ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Αξιοποιούμε λιγότερο από το 1% του γεωθερμικού δυναμικού της χώρας

Πολλοί έχουμε ακούσει για γεωθερμία, δηλαδή τη θερμική ενέργεια που είναι αποθηκευμένη στη Γη. Όμως η γεωθερμία είναι ο μεγάλος απών στα ελληνικά ενεργειακά δρώμενα.

Αν και έχει εντοπιστεί σημαντικό ενεργειακό δυναμικό (ξεπερνά τα 500 MWe και τα 1000 MWth), έχει αξιοποιηθεί ποσοστό χαμηλότερο από 1% του βεβαιωμένου γεωθερμικού δυναμικού της χώρας, με μηδενικές εφαρμογές στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, παρότι πρόκειται για μια ήπια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Εξαίρεση στην ανάπτυξη παρουσιάζει ο τομέας με τις γεωθερμικές αντλίες θερμότητας.

Αν λάβουμε υπόψη τον συνολικό υπολογισμό του γεωθερμικού δυναμικού της χώρας μας, από ορισμένους συγγραφείς, τότε αναφερόμαστε σε πάνω από 2.600.000 τόνους ισοδύναμου πετρελαίου ανά έτος (ΤΟΕ/έτος) δηλαδή πάνω από το 16 % της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης της χώρας (στοιχεία 2015).

Προσεγγίζοντας τα μέχρι σήμερα γεωτρητικά στοιχεία, τα βεβαιωμένα και πιθανά πεδία, εκτός Μήλου και Νισύρου, με χαμηλή θερμοκρασία έχουν δυναμικό 220.000 ΤΟΕ /έτος (2009).

Μελέτη της ΔΕΠ από το 1998 αξιολογώντας τα στοιχεία των γεωτρήσεων που έγιναν στο πλαίσιο της έρευνας υδρογονανθράκων σε περιοχές όπως Ορεστιάδα Κομοτηνή Νέστο Στρυμόνα Λουδία κ.α., (εκτός αναγνωρισμένων γεωθερμικών πεδίων), υπολόγισαν το γεωθερμικό δυναμικό που είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί από της γεωτρήσεις (που δεν υπάρχουν σήμερα) σε 70.850 ΤΟΕ/έτος. Να προσθέσουμε ότι το βεβαιωμένο γεωθερμικό δυναμικό σε Μήλο και Νίσυρο ανέρχεται σε 170-200 MWe.

Από τα στοιχεία αυτά και μόνον θα ήταν λογικό να υπολογίσουμε ένα δυναμικό τουλάχιστον 400.000 ΤΟΕ/έτος, δηλαδή περίπου το 2,5% της τελικής ετήσιας κατανάλωσης ενέργειας και το 9% της τελικής ετήσιας κατανάλωσης ηλεκτρισμού και θερμότητας της χώρας (στοιχεία 2015).

Στο δυναμικό αυτό δεν υπολογίζεται το πιθανό γεωθερμικό δυναμικό, αφού οι έρευνες δεν έχουν ολοκληρωθεί, ούτε καν στα σημερινά βεβαιωμένα πεδία. Δεν υπολογίζεται επίσης η δυνατότητα αξιοποίησης θερμότητας μέσω βαθιών γεωτρήσεων που αξιοποιούν την κανονική γεωθερμική βαθμίδα αλλά κυρίως μέσω αβαθών γεωτρήσεων ή ορυγμάτων με αντλίες θερμότητας.

Ενδεικτικά να υπενθυμίσουμε το έργο «Γεωθερμικό Σύστημα Τηλεκλιματισμού και άλλες Εφαρμογές ΑΠΕ» που ολοκληρώθηκε φέτος από τον δήμο Ν. Ιωνίας (κόστος εγκατάστασης 1.196.000, αποπληρωμή 5,6 έτη, χρηματοδότηση 85% ΕΟΧ, 15% ΠΔΕ). Εάν οι μισοί δήμοι της χώρας υλοποιούσαν μόνον ένα παρόμοιο έργο θα είχαμε εξοικονόμηση ενέργειας 32.000 τόνων ισοδύναμου πετρελαίου το έτος με την αντίστοιχη μείωση των αέριων ρύπων.

Τι συμβαίνει σε άλλες χώρες

Πέρα όμως από τους αριθμούς, ας δούμε ενδεικτικά, τι συμβαίνει γύρω μας. Η Ιταλία είναι 6η παγκοσμίως με εγκατεστημένη ισχύ 944 MW (πρώτη εφαρμογή 1904 Larderello) ενώ η Τουρκία μόλις πέρασε στη 4η θέση παγκοσμίως με εγκατεστημένη ισχύ 1.005 MW και με αξιοθαύμαστη αύξηση των εγκαταστάσεών της τα τελευταία χρόνια.

Τη θερμική ενέργεια που εμείς έχουμε σε αρκετές περιοχές στα 100-300 μ. βάθος, οι Γάλλοι, οι Γερμανοί κ.α. την εντοπίζουν στα 1500 μ. ή στα 2000 μ. αξιοποιώντας την κανονική γεωβαθμίδα. Έτσι στη Γαλλία το 2015 η ετήσια παραγωγή γεωθερμικής ενέργειας για τα δίκτυα τηλεθέρμανσης ήταν 1.200 GWh και κάλυπτε τις ανάγκες περισσοτέρων από 750.000 ανθρώπων (κυρίως στη λεκάνη του Παρισιού), με στόχο να διπλασιαστεί το 2020.

Πρόσφατα δε προστέθηκε νέα μονάδα στο Παρίσι (Villejuif) η μεγαλύτερη μονάδα τηλεθέρμανσης στην Ευρώπη από γεωθερμία, με παραγωγή 220 GWh/έτος. Επίσης οι αρχές του Μονάχου ανακοίνωσαν πέρυσι τα φιλόδοξα σχέδια για να καλυφτεί πλήρως η πόλη με τηλεθέρμανση από γεωθερμική ενέργεια. Τέλος στην Ολλανδία πέρα από τις άλλες εφαρμογές, αυτές τις ημέρες εκτελείται το γεωτρητικό πρόγραμμα TRIAS με τελικό στόχο το βάθος των 4.560 μέτρων.

Η μονάδα Nesjavellir Geothermal Power Station στην Ισλανδία

Τι μπορεί να γίνει

Επανερχόμενοι στη χώρα μας αξίζει να επισημανθεί η ελπιδοφόρα δραστηριοποίηση που έχει παρουσιαστεί τα τελευταία χρόνια στη Β. Ελλάδα, όπου υπάρχουν πολλά περιθώρια ανάπτυξης. Υπάρχουν όμως και περιοχές με δυνατότητες ηλεκτροπαραγωγής, στις οποίες οι κάτοικοι έχουν ενδοιασμούς, από σφάλματα του παρελθόντος.

Όμως οι τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί σήμερα, μπορούν να εξασφαλίσουν κατακράτηση του συνόλου των αποβλήτων. Εξάλλου το πρόσφατο εγχείρημα στην Ισλανδία (Iceland Deep Drilling Project γεώτρηση βάθους 4.659 μ. και τελική θερμοκρασία 427°C) σε ηφαιστειογενή περιοχή, καταδεικνύουν τις σημερινές τεχνολογικές δυνατότητες.

Η χώρα μας διαθέτει ευνοϊκές γεωλογικές συνθήκες. Η πολιτική ηγεσία σε κάθε ευκαιρία αναφέρεται στη γεωθερμία και γενικά φαίνεται να υπάρχει πολιτική συναίνεση. Το εκσυγχρονισμένο σχέδιο νόμου για την γεωθερμία είναι έτοιμο να δοθεί σε δημόσια διαβούλευση ώστε σύντομα να ολοκληρωθεί το νομοθετικό πλαίσιο. Σχεδιάζονται και υλοποιούνται προγράμματα χρηματοδοτήσεων που περιλαμβάνουν τη γεωθερμία. Πρόκειται όμως για μία τεχνολογία που εμπεριέχει ρίσκο για τις μεγάλες δράσεις, γενικά δε απαιτεί τη διάθεση αρχικά υψηλότερου κεφαλαίου σε σχέση με άλλες ενεργειακές εφαρμογές. Αν και ιδανικό θα ήταν το δημόσιο να αναλάβει την έρευνα και ο ιδιωτικός τομέας τις εφαρμογές, υπάρχουν σοβαρά οικονομικά εμπόδια.

Θα πρέπει λοιπόν να διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ανάπτυξης, με πολιτικές προσαρμοσμένες στη αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας, που θα περιλαμβάνει.

  • Ενδυνάμωση υπηρεσιών και κυρίως του ΙΓΜΕ, αφού το Γεωλογικό Ινστιτούτο της χώρας οφείλει να διαδραματίσει κομβικό ρόλο.
  • Ενημέρωση ενδιαφερόμενων για το σύνολο των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων και ευκαιριών που υπάρχουν, (όχι μόνο των τομεακών επιχειρησιακών προγραμμάτων). Ενδεικτικά στο πλαίσιο πρωτοβουλιών για τη μετάβαση περιοχών που χρησιμοποιούν άνθρακα, παρουσιάζονται αρκετές ευκαιρίες.
  • Εφαρμογή οικονομικών μέτρων (π.χ. ουσιαστική μείωση ΦΠΑ στους καταναλωτές αν το δίκτυό τους τροφοδοτείται με >50% ανανεώσιμη ενέργεια ή διευκόλυνση στην εισαγωγή κεφαλαίων τα οποία διατίθενται για την υλοποίηση έργων γεωθερμίας), και γενικότερη ενθάρρυνση των ενδιαφερόμενων.
  • Προκήρυξη διαγωνισμών έρευνας, με σκοπό την εκμετάλλευση, άμεσα μετά την ολοκλήρωση του νομοθετικού πλαισίου.
  • Προώθηση, σε συνεργασία με το Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης, «Δημοπρασιών δημόσιων εκτάσεων για μακροχρόνια μίσθωση» σε περιοχές που υπάρχουν γεωθερμικά πεδία.
  • Δημιουργία site όπου θα διατίθενται σε κάθε ενδιαφερόμενο, όλες οι παραπάνω πληροφορίες, όπως και τα αποτελέσματα των ερευνητικών εργασιών.
  • Κυρίως όμως σωστή και ολοκληρωμένη ενημέρωση των πολιτών.

Απαιτείται όμως και η ενεργοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, όχι μόνο στην υλοποίηση δράσεων γεωθερμίας αλλά και σε ειδικούς τομείς, όπως η κάλυψη του ρίσκου έρευνας από ασφαλιστικές εταιρείες, που ισχύει στο εξωτερικό. Τα αποτελέσματα ερευνών επιστημονικών φορέων της χώρας (π.χ. στον τομέα των αντλιών θερμότητας) αξίζει να περάσουν στη παραγωγή από ελληνικές εταιρείες, όπως στο παρελθόν, ενδεχομένως με μία πρώτη κρατική ενίσχυση.

Ο ρόλος του τραπεζικού τομέα είναι κομβικός. Η ίδρυση Τράπεζας Επενδύσεων, όπως έχει αναφερθεί, αλλά και οι τράπεζες που σήμερα λειτουργούν θα πρέπει να συμβάλουν τα μέγιστα.

Αν το όποιο ρίσκο ή η απαίτηση κεφαλαίων μπορεί να λειτουργούν κατ’αρχήν ανασταλτικά, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι:

  • Η γεωθερμία είναι ανανεώσιμος ενεργειακός πόρος ο οποίος δεν υπόκεινται στις διακυμάνσεις της αγοράς και άλλους γεωπολιτικούς κινδύνους.
  • Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από γεωθερμία είναι μονάδες βάσης.
  • Όλες οι εγκαταστάσεις έχουν γενικά χαμηλό λειτουργικό κόστος.
  • Οι συνέργειες που προκύπτουν από την συνδυασμένη αξιοποίηση της γεωθερμίας, μαζί με την αξιοποίηση των παραπροϊόντων οδηγούν στην αύξηση της οικονομικής βιωσιμότητας των γεωθερμικών έργων.
  • Η συνεργασία ενδιαφερόμενων για αξιοποίηση θερμικών φορτίων μειώνει κατά πολύ το κόστος.
  • Η αξιοποίηση της γεωθερμίας, όπως κάθε ενέργεια αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου, προκαλεί σημαντική ενεργοποίηση παράπλευρων τομέων της οικονομίας και επομένως νέων θέσεων εργασίας. Επισημαίνεται (U.S. DOE) ότι η παραγωγή γεωθερμικής ενέργειας δημιουργεί σημαντικά περισσότερες θέσεις εργασίας ανά MW εγκατεστημένης ισχύος, από ό, τι οι μονάδες φυσικού αερίου (26 έναντι 6-8). Επομένως το οικονομικό όφελος είναι πολλαπλάσιο.

Προκειμένου να οδηγηθούμε σε ουσιαστικούς ρυθμούς ανάπτυξης θα πρέπει να μειώσουμε το ενεργειακό κόστος. Για το λόγο αυτό, μαζί με τις δράσεις εξοικονόμησης, θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε στο έπακρο τις δυνατότητες που διαθέτει η χώρα μας για την αξιοποίηση των εγχώριων πηγών ενέργειας, ορθολογικά και με γνώμονα τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις της εποχής μας, αρχής γενομένης με τον επικείμενο ενεργειακό σχεδιασμό. Η γεωθερμία είναι μία από αυτές τις πηγές, που περιμένει να μας προσφέρει τις αξιόλογες δυνατότητές της σήμερα και μας επιφυλάσσει ιδιαίτερα θετικές εκπλήξεις στο εγγύς μέλλον.

 

[ΠΗΓΗ: http://www.oryktosploutos.net, του Δρ Λουκά Γεωργαλά, 1/12/2017]