O ΚΑΓΚΕΛΕΥΤΟΣ ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΙΕΡΙΣΣΟΥ ΣΤΟ ΜΑΥΡΟ ΑΛΩΝΙ

Την Λαμπροτρίτη, στην Ιερισσό χορεύουν τον «Καγκελωτό» ή «Καγκελευτό» χορό, ένα έθιμο που ξεκίνησε το 1913 και κρατά μέχρι σήμερα. Όλο το χωριό μαζεύεται στην τοποθεσία Μαύρο Αλώνι και χορεύει, σε ανάμνηση της φοβερής σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους το 1821. Κατά τον ιστορικό I. Βασδραβέλλη, συγγραφέα του βιβλίου «Οι Μακεδόνες εις τους υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνας», η σύλληψη και η σφαγή των 400 Ιερισσιωτών έγινε από τον Σιντίκ Γιουσούφ Μπέη, όταν αμέσως μετά τις σφαγές της Θεσσαλονίκης και την έκδοση φιρμανίου που διέτασσε την εξόντωση των επαναστατών της Χαλκιδικής και την ισοπέδωση των χωριών τους, εκστράτευσε δια μέσου του λεκανοπεδίου του Λαγκαδά στην Ιερισσό, για να επιτηρεί από εκεί τους επαναστάτες του Εμμανουήλ Παπά στο Άγιο Όρος.

Κατά τον Λαογράφο Γιώργο Μαρίνο, «Όλα ξεκίνησαν όταν ο Εμμανουήλ Παπάς έφτασε στη Ρεντίνα, όπου βρήκε αντίσταση κι έτσι γύρισε στο Άγιο Όρος. Εκεί, επικράτησαν οι Τούρκοι λόγω υπεροπλίας. Τα γυναικόπαιδα πήγαν στην Ιερά Μονή Ζωγράφου, ενώ ο Μπαρουάν Πασάς -λέει η ιστορία- με το στρατό του εγκαταστάθηκε στην Ιεράς Μονής Ζωγράφου. Άρχισαν οι διαβουλεύσεις μεταξύ Τούρκων και Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους, για να επιστραφούν τα γυναικόπαιδα με την υπόσχεση ότι δε θα βλάψουν κανέναν οι Τούρκοι. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ των γυναικόπαιδων υπήρχαν και πολλοί επαναστάτες. Μ’ αυτήν την υπόσχεση γύρισαν πίσω και οι Τούρκοι τους συγκέντρωσαν στο Μαύρο Αλώνι. Τους υποχρέωσαν ως ένδειξη υποταγής, ενώ βρίσκονταν σε κύκλο, να περάσουν κάτω από τα γιαταγάνια, που κρατούσαν δύο Τούρκοι. Η παράδοση λέει ότι ένα παιδί ονόματι Γιάννης ήταν αυτός, που έδωσε το έναυσμα ότι δεν προσκυνάνε. Κι άρχισε η σφαγή των τετρακοσίων Ιερισσιωτών».

Ο «καγκελευτός χορός» είναι πιστή αναπαράσταση εκείνου του τραγικού γεγονότος, του μακελειού του 1821 και καθιερώθηκε να γίνεται στον τόπο της σφαγής που από τότε λέγεται «Μαύρο Αλώνι». Ο χορός ανοίγει με διάφορα καθιερωμένα πια τραγούδια, που τραγουδούν η μια μετά την άλλη οι γυναίκες που χορεύουν. Και όταν «στρώσει» αρκετά ο χορός, αρχίζει ο ιδιότροπος «Καγκελωτός» ή «Καγκελευτός» χορός. Οι δύο πρώτοι άνδρες του χορού, ο πρωτοσυρτής και ο πρωτοκαγκελευτής, ενώ χορεύουν, χωρίζονται και σχηματίζουν με τα χέρια τους ένα είδος καμάρας, κάτω απ’ όπου αντιστρέφονται εκείνοι που περνούν. Αυτό γίνεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να δημιουργούνται πολλές σπείρες αντιμέτωπες, και παρουσιάζεται έτσι ένα είδος λαβύρινθου με σχήμα φιδιού.

Ο χορός ανοίγει συνήθως με το τραγούδι:

«Στου μαύρου νιού –μάννα μ’- τ’αλώνι του μαρμαρινό.

Παίζουν ντ’ ουμάδα –παίζουν- γυιός κι βασιλιάς.

Κανείς κι δεν την παίζει σαν ντου Γιαννάκη».

Το θεαματικότερο και επίσημο μέρος του χορού, αρχίζει με τον στίχο παράγγελμα:

«Άκουσι συ Προυτουσυρτή κι συ Προυτουκαγκιλευτή!

Για βιργουλίγα ντου χουρό για βιργουκαγκιλέψτι τουν».

Τότε ο πρωτοσυρτής και ο πρωτοκαγκελευτής, χωρίζονται και σχηματίζουν με τα χέρια τους ένα είδος καμάρας για να περάσουν από κάτω οι υπόλοιποι.

«Να διώ ψηλές, να διώ λιγνές, να διώ την κόρη π’αγαπώ

Του ποιος κρατεί του χέρι της, του ποιος την αρραβώνα της

Ένας οχτρός μου γείτονας, άς του κρατεί κι άς χαίριτι

Ως την απάνου Κυριακή, ώσπου ν’ αρραβουνιάσουμι»

Φέτος, την Λαμπροτρίτη το απόγευμα θα έχει και επανάληψη των Πασχαλινών χορών και του Καγκελευτού στην πλατεία της Ιερισσού.