθητική και έφτιαχναν πανέμορφα χρυσά χειροτεχνήματα. Αλλά οι Ισπανοί δεν επέδειξαν κανέναν σεβασμό για αυτόν τον σπουδαίο πολιτισμό. Ένα μελανό σημείο στην Ιστορία σε σχέση με τον χρυσό είναι η σφαγή των αυτοχθόνων της Αμερικής, Ίνκας, Μάγια και Αζτέκων από τους Ισπανούς κατακτητές λόγω της απληστίας τους για χρυσάφι.

Κατά τον χρυσό αιώνα του ισπανικού θρόνου των Αψβούργων, από την αρχή του 16ου αιώνα μέχρι το τέλος του 17ου αιώνα, νηοπομπές με περίπου εκατό πλοία ανά ταξίδι μετέφεραν τόνους χρυσού κάθε χρόνο από τον Νέο Κόσμο. Αλίμονο όμως.

Η ανακάλυψη του χρυσού της Αμερικής υποβίβασε εντέλει την αξία του χρυσού στην Ευρώπη κατά το ένα τρίτο. Οι Ισπανοί ξόδεψαν τον χρυσό αλόγιστα.

Αντιθέτως, ο χρυσός του Νέου Κόσμου χρηματοδότησε τις εισαγωγές σχεδόν όλων των κύριων προβιομηχανικών ειδών από χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία, η Ολλανδία, αναδύοντάς τες μέσα από το σκοτάδι του Μεσαίωνα. Ήταν η λάμψη του χρυσού που θα το ξεδιάλυνε. Αλλά η αγάπη για το χρυσάφι θα παρέμενε παντοτινή…

[ΠΗΓΗ: ΕΘΝΟΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, του Γιώργου Βαϊλάκη, 2/9/2018]