Οι φυσικοί πόροι συχνά χρησιμοποιούνται με μη βιώσιμο τρόπο σε όλο τον πλανήτη, προκαλώντας υποβάθμιση του περιβάλλοντος και απειλώντας τα οικοσυστήματα και την βιοποικιλότητα. Αυτή η τάση ενδέχεται να αυξηθεί καθώς μεγαλώνει ο παγκόσμιος πληθυσμός και αλλάζουν τα μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης.
Σήμερα, σημαντικές ποσότητες αποβλήτων καταλήγουν στις θάλασσες, και είναι κυρίως πλαστικά. Αυτό δεν αποτελεί μόνον περιβαλλοντική πρόκληση και οι επιπτώσεις δεν επηρεάζουν μόνον τον τουρισμό και την αλιεία, αλλά επιφέρει και τεράστιο οικονομικό κόστος, καθώς τα απόβλητα αυτά θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν, να ανακυκλωθούν ή να χρησιμοποιηθούν ως πολύτιμη πηγή ενέργειας, μειώνοντας παράλληλα της εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας για αναθεώρηση των εφαρμοσμένων επιχειρηματικών μοντέλων που θα βασίζονται στην καινοτομία και την ενσωμάτωση των σύγχρονων αρχών της Βιωσιμότητας, μεταμορφώνει την παγκόσμια αγορά. H βιομηχανική και η επιχειρησιακή έρευνα στρέφονται προς ένα λιγότερο γραμμικό και περισσότερο κυκλικό σύστημα παραγωγής, που προσπαθεί να αυξήσει την αποδέσμευση των γραμμών παραγωγής από την ενεργειακή κατανάλωση και τα πρωτογενή προϊόντα και ανοίγει νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.
Η συλλογιστική της επικρατούσας γραμμικής οικονομίας στηρίζεται στο μοντέλο: «Άντληση Πόρων-Κατασκευή- Χρησιμοποίηση- Διάθεση», στο οποίο κάθε προϊόν αναπόφευκτα φτάνει στο «τέλος της ωφέλιμης ζωής» του.
Η γραμμική οικονομία, η οποία βασίζεται αποκλειστικά στην εξόρυξη πόρων, δεν αποτελεί όμως πλέον βιώσιμη επιλογή.
Οι Αρχές της ‘Κυκλικής Οικονομίας’ είναι η βασική στρατηγική που προωθεί η ΕΕ σαν μοντέλο αειφόρου ανάπτυξης και περιβαλλοντικής διαχείρισης για την επόμενη δεκαετία, και αποτελεί το πλαίσιο των στρατηγικών για το Περιβάλλον.
Η Κυκλική Οικονομία αποτελεί μια σε βάθος μεταμόρφωση των αλυσίδων παραγωγής και των μοντέλων κατανάλωσης, που έχει σαν στόχο την διατήρηση της κυκλοφορίας των υλικών στην οικονομία για μεγαλύτερο διάστημα, μέσω του επανασχεδιασμού των βιομηχανικών συστημάτων και ενθαρρύνοντας τη χρήση των πλεοναζόντων υλικών και αποβλήτων.
Τα προϊόντα θα σχεδιάζονται µε στόχο να εντάσσονται σε κύκλους υλικών µε αποτέλεσμα τα υλικά να μετασχηματίζονται µε τέτοιον τρόπο ώστε η προστιθέμενη αξία να διατηρείται όσο το δυνατόν περισσότερο – ενώ τα υπολειμματικά απόβλητα να προσεγγίζουν το μηδέν. Η μετάβαση στην κυκλική οικονομία προϋποθέτει αλλαγή της εστίασης στην επαναχρησιμοποίηση, επισκευή, ανανέωση και ανακύκλωση υφιστάμενων υλικών και προϊόντων. Ό,τι προηγουμένως θεωρούνταν «απόβλητο», μπορεί να μετατραπεί σε πρώτη ύλη.
Στόχος είναι η διατήρηση της αξίας των υλικών αλλά και της καταναλισκόμενης ή εκλυόμενης ενέργειας κατά την παραγωγή προϊόντων της αλυσίδας αξιών για το μεγαλύτερο δυνατό διάστημα, ελαχιστοποιώντας τα απόβλητα όσο και την χρήση των πόρων. Ένα από τα πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα της κυκλικής οικονομίας είναι ότι προλαμβάνει την πτώση της αξίας των ροών υλικών και δημιουργεί οικονομικές ευκαιρίες και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στα πλαίσια της Αειφορίας.
Στις χώρες της ΕΕ το 40% των υλικών ανακυκλώνεται, το 25% καίγεται ανακτώντας ενέργεια και το υπόλοιπο καταλήγει σε ΧΥΤΑ. Ακόμη, υλικά όπως το PET, τα μέταλλα και το χαρτί που θεωρούνται τα «success stories» της ανακύκλωσης, σημειώνουν έως και 75% απώλεια της αξίας που είχαν την πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκαν. Το 33% των τροφίμων οδηγείται στα σκουπίδια.
Ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως πλέον εκφράζεται και στις οδηγίες προς τα κράτη μέλη είναι πολύ σύντομα να κλείσει και ο τελευταίος Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ). Ο στόχος είναι να αξιοποιείται ως το 2020 το 65 % των απορριμμάτων είτε ως πρώτες ύλες είτε ως Ενέργεια και να φθάσουμε με βάση και τις αρχές του μοντέλου της Κυκλικής Οικονομίας σε 100 % Αξιοποίηση των απορριμμάτων. Επίσης στόχος είναι η ανακύκλωση να φθάσει το 50 % ως το 2020. Στην Γερμανία πρόκειται φέτος να κλείσει και ο τελευταίος Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) και να γίνεται πλήρης αξιοποίηση τους.
Στην χώρα μας δυστυχώς προς το παρόν μόνο το 18-20 % των απορριμμάτων ανακυκλώνεται και το υπόλοιπο καταλήγει αναξιοποίητο σε ΧΥΤΑ. Συζητούμε ακόμη για ΧΥΤΑ όταν οι άλλες χώρες μιλούν για Κοινωνία Μηδενικών Αποβλήτων και πλήρη Αξιοποίηση τους στα πλαίσια της Κυκλικής Οικονομίας.
Ο τομέας του Περιβάλλοντος και η Κυκλική Οικονομία μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό μοχλό Ανάπτυξης, να συμβάλλουν στο να δημιουργηθούν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και να ενεργοποιηθούν σημαντικοί δημόσιοι και ιδιωτικοί πόροι. Απαιτούνται επενδύσεις της τάξης των 6-8 δις. Ευρώ για την επόμενη πενταετία για να εναρμονιστεί και η χώρα μας με τις νομοθετικές απαιτήσεις και περιβαλλοντικούς στόχους που θέτει η ΕΕ και των οποίων υπολειπόμαστε κατά πολύ με κίνδυνο να μας επιβληθούν μεγάλα πρόστιμα για την μη προσαρμογή μας. Είναι μεγάλη η πρόκληση, αλλά και πολύ μεγάλες οι ευκαιρίες που ανοίγονται και για την χώρα μας αν κινηθούμε γρήγορα και αποτελεσματικά.
[ΠΗΓΗ: https://www.liberal.gr, του Κωνσταντίνου Αραβώση, αν. καθηγητή Σχολής Mηχανολόγων Μηχανικών, Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης & Επιχειρησιακής Έρευνας, ΕΜΠ, 18/9/2018]
Στην κυκλική οικονομία αφιερώνει ο ΣΕΒ το πρώτου οικονομικό του δελτίο για το 2018.